6 сентябрь
көнө
6 сентябрь — григориан стиле буйынса йылдың 249-сы (кәбисә йылында 250-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 116 көн ҡала.
| 6 сентябрь | |
| Аҙна көнө | Йәкшәмбе, Дүшәмбе, Шишәмбе, Шаршамбы, Кесаҙна, Йома һәм Шәмбе |
|---|---|
 6 сентябрь Викимилектә | |
| ← сентябрь → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шм | Йк |
| 1 | 2 | 3 | 4 | |||
| 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
| 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
| 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 |
| 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | ||
| 2022 йыл | ||||||
Байрамдар һәм иҫтәлекле даталар
Халыҡ-ара
Милли
АҠШ: Китап уҡыу көнө.
Болгария: Берләшеү көнө.
Эсватини: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
Чили: Милли берҙәмлек көнө.
Һөнәри
Тарихи ваҡиғаларҮҙгәртергә
- 1716: Бостон ҡалаһында АҠШ-тағы беренсе маяҡ төҙөлә.
- 1852: Манчестерҙа Британияның тәүге түләүһеҙ китапханаһы асыла.
- 1936: «СССР-ҙың халыҡ артисы» тигән маҡтаулы исем булдырыла. Уға беренселәр булып К. С. Станиславский, В. И. Немирович-Данченко, В. И. Качалов, И. М. Москвин лайыҡ була, ә 1991 йылда СССР тарҡалыр алдынан был исем һуңғы тапҡыр бирелә, уны йырсы Алла Пугачева менән актёр Олег Янковский ала.
- 1939: Ленинградта Аркадий Райкин етәкләгән Дәүләт эстрада миниатюралары театры асыла.
- 1952: Женевала авторлыҡ хоҡуғы тураһындағы Бөтә донъя конвенцияһына ҡул ҡуйыла.
- 1991: СССР Балтик буйы республикалары Эстония, Латвия һәм Литваның бойондороҡһоҙлоғон таный.
- 1991: Ленинградҡа 1914 йылға тиклемге тарихи атамаһы Санкт-Петербург кире ҡайтарыла.
Был көндө тыуғандарҮҙгәртергә
Башҡортостан менән бәйле шәхестәрҮҙгәртергә
0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Ирназаров Рәшит Исмәғил улы (1935), ғалим-социолог. 1970 йылдан Өфө авиация институты һәм Өфө дәүләт авиация техник университеты, 1994 йылдан — Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 2000—2006 йылдарҙа социология теорияһы һәм тарихы кафедраһы мөдире. Социология фәндәре докторы (1999), профессор (2002). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2002) һәм атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1992), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2006).
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Барсов Николай Николаевич (1901—1.10.1981), дәүләт хеҙмәткәре, иҡтисадсы, тыуған яҡты өйрәнеүсе. 1935—1937 һәм 1943—1961 йылдарҙа Башҡорт АССР-ы Дәүләт план комиссияһы хеҙмәткәре; 1938—1943 йылдарҙа Башҡорт дәүләт медицина институты, бер үк ваҡытта 1938—1941 йылдарҙа Башҡортостан план-иҡтиҡтисад техникумы уҡытыусыһы.
- Минһажетдинова Мәфзифә Мәғәфүр ҡыҙы (1901—14.03.1989), әкиәтсе, нәфис һүҙ оҫтаһы. «Хуш, Уралым» йырын ижад итеүсе. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Учалы районы Ғәлиәхмәр ауылынан.
- Некуличева Валентина Ивановна (1936), ғалим-терапевт. 1971 йылдан Башҡорт дәүләт медицина институты һәм Башҡорт дәүләт медицина университеты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1986—2013 йылдарҙа дипломдан һуң белем биреү институтының терапия һәм дөйөм табип практикаһы кафедраһы мөдире, бер үк ваҡытта 1985 йылдан табиптарҙың белемен камиллаштырыу факультеты деканы, 1989—1992 йылдарҙа дауалау эше буйынса проректор. Медицина фәндәре докторы (1986), профессор (1987). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы (1992). Сығышы менән хәҙерге Кемерово өлкәһенең Киселёвск ҡалаһынан.
- Филиппов Анатолий Тимофеевич (1936—23.06.2012), инженер-металлург. 1959 йылдан Белорет металлургия комбинатының яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1971 йылдан цех начальнигы урынбаҫары, 1976 йылдан директор урынбаҫары—бүлек начальнигы, 1980—1996 йылдарҙа 150-се прокатлау цех-станы начальнигы урынбаҫары. СССР-ҙың Дәүләт премияһы лауреаты (1987).
- Хәбиров Әнғәм Хәйбрахман улы (1936), юғары мәктәп ветераны, ғалим-әҙәбиәт белгесе, тәнҡитсе. 1997 йылдан Рәсәйҙең һәм Башҡортостандың Яҙыусылар союздары ағзаһы. 1966—2013 йылдарҙа Бөрө дәүләт педагогия институты һәм Бөрө социаль-педагогия академияһы (хәҙер Башҡорт дәүләт университетының Бөрө филиалы) уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1972 йылдан уҡыу-уҡытыу һәм фәнни эштәр буйынса, 1974 йылдан — уҡыу-уҡытыу эштәре буйынса проректор, 1984—1991 йылдарҙа әҙәбиәт кафедраһы мөдире. Филология фәндәре кандидаты (1972). РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1977), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2006). Назар Нәжми исемендәге (2008), Фәтих Кәрим исемендәге (2011) премиялар лауреаты. Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры (1986).
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Әхмәтйәнова Сатира Зөлҡәфил ҡыҙы (1937—2020), педагог. 1960—2001 йылдарҙа Кушнаренко районы Шәрип урта мәктәбе уҡытыусыһы. Башҡорт АССР-ы мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы.
- Баһаув Ибраһим Йомағужа улы (1942), механизатор. 1958—2001 йылдарҙа Әбйәлил районы Калинин исемендәге колхоз тракторсыһы. Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры (1981). Сығышы менән ошо райондың Ишҡол ауылынан.
- Ғәйнуллина Мәхмүзә Кәлим ҡыҙы (1947), ғалим-акушер-гинеколог, профпатолог, йәмәғәтсе. 1975 йылдан Өфө Хеҙмәт медицинаһы һәм кеше экологияһы ғилми-тикшеренеү институты хеҙмәткәре, 1985 йылдан — клиниканың баш табибы, 2002 йылдан — баш ғилми хеҙмәткәр; 1974—1999 йылдарҙа «Башҡортостан» дәүләт телерадиокомпанияһында «Һаулыҡ» телетапшырыуының авторы һәм алып барыусыһы. 2009—2015 йылдарҙа Башҡортостан Республикаһының Йәмәғәт палатаһы, 1997 йылдан — Рәсәй һәм Башҡортостандың Журналистар союздары ағзаһы. Медицина фәндәре докторы (1999). Рәсәй Федерацияһының (1999) һәм Башҡорт АССР-ының (1989) атҡаҙанған табибы. Нуриман районының почётлы гражданины (2012).
- Исачкин Николай Фёдорович (1947), дәүләт, партия һәм комсомол органдары хеҙмәткәре. 1973 йылдың февраленән ВЛКСМ-дың Стәрлетамаҡ ҡала комитетының икенсе, апрелдән — беренсе секретары; 1976 йылдан КПСС-тың Стәрлетамаҡ ҡала комитеты секретары; 1988 йылдан КПСС-тың Башҡортостан өлкә комитетының пропаганда һәм агитация бүлеге мөдире урынбаҫары — Политик мәғариф йорто мөдире; 1991 йылдан Башҡорт АССР-ы Юғары Советының, 1995 йылдың апреленән — Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтайҙың Ижтимағи-сәйәси үҙәге директоры, августан — кадрҙар бүлеге начальнигы; 1997—2011 йылдарҙа Федераль һалым хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығының етәксе урынбаҫары. Рәсәй Федераль һалым хеҙмәтенең почётлы хеҙмәткәре (2005).
- Зиязетдинов Рәүис Мөғәлим улы (1952), нефтсе. 1972—2010 йылдарҙа «Саҡмағошнефть» нефть һәм газ сығарыу идаралығының быраулаусы ярҙамсыһы һәм быраулаусыһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған нефтсеһе (1997). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Саҡмағош районы Ҡарайерек ауылынан.
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Ғәйфуллин Абдрахман Зәйнулла улы (1908—17.04.1945), Бөйөк Ватан һуғышында батырҙарса һәләк булған яугир, уҡсылар полкының пулемёт ротаһы командиры, гвардия лейтенанты. Советтар Союзы Геройы (1945, үлгәндән һуң).
- Арыҫланова Минзилә Фәсхи ҡыҙы (1948), Баймаҡ районының 1-се Этҡол ауылындағы Башҡорт республика компьютер лицей-интернатының ветеран-педагогы, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы. Сығышы менән Ейәнсура районы Байыш ауылынан.
- Юрий Шатунов (1973), СССР һәм Рәсәй йырсыһы, «Ласковый май» төркөмөнөң элекке солисы. Сығышы менән Башҡортостан Республикаһының Күмертау ҡалаһынан.
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Шрагер Дмитрий Степанович (Давид Соломонович; 1919—7.03.2009), режиссёр. 1971—1987 йылдарҙа Стәрлетамаҡ рус дәүләт драма театрының баш режиссёры, 1988—1989 йылдарҙа — актёры, 1994—1995 йылдарҙа — художество етәксеһе. 1972 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1977). Сығышы менән хәҙерге Бүрәт Республикаһының Баргузин ауылынан.
- Толстоноженко Александр Леонидович (1949), педагогик хеҙмәт ветераны, 1988–2012 йылдарҙа Өфө ҡалаһының 44-се мәктәбе директоры, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы һәм мәғариф отличнигы.
- Калегин Евгений Вениаминович (1954), спортсы, тренер. 1997 йылдан Шахмат буйынса республика балалар-үҫмерҙәр спорт мәктәбе тренеры. Шахмат буйынса халыҡ‑ара мастер (1993). Башҡортостан Республикаһының күренекле спортсыһы (1995). Команда зачётында классик шахмат буйынса Рәсәй чемпионы (1994) һәм Европа чемпиондары кубогының бронза призёры (1995). Р. Ғ. Нәжметдинов иҫтәлегенә халыҡ‑ара турнирҙа еңеүсе (Ҡазан, 2005). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Сөләймәнов Әнүәр Зөфәр улы (1954), журналист, яҙыусы. Татарстан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2010). Бишбүләк районының Фәтих Кәрим исемендәге һәм Бәләбәй районының Динис Бүләков исемендәге премиялары лауреаты.
- Зинаида Сурбан (Семёнова Зинаида Николаевна; 1959), сыуаш телендә ижад итеүсе шағир. 2004 йылдан «Ашҡаҙар шишмәләре» халыҡ йыр һәм бейеү ансамбле етәксеһе. Рәсәй Федерацияһының Яҙыусылар һәм Журналистар союздары ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре. Фёдоровка районы Кирюшкин ауылында тыуған, шунда йәшәй һәм эшләй.
Дөйөм исемлекҮҙгәртергә
- 1475: Себастьяно Серлио, Италияның архитектура теоретигы.
- 1785: Александр Нелюбин, Рәсәй империяһы табибы, фармаколог.
- 1860: Джейн Аддамс, АҠШ социологы, философ, Нобель тыныслыҡ премияһы лауреаты (1931).
- 1863: Дмитрий Граве, СССР математигы, СССР Фәндәр Академияһының почётлы академигы.
- 1886: Александр Зражевский, театр һәм кино актёры, СССР-ҙың халыҡ артисы (1949).
- 1900: Жюльен Грин, Франция яҙыусыһы, романдар авторы, драматург, сығышы менән АҠШ-тан.
- 1920: Сергей Стечкин, СССР һәм Рәсәй ғалимы, математик, функцияларҙы өйрәнеү буйынса фәнни мәктәп ойоштороусы.
- 1925: Геннадий Литаврин, СССР һәм Рәсәй ғалимы, тарихсы, академик.
- 1928: Евгений Светланов, дирижёр, композитор һәм пианист, СССР-ҙың халыҡ артисы (1968), Социалистик Хеҙмәт Геройы (1986).
- 1950: Владимир Ерёмин, СССР һәм Рәсәй актёры, сценарист, продюсер, телетапшырыуҙар алып барыусы.
Был көндө вафат булғандарҮҙгәртергә
- 1952: Шәйхетдинов Ғимай Фәсхетдин улы, Бөйөк Ватан һуғышы яугиры, Советтар Союзы Геройы (1944).
- 1998: Акира Куросава, Япония кинорежиссёры, сценарист һәм продюсер, СССР-ҙың Халыҡтар Дуҫлығы ордены кавалеры (1991).
- 1998: Фәсил Әхмәтов, композитор, Татарстан Республикаһының (1995) һәм Рәсәй Федерацияһының (1992) халыҡ артисы, Татар АССР-ының Ғабдулла Туҡай исемендәге (1975) һәм РСФСР-ҙың М. Глинка исемендәге (1988) Дәүләт премиялары лауреаты.
- 1999: Назар Нәжми, Башҡортостандың халыҡ шағиры.
