15 декабрь
көнө
15 декабрь — григориан стиле буйынса йылдың 349-сы көнө (кәбисә йылында 350-се). Йыл тамамланыуға 16 көн ҡала.
| ← декабрь → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шм | Йк |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | |
| 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
| 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
| 28 | 29 | 30 | 31 | |||
| 2020 йыл | ||||||
Байрамдар
Халыҡ-ара байрамдар
БМО: Халыҡ-ара сәй көнө.
: Заменгоф көнө (эсперантистар байрамы, яһалма телде төҙөгән Людвик Лазарь Заменһофтың тыуған көнө хөрмәтенә).
Милли байрамдар
Нидерланд: Короллек көнө.
Рәсәй: Рәсәй Хәрби-космос көстәренең Радиотехника ғәскәрҙәре көнө.- Рәсәй: Һөнәри бурыстарын башҡарғанда һәләк булған журналистарҙы иҫкә алыу көнө.
Һөнәри байрамдар
Украина: Суд хеҙмәткәрҙәре көнө.
Тарихи ваҡиғаларҮҙгәртергә
- 1699: Пётр I указы менән Рәсәй батшалығында йыл башы 1 сентябрҙән 1 ғинуарға күсерелә.
- 1917: Ҡыҙыл Армияла мөһим айырыу билдәһе булараҡ ҡыҙыл йондоҙ индерелә.
- 1932: «Почёт Билдәһе» орденлы Бәләбәй һөт комбинаты эш башлай.
- 1984: СССР-ҙа Венера планетаһын өйрәнеү өсөн «Вега-1» планета-ара автоматик станцияһы осорола.
Был көндө тыуғандарҮҙгәртергә
Башҡортостан менән бәйле шәхестәрҮҙгәртергә
0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Хәйруллина Мөсәллиә Хәйрулла ҡыҙы (1915—2.10.2008), башҡорт тел ғалимы, педагог-методист, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәт эшмәкәре. 1970—1980 йылдарҙа республиканың Ҡатын-ҡыҙҙар советы рәйесе. Педагогия фәндәре докторы (1971), профессор (1972). РСФСР-ҙың (1987) һәм БАССР-ҙың (1977) атҡаҙанған фән эшмәкәре, БАССР мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы (1974), РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1949). Ҡатын-ҡыҙҙар араһынан республикала беренсе фән докторы.
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Дан Кинельский (псевдонимы; үҙ исем-шәрифе — Иҙрисов Абдулла Мәхмүтйән улы; 1896—5.11.1982), педагог. Ҡөрьәнде башҡорт теленә тәржемә итеүсе. Башҡорт АССР-ы мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы (1949), РСФСР‑ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1956). Башҡортостан Республикаһының Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (1994). Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры (1949).
- Динис Исламов (1921—14.04.1973), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан башҡорт яҙыусыһы. 1965 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы. Ике Ҡыҙыл Байраҡ, I һәм II дәрәжә Ватан һуғышы һәм Ҡыҙыл Йондоҙ ордендары кавалеры.
- Фәүзиә Рәхимғолова (1921—21.10.1996), яҙыусы, шағир һәм журналист. 1952 йылдан — КПСС, 1961 йылдан — СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1982).
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Шабаев Ғариф Хафиз улы (1907—25.08.1944), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы, «Иҙел-Урал» легионының фашистарға ҡаршы көрәшкән йәшерен төркөм ағзаһы, I дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры (үлгәндән һуң, 1990). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Йәрмәкәй районы Иҫке Турай ауылынан.
- Байрушин Михаил Александрович (1917—14.02.1998), партия һәм хужалыҡ эшмәкәре, 1965—1978 йылдарҙа КПСС-тың Благовещен район комитетының беренсе секретары. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. Ҡыҙыл Йондоҙ һәм Ватан һуғышы ордендары кавалеры. Благовещен ҡалаһы һәм Благовещен районының почётлы гражданы. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Благовещен районы Ҡурғаштамаҡ ауылынан.
- Вәхитов Шәүәли Мөхәмәт улы (1932), 1962—1987 йылдарҙа Көйөргәҙе районы «Таймаҫ» совхозының машина менән һыйыр һауыу оҫтаһы, Социалистик Хеҙмәт Геройы (1966), Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған малсыһы (1973). КПСС-тың XXV съезы делегаты.
- Шафиҡов Бәхтегәрәй Сәлимгәрәй улы (1932), Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған төҙөүсеһе, Күмертау ҡалаһының почётлы гражданы, Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры (1971). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Туймазы районы Ярмунса ауылынан.
- Байрамғолов Юлай Ейәнғәле улы (1937—2015), ғалим-инженер-механик, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Техник фәндәр докторы (1994), профессор (1994). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (1999).
- Ҡобағошова Рәмилә Сөләймән ҡыҙы (1957), Башҡорт дәүләт ҡурсаҡ театры артисы. 1990 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы (1996).
- Иҙелбаев Урал Мирас улы (1972), композитор, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (2014) һәм Шәйехзада Бабич исемендәге йәштәр дәүләт премияһы лауреаты (2000).
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Голицын Петр Михайлович (1738—11.11.1775), Рәсәй империяһының хәрби эшмәкәре, кенәз, Голицындар нәҫеленән. Флигель-адъютант (1762), генерал-поручик (1775). 1756—1763 йылдарҙағы Ете йыллыҡ һуғышта, 1768—1774 йылдарҙағы рус-төрөк һуғышында, 1768—1772 йылдарҙағы Речь Посполитаяла Бар конфедерацияһын һәм 1773—1775 йылдарҙағы Пугачев ихтилалын баҫтырыуҙа ҡатнашҡан етәкселәрҙең береһе.
- Мөхәмәтша Буранғолов (1888—9.03.1966), шағир, фольклорсы, драматург, башҡорт әҙәбиәте классигы. 1940 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы. Башҡортостандың халыҡ сәсәне (1944). Сәйәси золом ҡорбаны.
- Арыҫлан Мөбәрәков (1908—5.05.1977), башҡорт совет театр һәм кино актёры, режиссёр һәм драматург, йәмәғәт эшмәкәре. 1948 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. СССР-ҙың халыҡ (1955), РСФСР-ҙың (1944) һәм БАССР-ҙың (1940) атҡаҙанған артисы. Башҡорт АССР-ының I—V саҡырылыш Юғары Советы депутаты. БАССР‑ҙың Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (1989, үлгәндән һуң). Ленин (1949), Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1968) һәм «Почёт Билдәһе» (1944) ордендары кавалеры.
- Никитенко Николай Максимович (1923—9.07.1999), хужалыҡ эшмәкәре. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1954—1994 йылдарҙа Бәләбәй ҡала һөт заводы директоры. Башҡорт АССР-ы аҙыҡ‑түлек индустрияһының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1990). Октябрь Революцияһы (1986), II дәрәжә Ватан һуғышы (1985), ике Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1966, 1971) ордендары кавалеры. Бәләбәй ҡалаһының почётлы гражданы (1993). Сығышы менән хәҙерге танылмаған Донецк Халыҡ Республикаһы биләмәләрендәге Лиман ҡалаһынан.
- Зиннәтуллин Рифғәт Зиннәтулла улы (1928—15.11.2005), ауыл хужалығы хеҙмәткәре. 1957—1988 йылдарҙа Илеш районы XXII партсъезд исемендәге колхоздың комплекслы бригада бригадиры. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1966). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Илеш районы Татар Мәнәүезе ауылынан.
- Хәбетдинов Рауил Низам улы (1928—5.08.1997), спортсы. «Спартак» спорт йәмғиәте тренеры (Октябрьский ҡалаһы). Ауыр атлетика буйынса СССР-ҙың спорт мастеры (1952). Олимпия уйындарының көмөш призёры (1956), Европа һәм СССР чемпионы (1957). Һигеҙ тапҡыр донъя рекорды ҡуйыусы. Сығышы менән хәҙерге Красноярск крайы Абан районының Зимник ауылынан.
- Ляпина Нәфисә Кәбир ҡыҙы (1933), ғалим-нефтехимик, Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы (1995), химия фәндәре докторы (1983), профессор (1986), Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1976).
- Жиляев Николай Петрович (1948), инженер-технолог, хеҙмәт ветераны. «Салаватнефтеоргсинтез» берекмәһе заводтарының элекке директоры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған химигы.
- Ханова Рәзифә Сәлих ҡыҙы (1948—7.09.2015), малсылыҡ алдынғыһы. 1966—1998 йылдарҙа Дүртөйлө районы Карл Маркс исемендәге колхоз һауынсыһы. Хеҙмәт Даны орденының тулы кавалеры.
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Ишкинин Ишмәй Иштубай улы (1914—2.08.1964), Бөйөк Ватан һуғышы яугире, уҡсылар полкының взвод командиры, лейтенант (1946). Советтар Союзы Геройы (1945).
- Ғүмәр Әбделмәнов (1929), йырсы. 1964 йылдан Башҡорт дәүләт филармонияһы солисы, 1969—1992 йылдарҙа СССР Музыка фондының Башҡортостан бүлексәһе директоры. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған артисы (1989).
- Хәсәнов Вәсим Ғариф улы (1944), хужалыҡ эшмәкәре, 1978—1985 йылдарҙа Миәкә районының «Башҡортостан» колхозы рәйесе, 1985—2004 йылдарҙа «Миәкә» совхозы директоры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1994), райондың Мифтахетдин Аҡмулла исемендәге премияһы лауреаты (2016).
- Виденеев Виктор Иванович (1959), ғалим-инженер, хужалыҡ эшмәкәре. 2002 йылдан «Һарытаунефтегаз» асыҡ акционерҙар йәмғиәте генераль директорының етештереү буйынса беренсе урынбаҫары. Техник фәндәр кандидаты (2002). Рәсәй Федерацияһы Хөкүмәтенең Фән һәм техника өлкәһендәге премияһы лауреаты.
Дөйөм исемлекҮҙгәртергә
- 37: Нерон, Рим императоры.
- 1852: Антуан Анри Беккерель, Франция физигы, физика буйынса 1903 йылғы Нобель премияһы лауреаты.
- 1859: Людвик Лазарь Заменһоф, йәһүд сығышлы поляк күҙ табибы һәм тел белгесе, эсперанто телен төҙөүсе.
- 1859: Зента Мауриня, Латвия яҙыусыһы, эссеист, философ һәм тәржемәсе.
Был көндө вафат булғандарҮҙгәртергә
- 1938: Валерий Чкалов, СССР-ҙың хәрби осоусыһы.
- 1799: Сергей Иванович Ожегов, Рәсәй империяһы лингвисы.
- 1966: Уолт Дисней, Америка мультипликаторы.
- 1998: Риза Яхин, Башҡортостан механизаторы, Социалистик Хеҙмәт Геройы (1976).
