25 ноябрь
көнө
25 ноябрь — григориан стиле буйынса йылдың 329-сы көнө (кәбисә йылында 330-сы). Йыл тамамланыуға 36 көн ҡала.
| 25 ноябрь | |
| Аҙна көнө | Йәкшәмбе, Дүшәмбе, Шишәмбе, Шаршамбы, Кесаҙна, Йома һәм Шәмбе |
|---|---|
 25 ноябрь Викимилектә | |
| ← ноябрь → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шм | Йк |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | ||
| 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
| 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
| 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
| 27 | 28 | 29 | 30 | |||
| 2023 йыл | ||||||
Байрамдар һәм иҫтәлекле даталар
Халыҡ-ара
БМО: Ҡатын-ҡыҙҙарға ҡарата көс ҡулланыуҙы бөтөрөү өсөн көрәш көнө.
Ер: Һатып алыуҙарҙан баш тартыу көнө (ноябрҙең һуңғы йомаһы).
Милли
АҠШ: Кукуруз көнө.
Босния һәм Герцеговина: Милли көн.
Конго Республикаһы: Революция көнө.
Парагвай: Флаг көнө.
Суринам: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
Төбәк байрамдары
- Яҡут (Саха) Республикаһы: Олонхо көнө.
Һөнәри
- Ер: Халыҡ-ара система инженерҙары көнө.
Индонезия: Уҡытыусылар көнө.
Польша: Тимер юлсылар көнө.
Рәсәй Федерацияһы: Тыныслыҡ урынлаштырыусы хәрбиҙәр көнө.
- Хирургтар көнө.
- Гармунсылар көнө.
Төбәк байрамдары
- Татарстан Республикаһы: Бухгалтерҙар көнө.
Тарихи ваҡиғалар
Үҙгәртергә
- 1735: Батша ҡыңғырау ҡойола.
- 1833: Әбйәлил районының Йәнекәй ауылына нигеҙ һалына.
- 1867: Альфред Нобель динамитҡа патент ала.
- 1870: Өфө ҡала думаһына беренсе һайлау үткәрелә.
- 1935: СССР-ҙың «Почёт Билдәһе» ордены булдырыла.
- 1941: Өфө агрегат производство берекмәһе эшләй башлай.
- 1955: Арлан нефть ятҡылығы асыла.
- 1961: Өфөлә «Салауат Юлаев» хоккей клубы ойошторола.
Был көндө тыуғандар
Үҙгәртергә
Башҡортостан менән бәйле шәхестәр Үҙгәртергә
0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар Үҙгәртергә
- Новопокровский Иван Васильевич (1880—2.09.1951), ғалим-геоботаник. 1915, 1916, 1919 һәм 1928 йылдарҙа комплекслы экспедиция составында Башҡортостан Урал алдының көньяҡ өлөшөндә геоботаник һәм флористик тикшеренеүҙәр үткәреүсе, республиканың ботаник-географик райондары картаһын (1941) төҙөүселәрҙең береһе. Сығышы менән хәҙерге Рязань өлкәһенең Михайлов ҡалаһынан.
- Басиров Миәссәр Мәғәсүм улы (1930—28.02.1983), журналист, шағир. 1968 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы. 1964—1980 йылдарҙа «Совет Башҡортостаны» гәзите һәм «Һәнәк» журналының әҙәби хеҙмәткәре һәм бүлек мөдире.
- Кәримова Фәниә Муса ҡыҙы (1945), педагогик хеҙмәт ветераны, тыуған яҡты өйрәнеүсе, йәмәғәтсе. 1969—2009 йылдарҙа Баймаҡ ҡалаһы 1-се мәктәбенең башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1985—2000 йылдарҙа Баймаҡ районы туған тел һәм әҙәбиәт уҡытыусыларының методик берекмәһе, 1997—2009 йылдарҙа мәктәптә үҙе ойошторған ҡурай музейы етәксеһе. РСФСР мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы, Баймаҡ районының Батыр Вәлид исемендәге премияһы лауреаты (2006). Сығышы менән ошо райондың Йомаш ауылынан.
- Әсләмов Илдар Хәбиб улы (1960), юл төҙөүсе, йәмәғәт эшмәкәре. 2000 йылдан «Башкиравтодор» яуаплылығы сикләнгән йәмғиәтенең Ҡариҙел юл йүнәтеү-төҙөү идаралығы начальнигы, 2008 йылдан Ҡариҙел район Советы рәйесе. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе. Сығышы менән ошо райондан.
- Тезикова Татьяна Алексеевна (1975), спортсы. 1994—2000 йылдарҙа ауыр атлетика буйынса Рәсәй йыйылма командаһы ағзаһы. Рәсәйҙең халыҡ-ара класлы спорт мастеры (1995) һәм ауыр атлетика буйынса атҡаҙанған спорт мастеры (1999). Башҡортостан Республикаһының күренекле спортсыһы (1995).
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар Үҙгәртергә
- Баймырҙина Гөлнур Рәхмәт ҡыҙы (1916—12.1972), педагогик хеҙмәт алдынғыһы. РСФСР мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы (1963).
- Бикбаев Йәүҙәт Мансур улы (1926—7.09.1995), ғалим-инженер-механик. 1953 йылдан Өфө авиация техникумы уҡытыусыһы; 1958—1960 йылдарҙа Өфө электромеханика техникумының директор урынбаҫары; 1971 йылдан Өфө авиация институты уҡытыусыһы, 1973 йылдан киске һәм ситтән тороп уҡыу буйынса проректор; 1979 йылдан Өфө сервис технология институтының көнкүреш машиналары һәм аппараттары кафедраһы, 1985 йылдан машиналар эшләү технологияһы кафедраһы мөдире. Техник фәндәр кандидаты (1970), профессор (1993). Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (1978). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Ауырғазы районы Собханғол ауылынан.
- Гәрәй Исхаҡов (Исхаҡов Миңлегәрәй Усман улы; 1931—24.6.1997), драматург. 1972 йылдан СССР Журналистар союзы, 1993 йылдан — Рәсәй һәм Башҡортостан Яҙыусылар союздары ағзаһы.
- Ваганов Геннадий Викторович (1936), спорт ветераны, тренер. 1959—1965 йылдарҙа саңғы спорты буйынса СССР йыйылма командаһы ағзаһы, Олимпия уйындарында (1960, 1964) ҡатнашыусы. СССР-ҙың халыҡ-ара класлы (1965) һәм атҡаҙанған спорт мастеры (1960), Рәсәйҙең атҡаҙанған тренеры (1993). Башҡортостан Республикаһының күренекле спортсыһы (1994). «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1960).
- Соколов Владимир Николаевич (1936—24.10.2003), спортсы. 1961—1969 йылдарҙа спидвей буйынса СССР йыйылма командаһы ағзаһы. Мотоциклда уҙышыу буйынса СССР-ҙың спорт мастеры (1962). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Силиванов Айрат Имаметдин улы (1946— 24.07.2012), ауыл хужалығы эшмәкәре, муниципаль хеҙмәткәр. 1981 йылдан Стәрлетамаҡ район Советы башҡарма комитеты рәйесенең беренсе урынбаҫары — ауыл хужалығы идаралығы начальнигы, 1985 йылдан район Советы башҡарма комитеты рәйесе, 1992—2000 йылдарҙа район хакимиәте башлығы. Башҡорт АССР-ының унынсы—ун икенсе саҡырылыш Юғары Советы, Башҡортостан Республикаһының беренсе (1995—2000) саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. Ике Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены (1973, 1981) кавалеры. Стәрлетамаҡ районының почётлы гражданы (2006). Сығышы менән шул уҡ райондың Ҡырмыҫҡалы ауылынан.
- Заһиҙуллин Ришат Иншар улы (1951), ауыл хужалығы һәм муниципаль хеҙмәт ветераны. 1995–2005 йылдарҙа Ишембай район хакимиәте башлығының беренсе урынбаҫары — ауыл хужалығы идаралығы начальнигы; 2005 йылдан — хакимиәт башлығының кадрҙар һәм территориялар менән эшләү буйынса урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. Сығышы менән ошо райондың Ишәй ауылынан.
- Калабугин Анатолий Иванович (1951), хеҙмәт ветераны һәм производство алдынғыһы. Күмертау авиация етештереү предприятиеһының элекке хеҙмәткәре. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған машина эшләүсеһе.
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар Үҙгәртергә
- Йәнтилин Ғөзәйер Йыһанур улы (1917—12.02.1985), уҡытыусы, шахтёр, муниципаль, партия һәм дәүләт органдары хеҙмәткәре. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1930—1950 йылдарҙа Баймаҡ районы Кәрешкә мәктәбе уҡытыусыһы, Хәйбулла районындағы Бүребай һәм Баймаҡ районындағы Түбә байыҡтырыу фабрикалары начальнигы; 1957 йылдан Сибай ҡала советы башҡарма комитеты рәйесе; 1961 йылдан КПСС-тың Сибай ҡала комитетының 1-се секретары; 1974—1979 йылдарҙа Башҡорт АССР-ының аҙыҡ-түлек министры. Башҡорт АССР-ының алтынсы (1963—1967), етенсе (1967—1971) һәм һигеҙенсе (1971—1975) саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Ике Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1963, 1966) һәм «Почёт Билдәһе» (1971) ордендары кавалеры.
- Макаров Валентин Дмитриевич (1927—?), комсомол, партия һәм муниципаль органдар хеҙмәткәре. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы, подполковник. 1953 йылдан ВЛКСМ-дың Башҡортостан өлкә комитеты инструкторы. 1955—1963 йылдарҙа КПСС-тың Ҡырмыҫҡалы район комитетының бүлек мөдире, секретары һәм икенсе секретары; 1965 йылдан Ҡырмыҫҡалы район советы башҡарма комитеты, 1972—1982 йылдарҙа — Благовар район советы башҡарма комитеты рәйесе. РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы, «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1971). Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1977). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Илеш районы Мари-Мәнәүез ауылынан.
- Яҡупова Мәүлиҙә Мөхтәр ҡыҙы (1952), журналист. Башҡортостан Республикаһы Журналистар союзының яуаплы секретары. 1971—1992 йылдарҙа «Сибайский рабочий» гәзитенең әҙәби хеҙмәткәре, бүлек мөдире һәм мөхәррире; 2001 йылдан Башҡортостан Республикаһы Президентының берләштерелгән матбуғат хеҙмәте етәксеһе, Матбуғат һәм киң мәғлүмәт министрлығының бүлек начальнигы, 2008 йылдан Башҡортостан Республикаһы Үҙәк һайлау комиссияһының матбуғат секретары. Рәсәйҙең атҡаҙанған журналисы (2019), Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1997), Сибай ҡалаһының почётлы гражданы (2020).
- Йәнбирҙин Рим Сөләймән улы (1957), педагог. 1984 йылдан (өҙөклөктәр менән) Баймаҡ районы мәктәптәре уҡытыусыһы һәм директоры. Рәсәйҙең халыҡ мәғарифы отличнигы (1996). Сығышы менән ошо райондың Алғаҙы ауылынан.
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар Үҙгәртергә
- Кучкин Андрей Павлович (1888—30.03.1973), СССР ғалим-тарихсыһы. Революция хәрәкәте эшмәкәре. Граждандар һуғышында ҡатнашыусы. 1912 йылдан РСДРП (б) ағзаһы. Тарих фәндәре докторы һәм профессор (1951).
- Ғәбитов Рәйеф Лотфулла улы (1913—1943), Бөйөк Ватан һуғышында һәләк булған композитор. 1941 йылдан СССР Композиторҙар союзы ағзаһы. Башҡортостандың тәүге профессиональ композиторҙарының береһе.
- Мөхәмәтова Ғәйнүш Миңлеғайса ҡыҙы (1913—29.03.1989), ғалим-профпатолог, һаулыҡ һаҡлау тармағы эшмәкәре. Медицина фәндәре докторы (1968), профессор (1969). Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған табибы (1957), СССР-ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1949), СССР-ҙың нефть эшкәртеү һәм нефтехимия сәнәғәте отличнигы (1972). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Благовар районы Түбәнге Ҡарғалы ауылынан.
- Фёдорова Валентина Михайловна (1918—2005), Салауат техник быяла заводы үҙәк лабораторияһының 1961—1973 йылдарҙағы етәксеһе. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры.
- Гермаш Владимир Михайлович (1928), инженер-технолог, хужалыҡ, партия һәм дәүләт эшмәкәре. 1977—1985 йылдарҙа КПСС-тың Башҡортостан өлкә комитеты секретары, артабан 1990 йылғаса СССР-ҙың нефть эшкәртеү һәм нефтехимия сәнәғәте министрының 1-се урынбаҫары. БАССР-ҙың 10-сы саҡырылыш Юғары Советы депутаты. РСФСР-ҙың атҡаҙанған химигы (1988), Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған нефтсеһе (1985). Ленин (1971), ике Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1976, 1981) һәм «Почёт Билдәһе» (1966) ордендары кавалеры.
- Шамил Анаҡ (1928—21.10.2005), башҡорт шағиры. 1969 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1990).
- Михайлов Валерий Германович (1958), ғалим-инженер‑механик, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Техник фәндәр докторы (1999), профессор (2002).Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар Үҙгәртергә
- Мирсаяпов Миңнислам Нурислам улы (1929—27.078.1996), зоотехник, хужалыҡ эшмәкәре. 1964—1972 йылдарҙа Әбйәлил районы «Урал» совхозы, 1972 йылдан — Урал аръяғы совхоздар тресы, 1975 йылдан — «Красная Башкирия» совхозы директоры, 1993 йылдан — директор урынбаҫары. Башҡорт АССР-ының 9-сы саҡырылыш Юғары Советы депутаты. РСФСР-ҙың атҡаҙанған зоотехнигы (1974), СССР-ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1985). Ленин (1971), Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1966) һәм Халыҡтар Дуҫлығы (1981) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Мәләүез районы Айтуған ауылынан.
- Байрамғолов Юлай Ғайнулла улы (1934—18.09.2010), ғалим-инженер, сиҙәм ерҙәрҙе үҙләштереүсе. 1966 йылдан Башҡортостан ауыл хужалығы институты һәм Башҡорт дәүләт аграр университеты уҡытыусыһы. Техник фәндәр кандидаты (1970), доцент (1990).
- Ғәбитов Исмәғил Әхмәҙулла улы (1939), уҡытыусы, комсомол, партия, дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре. 1995—2000 йылдарҙа Башҡортостан Республикаһы Президенты Хакимиәте етәксеһе. 2002—2010 йылдарҙа «Берҙәм Рәсәй» Бөтә Рәсәй сәйәси партияһының Башҡортостан бүлексәһе башҡарма комитеты етәксеһе. РСФСР-ҙың 11-се һәм 12-се саҡырылыш, Башҡорт АССР-ының 11-се саҡырылыш Юғары Советтары һәм Башҡортостан Республикаһының 1-се саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты. Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1994). «Почёт Билдәһе» (1981) һәм Салауат Юлаев (2009) ордендары кавалеры. Бөрйән районының почётлы гражданы.
- Хәмиҙуллина Наилә Ғәли ҡыҙы (1939), пианист, педагог. 1968 йылдан хәҙерге Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө дәүләт сәнғәт институты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 2000—2003 йылдарҙа махсус фортепиано кафедраһы мөдире, профессор (1999). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1995). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Голубев Глеб Евгеньевич (1959), рәссам, график. 2009 йылдан Өфөләге «Художка» сәнғәт мәктәбе директоры. 2006 йылдан Рәсәй Федерацияһының Рәссамдар союзы ағзаһы, 2014 йылдан — Башҡортостан Республикаһы Рәссамдар союзының идара ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2006). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
Дөйөм исемлек Үҙгәртергә
- 1810: Николай Пирогов, Рәсәй империяһы хирургы.
- 1844: Карл Бенц, Германия инженеры, эске яныулы двигателле тәүге автомобилде уйлап сығарыусы.
- 1887: Николай Вавилов, Рәсәй империяһы генетигы.
- 1889: Ян Берзин, СССР-ҙың хәрби һәм сәйәси эшмәкәре, СССР хәрби разведкаһын ойоштороусыларҙың һәм етәкселәренең береһе.
- 1904: Ильяс Әүхәҙиев, СССР музыканты, Татар АССР-ының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1939) һәм халыҡ артисы (1968).
- 1915: Аугусто Пиночет, 1974—1990 йылдарҙа Чили президенты.
- 1924: Такааки Ёсимото, Япония шағиры, публицист, философ-марксист, әҙәби тәнҡитсе.
- 1924: Пол Дезмонд, АҠШ-тың джаз саксофонсыһы, композитор.
- 1944: Марк Минков, СССР һәм Рәсәй композиторы, Рәсәй Федерацияһының халыҡ артисы (2003).
- 1944: Владимир Яковлев, СССР-ҙың һәм Рәсәйҙең хужалыҡ һәм дәүләт эшмәкәре, 1996—2003 йылдарҙа Санкт-Петербург ҡалаһы губернаторы.
Был көндө вафат булғандар
Үҙгәртергә
- 1996: Хәйҙәров Әмирйән Сөләймән улы, Советтар Союзы Геройы.
- 1970: Юкио Мисима, Япония яҙыусы.
- 1995: Әхмәтов Абдулла Шәңгәрәй улы, Советтар Союзы Геройы (1944).
- 2013: Таһир Таһиров (Таһир Исмәғил улы Ахунйәнов), дәүләт, партия һәм йәмәғәт эшмәкәре, яҙыусы һәм журналист.
