15 ғинуар
көнө
15 ғинуар — григориан стиле буйынса йылдың 15-се көнө. Йыл аҙағына тиклем 350 көн ҡала (кәбисә йылында 351).
| 15 ғинуар | |
 15 ғинуар Викимилектә |
| ← ғинуар → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шм | Йк |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | ||
| 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
| 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
| 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | ||
| 2020 йыл | ||||||
Байрамдар
Халыҡ-ара байрамдар
Википедия көнө. 2001 йылда Википедия сайты эшләй башлай.
Милли байрамдар
Мысыр: Ағас ултыртыу көнө.
Һөнәри байрамдар
Тарихи ваҡиғаларҮҙгәртергә
- 1759: Британия музейы халыҡ өсөн асыла.
- 1826: Францияла «Le Figaro» гәзитенең беренсе һаны донъя күрә.
- 1892: Джеймс Нейсмит мәктәп гәзитендә тәүге тапҡыр баскетбол ҡағиҙәләрен баҫтыра.
- 1943: АҠШ-та Пентагон бинаһын төҙөү тамамлана.
- 2011: Артабан интернет-энциклопедия булып танылыу алған Википедия сайты эшләй башлай.
- 2011: Рәсәй Федерацияһының Тәфтиш комитеты ойошторола.
Был көндө тыуғандарҮҙгәртергә
Башҡортостан менән бәйле шәхестәрҮҙгәртергә
0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Никон I (донъяуи исеме Лысенко Павел Карпович; 1890–25.05.1972), дин әһеле. 1959—1963 йылдарҙа Өфө һәм Стәрлетамаҡ епискобы. Беренсе донъя һуғышында ҡатнашыусы. Өфө епархияһы етәксеһе вазифаһында сиркәүҙәрҙе ябыуға ҡаршы сыға, православие руханиҙары эшмәкәрлегенең әһәмиәтен арттырыу менән шөғөлләнә. Сығышы менән хәҙерге Украинаның Киев өлкәһе Ходаровка ауылынан.
- Кәрим Дияров (1910—17.11.1986), педагог, ҡурайсы. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1946—1975 йылдарҙа Баймаҡ районы мәктәптәре уҡытыусыһы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1983).
- Мортазин Рәүеф Әхмәт улы (1910—10.04.1994), композитор, педагог, йәмәғәтсе. 1947—1951 йылдарҙа Башҡорт АССР-ы Мәҙәниәт министрлығының фольклор кабинеты мөдире, 1951—1957 йылдарҙа Башҡорт музыка училищеһы уҡытыусыһы. 1940 йылдан СССР Композиторҙар союзы ағзаһы. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1947—1966 йылдарҙа Башҡорт АССР-ы Композиторҙар союзының идара рәйесе урынбаҫары. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1957) һәм Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (1990). 2-се дәрәжә Ватан һуғышы һәм ике «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1955, 1971).
- Сидоренко Александр Филиппович (1915—20.06.1982), Халхин-Гол йылғаһы буйындағы 1939 йылғы ҡораллы бәрелештә һәм Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы, артиллерист, лейтенант (1945). Советтар Союзы Геройы (1944). Һуғыштан һуң — урман сәнәғәте хеҙмәткәре, 1956 йылдан Өфөләге ремонт заводының һәм артабан ағас эшкәртеү комбинатының директоры.
- Кәримов Зәки Вәли улы (1925—18.05.2011), ғалим-тарихсы, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы, СССР-ҙың партия һәм совет органдары эшмәкәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1961—1963 йылдарҙа КПСС-тың Баҡалы район комитетының беренсе секретары, 1963—1967 йылдарҙа Өфө колхоз-совхоз идаралығының партия комитеты секретары, 1981—2003 йылдарҙа Башҡорт дәүләт педагогия институты һәм М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университеты уҡытыусыһы. 2009 йылдан Башҡортостан Журналистар союзы ағзаһы. Тарих фәндәре кандидаты (1976), профессор (1991). Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған уҡытыусыһы (1956), Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1993). Ҡыҙыл Йондоҙ (1944) һәм 2-се дәрәжә Ватан һуғышы (1985) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Саҡмағош районы Үрнәк ауылынан.
- Рәжәпов Шифа Ғарифулла улы (1925—1.10.2011), ауыл хужалығы алдынғыһы, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1965—1990 йылдарҙа Миәкә районы «Башҡортостан» колхозының тракторсыһы, трактор бригадаһының бригадир ярҙамсыһы. СССР-ҙың һигеҙенсе саҡырылыш Юғары Советы депутаты (1970—1974). Социалистик Хеҙмәт Геройы (1966).
- Сотников Михаил Васильевич (1925—17.05.1945), Бөйөк Ватан һуғышы яугире. Дан орденының тулы кавалеры.
- Баянов Рим Ғәли улы (1930—10.02.1996), театр артисы. 1953—1990 йылдарҙа Салауат драма театры актёры, бер үк ваҡытта 1969—1975 йылдарҙа режиссёр һәм баш режиссёр, 1972—1974 йылдарҙа директор вазифаһын башҡарыусы, 1985—1990 йылдарҙа театрҙың әҙәби бүлек мөдире. Башҡорт АССР-ының халыҡ артисы (1980).
- Мәхмүтов Әнәс Хөсәйен улы (1930), ғалим-иҡтисадсы, юғары мәктәп эшмәкәре, йәмәғәтсе. 1991—1998 йылдарҙа хәҙерге Башҡортостан Республикаһы Башлығы ҡарамағындағы Башҡортостан дəүлəт хеҙмəте һəм идара итеү академияһы ректоры, 1998—2001 йылдарҙа «Экономика и управление» журналының баш мөхәррире, 1982—2005 йылдарҙа СССР-ҙың һәм Рәсәйҙең Ирекле иҡтисад йәмғиәтенең Башҡортостан республика ойошмаһының идара рәйесе. Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы академигы (1995), иҡтисад фәндәре докторы (1983), профессор (1984), РСФСР-ҙың (1990) һәм Башҡорт АССР-ының (1977) атҡаҙанған фән эшмәкәре, Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (1999). «Башҡортостан Республикаһында күрһәткән хеҙмәттәре өсөн» (2010) һәм Салауат Юлаев (2020) ордендары кавалеры.
- Стариков Владимир Николаевич (1940—28.04.2007), ғалим-физик, юғары мәктәп эшмәкәре. 1991—1994 йылдарҙа Өфө авиация институты һәм Өфө дәүләт авиация техник университеты проректоры. 1994—2003 йылдарҙа Өфө дәүләт сервис институтының информатика кафедраһы мөдире, бер үк ваҡытта 1996—1998 йылдарҙа Башҡорт дәүләт университетының уҡытыуҙың яңы мәғлүмәт технологиялары кафедраһы мөдире һәм 1997 йылдан — Интернет үҙәге директоры. 2003—2007 йылдарҙа. Бөтә Рәсәй ситтән тороп уҡыу финанс иҡтисад институтының Өфө филиалы директорының фәнни эштәр буйынса урынбаҫары. Физика-математика фәндәре докторы (1988), профессор (1990). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Ишембай районы Егән ауылынан.
- Щербаков Салауат Александрович (1955), СССР һәм Рәсәй скульпторы, педагог, юғары мәктәп уҡытыусыһы, профессор, Рәсәй Художество академияһының тулы хоҡуҡлы ағзаһы. Рәсәй Федерацияһының халыҡ рәссамы (2011). Атаһы — Александр Семенович Ишкильдин, Бөйөк Ватан һуғышы яугире, башҡорт, сығышы менән хәҙерге Ырымбур өлкәһенән.
- Миңзифа Исҡужина (1965), йырсы. 2000 йылдан Хөсәйен Әхмәтов исемендәге Башҡорт дәүләт филармонияһының «Далан» эстрада төркөмө вокалсыһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисы, «Яҙғы тауыштар» республика йыр конкурсы лауреаты. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Баймаҡ районы Темәс ауылынан.
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Баһауетдинов Рәйес Ғөбәйҙулла улы (1926), ауыл хужалығы хеҙмәткәре. 1962—1986 йылдарҙа Стәрлетамаҡ районының Салауат исемендәге колхоз рәйесе. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1966), БАССР-ҙың атҡаҙанған зоотехнигы (1980), райондың почётлы гражданы (1999).
- Косачёв Василий Семёнович (1936—24.10.2017), нефтсе. СССР Дәүләт премияһы лауреаты (1985). «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1981).
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Бикҡолов Шакир Сәлим улы (1932—18.05.1983), башҡорт шағиры. 1968 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы.
- Хәсән Назар (15.01.1942), Башҡортостандың халыҡ шағиры (2017). Журналист-публицист һәм тәржемәсе, Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (2000).
- Килдейәрова Флүрә Әхмәтша ҡыҙы (1952), башҡорт опера йырсыһы, педагог, Рәсәй Федерацияһының (2002) һәм Башҡорт АССР-ының (1989) халыҡ артисы, Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (1985).
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Хәйретдинов Суфиян Ғәлимйән улы (1928—2017), Кушнаренко районы Свердлов исемендәге колхоздың 1955—1990 йылдарҙағы техник-төҙөүсеһе. Ленин ордены кавалеры. Райондың почётлы гражданы. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Кушнаренко районы Шыршы-Тартыш ауылынан.
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Бажов Павел Петрович (1879—3.12.1950), рус яҙыусыһы. Ижадының төп жанры булған хикәйәләренең күбеһе башҡорт халыҡ ижады мотивтары һәм образдары нигеҙендә яҙылған. Сталин премияһы лауреаты (1943). Сығышы менән хәҙерге Свердловск өлкәһенең Сысәрт ҡалаһынан.
- Алексий (донъяуи исеме Сергеев Виктор Михайлович; 1899—6.04.1968), дин әһеле, 1942 йылда Өфө һәм Дәүләкән архиепискобы. Өфө епархияһы етәксеһе вазифаһында православие руханиҙарын дини хеҙмәткә кире ҡайтарыу менән әүҙем шөғөлләнә.
- Чанышев Әмир Иҙрис улы (1909—4.04.1996), яҙыусы, әҙәбиәт белгесе, 1957—1977 йылдарҙа Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы, дәреслектәр авторы. 1979 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы. Филология фәндәре кандидаты (1949). Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 2-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры.
- Әйүпов Хәмит Вәли улы (1914—26.03.1987), ғалим-ветеринар врач, юғары мәктәп эшмәкәре. 1964—1983 йылдарҙа Башҡортостан ауыл хужалығы институтында фәнни эштәр буйынса проректор, бер үк ваҡытта 1978—1985 йылдарҙа кафедра мөдире. Башҡорт АССР-ының 8-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Ветеринария фәндәре докторы (1969), профессор (1970). РСФСР‑ҙың (1974) һәм Башҡорт АССР‑ының (1964) атҡаҙанған фән эшмәкәре. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1971).
- Хәмиҙуллин Наил Ғәли улы (1929—1991), ауыл хужалығы алдынғыһы. 1961—1990 йылдарҙа Кушнаренко районы Сверлов исемендәге колхоздың техник-осеменаторы. РСФСР-ҙың атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. Ленин, Октябрь Революцияһы һәм Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордендары кавалеры.
- Әхтәмов Мөхтәр Хөснөлхаҡ улы (1929), башҡорт тел белгесе, 1972—2013 йылдарҙа Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы. Филология фәндәре докторы (1996), профессор (1994). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2009), Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған уҡытыусыһы (1989), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары профессиональ белем биреү хеҙмәткәре (2001).
- Абдразаҡов Әмир Ғәбделмән улы (1934—6.03.2008), башҡорт театр актёры, кинорежиссёр, сценарист. «Башҡортостан» киностудияһын ойоштороусы һәм уның беренсе директоры. 1961 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы, 1997 йылдан Рәсәй Кинематографсылар союзы ағзаһы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1974), Башҡортостан Республикаһының Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (2006) һәм Зәйнәб Биишева исемендәге премия (2010, үлгәндән һуң) лауреаты.
- Әхийәретдинова Роза Әсләм ҡыҙы (1934—9.05.2003), бейеүсе, балетмейстер. РСФСР‑ҙың (1983), Башҡорт АССР‑ының (1976) атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре. Башҡортостан комсомолының Ғәлимов Сәләм исемендәге премияһы лауреаты (1986). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Баҡыев Әхмәт Вәхит улы (1939—13.08.2016), ғалим-инженер‑механик, юғары мәктәп эшмәкәре. 1974—1989 йылдарҙа Өфө нефть институтының ситтән тороп һәм киске уҡыу буйынса проректоры. Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы академигы (1998), техник фәндәр докторы (1985), профессор (1986). Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1998), Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (1989).
- Назаров Алексей Михайлович (1964), ғалим-физик‑химик, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Химия фәндәре докторы (2000). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
Дөйөм исемлекҮҙгәртергә
- 1622: Мольер, Франция драматургы, актёр.
- 1795: Александр Грибоедов, Рәсәй империяһы дипломаты, шағир, яҙыусы һәм драматург.
- 1850: Софья Ковалевская, Рәсәй империяһы ғалим-математигы, илдең беренсе ҡатын-ҡыҙ профессоры.
- 1850: Михай Эминеску, Румыния шағиры.
- 1891: Диана Будисавлевич, Югославия табибы.
- 1933: Әлфиә Авзалова, Татарстан йырсыһы.
- 1958: Борис Тадич, Сербия сәйәсмәне.
Был көндө вафат булғандарҮҙгәртергә
- 1919: Роза Люксембург, марксизм тәғлимәте теоретиктарының береһе, философ, иҡтисадсы һәм публицист.
- 1943: Көбәкәев Тимерәй Көбәкәй улы, Советтар Союзы Геройы (1943), Бөйөк Ватан һуғышында һәләк булған яугир.
- 1943: Үтәғолов Зөбәй Төхвәт улы, Советтар Союзы Геройы (1943), Бөйөк Ватан һуғышында һәләк булған яугир.
- 1944: Сыртланов Муллайәр Исламгәрәй улы, Советтар Союзы Геройы (1944). Бөйөк Ватан Һуғышында һәләк булған яугир.
- 2004: Муса Ғәли, башҡорт яҙыусыһы, Бөйөк Ватан Һуғышында ҡатнашыусы, Салауат Юлаев исемендәге премияһы лауреаты.
