Һайланған мәҡәлә
Әрмәнстан тарихы — яҙма тарихы булғанға тиклемге эпоханан алып бөгөнгө көнгәсә Әрмәнстандың дәүләт һәм тарихи-географик регион булараҡ тарихы. Әрмән халҡының тарихы беҙҙең эраға тиклем VI быуаттан баш ала һәм 2500 йылдан ашыу тәшкил итә. Әрмән халҡының формалашыу процесы б. э. т. XIII быуаттан уҡ башланған.
Әрмәнстандың төньяғында (Лори платоһы), башлыса, вулканлы Джавахет тау һырттарының итәгендә урынлашҡан 20-нән ашыу һуңғы ашель һәйкәлдәре (0,6 млн йыл) табылған. Улар Раздан (Джрабер, Фонтан, Кендарасы) йылғаһы үҙәнендәге материалдарға оҡшаған. Шулар араһында өҫкө ҡатламдан йыйылған (Благодарное, Даштадем 3, Норамут һ. б.) урындағы гиалодациттан эшләнгән меңдән ашыу ашель монаяты, 360 ҡул менән эшләнгән рубилоны (ҡырҡҡыс) индереп, күпселекте тәшкил итә.
Беренсе тапҡыр урта ашель һәм иртә ашель сәнәғәтен еткеререүсе тағы ла өс стратифицирланған (мәғлүмәте төркөмләнгән) һәйкәлдәр асыҡланған (Мурадово, Карахач и Куртан I). Вулкан көлө ҡатламында һәм түбәнерәк ятҡан пролювиаль (ваҡланған таш) ултырмаларҙа дациттың төрлө төрөнән, шулай уҡ андезиттан, оливинлы долериттан яһалған иртә ашель ҡоралдары булған Карахач (чопперҙар, һөңгөләр, тупаҫ бифастар һ.б.) ҙур ҡыҙыҡһыныу тыуҙыра.Көлдө уран-ҡурғаш методы менән өйрәнеү 1,75—1,94 млн йылдар элек диапозонына һәм таш ҡоралдарҙың йәшенә тап килә. Карахачҡа яҡын урынлашҡан Мурад һәйкәленең түбәнге ҡатламдарында оҡшаш иртә ашель ҡоралдары табылған. Мурадтың иң өҫкө өлөшөндә (3-сө ҡатлам) һуңғы ашель материалы, ҡатламдың уртаһында (4—9-сы ҡатламдар) — урта ашель культураһы күҙгә ташлана.
↪ дауамы…Яҡшы мәҡәлә
Морат Рәмзи (Мораҙулла бин Баһадиршаһ бин Абдулла; 1854—1934) — башҡорт тарихсыһы, дин әһеле. Нәҡшбәндиә тәриҡәте шәйехе.
Морат Рәмзи 1854 йылдың 10 октябрендә (башҡа мәғлүмәттәр буйынса 1855 йылдың 25 декабрендә) Ырымбур губернаһы Минзәлә өйәҙе Бүләр улусының (хәҙерге Татарстан Республикаһы Сарман районының) Әлмәт ауылында Баһадиршаһ Абдулла улы ғаиләһендә дүртенсе бала булып донъяға килгән.
Ауыл мәҙрәсәһен тамамлағандан һуң, 1869 йылда Ҡазандағы «Мәржәниә» мәҙрәсәһендә белем ала башла. Әммә йыл ярымдан һуң Троицк ҡалаһының өсөнсө йәмиғ мәсете янындағы мәҙрәсәлә уҡый башлай, уның мөғәллимдәре араһында Бохарала белем алған Шәрәфетдин бин Мәһәҙей һәм Мөхәммәт бин Ғәбделзаһир Рахманғолов була.
Троицкта Нәҡшбәндиә тәриҡәтенә инә. 1872 йылда Троицктан сығып, йыл ярымға яҡын ҡаҙаҡтар араһында мөғәллимлек итә. 1874 йылда Бохарала белемен яҡшырта башлай. Әммә бындағы белем биреү кимәле менән ҡәнәғәтләнмәгәс һәм шулай уҡ сирләп киткәс, 1875 йылда ҡаҙаҡ далаларына ҡайта һәм бында өс ай дауамында мөғәллимлек итә. 1874 йылда Бохарала белемен яҡшырта башлай. Әммә бындағы белем биреү кимәле менән ҡәнәғәтләнмәгәс һәм шулай уҡ сирләп киткәс, 1875 йылда ҡаҙаҡ далаларына ҡайта һәм бында өс ай дауамында мөғәллимлек итә. Аҙаҡ бер нисә йыл дауамында Волга-Уралда йәшәп, үҙенең тарихи хеҙмәтен төҙөү менән шөғөлләнгән. Морат Рәмзи Әхмәтшах Вәлидов менән дуҫ булған, уның хеҙмәттәре Әхмәтзәки Вәлидовтың ғалим булараҡ формалашыуында ҙур роль уйнаған. Вәлидов үҙенең «Хәтирәләр»ендә Морат Рәмзинең һәм ҡаҙаҡ солтаны Кенесарының төркиҙәрҙе урыҫтарҙың иҙеүенән азат итеү зарурлығы тураһындағы фекерҙәре «беҙҙең аңға һеңде» тип яҙған.
1875 йылда Ташкент ҡалаһына килә. Бында яҡташтарының каруанына ҡушылып, Сәмәрҡәнд һәм Мазари Шәриф аша Ҡабулға бара. Артабан Йәләлабад, Пешәүәр һәм Хәйҙәрабад аша Бомбей (Мумбаи) ҡалаһына килә. Бында өс ай дауамында йәшәп, 1876 йылдың башында пароходта Джиддә ҡалаһына бара. Һуңынан Мәккәлә хаж ҡылып, Мәҙинәгә юл тота һәм бында төпләнә.
↪ дауамы…