Свердловск өлкәһе

Свердло́вск өлкәһе — Рәсәй Федерацияһы субъекты, Урал федераль округына ингән өлкә. Башҡортостан Республикаһы, Пермь крайы, Төмән, Ҡурған һәм Силәбе өлкәләре менән сиктәш. Көньяҡ өлөшө Тарихи Башҡортостан биләмәләренә инә.

Рәсәй Федерацияһы субъекты
Свердловск өлкәһе
Административ үҙәк	Екатеринбург
Майҙаны	17
- Барлығы - һыу өҫтө %	194 307 км²
Халҡы	5-се
- Барлығы - Тығыҙлыҡ	4 315 830 (2013) 22.21/км²
ТТП	6-сы
- Барлығы (ағым. хаҡ.) - Йән башына	1 033,7 млрд. һум (2010) 214,9 мең һум
Федераль округ	Урал
Губернатор	Куйвашев Евгений Владимирович
РФ субъекты коды	66, 96
ISO 3166-2 коды	RU
Сәғәт бүлкәте	YEKT һәм Азия/Екатеринбург[d]
Бүләктәре:

Дәүләт ҡоролошо

Свердловск өлкәһе Уставына ярашлы дәүләт власы суд, башҡарма һәм закондар сығарыу йүнәлештәренә бүленә.

Башҡарма власть

Свердловск өлкәһе Губернаторы — Свердловск өлкәһе башлығы һәм Свердловск өлкәһенең иң юғары вазифалы кешеһе. Свердловск өлкәһе Хөкүмәте етәксеһе. Свердловск өлкәһе Хөкүмәте статусы һәм хоҡуғы Свердловск өлкәһе Уставы менән билдәләнғән.

Закондар сығарыу власы

Өлкә Парламенты — Свердловск өлкәһе Закондар сығарыу йыйылышы.

Билдәле шәхестәр

• Башенёв Валерий Алексеевич (22.02.1942), совет һәм Рәсәй баянсыһы, педагог, юғары мәктәп һәм музыкаль-йәмәғәт эшмәкәре. Профессор (2003). Дуҫлыҡ ордены кавалеры (2013). Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1987). Сығышы менән Карпинск ҡаалаһынан.

Административ ҡоролошо

Свердловск өлкәһенең идара итеү округтары

1996 йылда Өлкә власть органдары координациялау өсөн өлкәлә 5 Идара итеү округтары төҙөлә:

1. Төньяҡ (Краснотурьинск),
2. Көнбайыш (Первоуральск),
3. Тау заводы (Түбәнге Тагил),
4. Көнсығыш (Ирбит)
5. Көньяҡ (Каменск-Уральский).

Бер нисә район (Екатеринбург һәм уның тирәһендәге райондар) бер ниндәй ҙә округҡа ла инмәй.

Ҡала огругтары

№	Исем	Адм. үҙәк	ОКАТО коды	Административ-территориаль берәмек	Идара итеү округы	Халҡы (2010)	Территория, км²	Халыҡ тығыҙлығы, кеше/км²
1	Алапаевск ҡалаhы	Алапаевск	65 403 000	Алапаевск	Көнсығыш	44 455	1081,98	41,11
2	Алапаевск муниципаль берәмеге	Алапаевск	65 201 000	Алапаевск районы	Көнсығыш Идара итеү округы	26 542	4282,2	6,2
3	Арамил ҡала округы	Арамил	65 241 503	Сысерт районы	—	17 446	21,81	799,91
4	Артёмов ҡала округы	Артёмов	65 202 000, 65 406 000	Артёмов районы	Көнсығыш	60 230	2027	29,71
5	Әртә ҡала округы	Әртә	65 203 000	Әртә районы	Көнбайыш	29 624	2773,98	10,68
6	Асбест ҡала округы	Асбест	65 409 000	Асбест	Көньяҡ	71 315	767,9	92,87
7	Әшит ҡала округы	Әшит	65 204 000	Әшит районы	Көнбайыш	16 807	2071,6	8,11
8	Белояр ҡала округы	Белояр	65 209 000	Белояр районы	Көньяҡ	34 583	1323,29	26,13
9	Берёзов ҡала округы	Берёзов (Свердловск өлкәһе)	65 412 000	Берёзов	—	68 772	1126	61,08
10	Бисерт ҡала округы	Бисерть	65 228 558	Нижнесергин районы	Көнбайыш	10 661	1289	8,27
11	Богданович ҡала округы	Богданович	65 210 000, 65 416 000	Богданович районы	Көньяҡ	47 027	1498	31,39
12	Верхнее Дуброво ҡала округы Верхнее Дуброво]]	Верхнее Дуброво	65 209 555	Белояр районы	Көньяҡ	4791	33,9	141,33
13	Верх-Нейвин ҡала округы	Верх-Нейвин	65 227 562	Невьян районы	Тау заводы	5098	86,1	59,21
14	Үрге Салда ҡала округы	Верхняя Салда	65 211 000, 65 424 000	Верхнесалдин районы	Тау заводы	49 527	1847,2	26,81
15	Үрге Тагил ҡала округы	Верхний Тагил	65 453 503	Кировград	Тау заводы	13 570	310,573	43,69
16	Верхняя Пышма ҡала округы	Верхняя Пышма	65 420 000	Верхняя Пышма	Көнбайыш	72 509	1044,93	69,39
17	ҡала округы Верхняя Тура	Верхняя Тура	65 470 503	Кушва	Тау заводы	9502	265,4	35,8
18	ҡала округы Верхотур	Верхотурье	65 212 000	Верхотур районы	Төньяҡ	16 802	4926	3,41
19	Волчан ҡала округы	Волчанск	65 445 503	Карпинск	Төньяҡ	10 261	470,8	21,79
20	Гарин ҡала округы	Гари	65 215 000	Гарин районы	Төньяҡ	4904	16774	0,29
21	Ҡала округырноураль ҡала округы	Ҡала округырноураль	65 232 000	Приҡала округырод районы	Тау заводы	34 905	7432,6	4,7
22	ҡала округы Дегтярск	Дегтярск	65 484 503	Ревда	Көнбайыш	15 567	167	93,22
23	муниципаль берекмә «ҡала Екатеринбург»	Екатеринбург	65 401 000	Екатеринбург	—	1 383 179	1142,9	1210,24
24	ҡала округы Зареч	Зареч	65 426 000	Зареч	Көньяҡ	29 765	299,27	99,46
25	Ивдель ҡала округы	Ивдель	65 428 000	Ивдель	Төньяҡ	24 519	20785,57	1,18
26	муниципаль берекмә ҡала Ирбит	Ирбит	65 432 000	Ирбит	Көнсығыш	38 357	64,23	597,18
27	Ирбитское муниципаль берекмә	Пионер	65 218 000	Ирбит районы	Көнсығыш	30 331	4722	6,42
28	Камен ҡала округы	ҡала типлы ҡасаба Мартюш	65 222 000	Камен районы	Көньяҡ	28 111	2141	13,13
29	ҡала Каменск-Уральск	Каменск-Уральск	65 436 000	Каменск-Уральск	Көньяҡ	176 572	144,08	1225,51
30	Камышлов ҡала округы	Камышлов	65 440 000	Камышлов	Көнсығыш	26 870	51,75	519,23
31	ҡала округы Карпинск	Карпинск	65 445 000	Карпинск	Төньяҡ	31 859	5523,32	5,77
32	Качканар ҡала округы	Качканар	65 448 000	Качканар	Төньяҡ	43 679	318,39	137,19
33	Кировград ҡала округы	Кировград	65 443 000	Кировград	Тау заводы	27 726	661,627	41,91
34	ҡала округы Краснотурьинск	Краснотурьинск	65 456 000	Краснотурьинск	Төньяҡ	65 062	718,93	90,5
35	ҡала округы Красноуральск	Красноуральск	65 460 000	Красноуральск	Төньяҡ	25 541	1627,2	15,7
36	Красноуфимск ҡала округы	Красноуфимск	65 468 000	Красноуфимск	Көнбайыш	40 445	428	94,5
37	Красноуфимск округы	Красноуфимск	65 224 000	Красноуфимск районы	Көнбайыш	28 077	3411,8	8,23
38	Кушвин ҡала округы	Кушва	65 470 000	Кушва	Тау заводы	40 769	2386	17,09
39	ҡала округы «ҡала Лесной»	Лесной	65 540 000	ЗАТО Лесной	Төньяҡ	52 476	359,38	146,02
40	Малышев ҡала округы	Малышева	65 409 562	Асбест	Көньяҡ	11 042	154,5	71,47
41	Махнёвское муниципаль берекмә	ҡала типлы ҡасаба Махнёво	65 201 000	Алапаев районы	Көнсығыш	7071	5754	1,23
42	Невьян ҡала округы	Невьянск	65 227 000, 65 473 000	Невьян районы	Тау заводы	42 742	1842,2	23,2
43	Нижнетурин ҡала округы	Нижняя Тура	65 478 000	Нижняя Тура	Төньяҡ	28 000	1939,9	14,43
44	ҡала Нижний Тагил	Нижний Тагил	65 232 000, 65 476 000	Нижний Тагил	Тау заводы	365 433	298	1226,29
45	ҡала округы «Нижняя Салда»	Нижняя Салда	65 477 000	Нижняя Салда	Тау заводы	17 939	590,8	30,36
46	Новолялин ҡала округы	Нов Ляля	65 229 000	Новолялин районы	Төньяҡ	23 564	6205,96	3,8
47	Новоураль ҡала округы	Новоуральск	65 542 000	ЗАТО Новоуральск	Тау заводы	88 308	421	209,76
48	ҡала округы Пелым	Пелым	65 428 561	Ивдель	Төньяҡ	4171	4905,3	0,85
49	ҡала округы Первоуральск	Первоуральск	65 480 000	Первоуральск	Көнбайыш	148 896	2053,75	72,5
50	Полев ҡала округы	Полев	65 482 000	Полев	Көнбайыш	71 220	1550,58	45,93
51	Пышмин ҡала округы	Пышма	65 233 000	Пышмин районы	Көнсығыш	20 614	1899,05	10,85
52	ҡала округы Ревда	Ревда	65 484 000	Ревда	Көнбайыш	63 368	1106	57,29
53	Режев ҡала округы	Реж	65 236 000, 65 486 000	Режев районы	—	48 435	1949,37	24,85
54	ҡала округы Рефтин	Рефтин	65 409 567	Асбест	Көньяҡ	16 496	24,44	674,96
55	ҡала округы ЯАТБ Свобод	Свобод	65 570 000	Свобод ЯАТБ	Тау заводы	8198	279,7	29,31
56	Североураль ҡала округы	Североуральск	65 490 000	Североуральск	Төньяҡ	44 776	3503,7	12,78
57	Серов ҡала округы	Серов	65 238 000, 65 492 000	Серов, Серов районына инә	Төньяҡ	108 522	6690	16,22
58	Сосьвин ҡала округы	Сосьва	65 238 000	Серов районы	Төньяҡ	16 346	4813	3,4
59	ҡала округы Среднеуральск	Среднеуральск	65 420 505	Верхняя Пышма	Көнбайыш	20 771	83,8	247,86
60	ҡала округы Староуткинск	Староуткинск	65 257 554	Шалин районы	Көнбайыш	3072	612	5,02
61	ҡала округы Сухой Лог	Сухой Лог	65 240 000, 65 494 000	Сухолож районы	Көньяҡ	49 005	1682,4	29,13
62	Сысерт ҡала округы	Сысерть	65 241 000	Сысерт районы	—	60 245	2087,7	28,86
63	Тавдин ҡала округы	Тавда	65 248 000, 65 496 000	Тавдин районы	Көнсығыш	42 306	6539,4	6,47
64	Талицкий ҡала округы	Талица	65 249 000	Талицкий районы	Көнсығыш	47 309	4447,8	10,64
65	Тугулым ҡала округы	Тугулым	65 250 000	Тугулым районы	Көнсығыш	22 581	3332	6,78
66	Турин ҡала округы	Туринск	65 254 000	Турин районы	Көнсығыш	28 274	7474,2	3,78
67	муниципаль берекмә «посёлок Ураль»	Ураль	65 572 000	ЯАТБ п. Ураль	Көньяҡ	2444	10,01	244,16
68	Шалин ҡала округы	Шаля	65 257 000	Шалин районы	Көнбайыш	20 762	4852,2	4,28

Муниципаль райондар

Муниципаль районы	Адм. үҙәк	Код ОКАТО	Ауыл һәм ҡала пункттар	халыҡ (2010)	Территория, км²	Халыҡ тығыҙлығы, кеше/км²
Байкалов муниципаль районы	Байкалово	65 208 000	Баженовское, Байкаловское, Краснополянское (ауыл биләмәләр)	16 294	2293,7	7,1
Камышлов муниципаль районы	Камышлов	65 223 000	Восточное, Галкинское, Зареченское, Калиновское, Обуховское (ауыл биләмәләр)	28 162	2216,6	12,71
Түбәнге Һырға районы	Түбәнге Һырға	65 228 000	Верхние Серги, Дружининское, Михайловское муниципаль берекмә, Атиг, Нижнесергинское (ҡала биләмәләре); Кленовское ауыл биләмәһе	44 453	3689,8	12,05
Слободо-Турин муниципаль районы	Туринск Слобода	65 239 000	Ницинское, Сладковское, Слободо-Туринское, Усть-Ницинское (ауыл биләмәләр)	15 091	2709	5,57
Таборин муниципаль районы	Таборы	65 245 000	Кузнецовское, Таборинское, Унже-Павинское (ауыл биләмәләр)	3574	11367	0,31

Свердловск өлкәһенең муниципаль бүленеше: 1 — Волчан  , ҡала округы 2 — Серов ҠАЛА ОКРУГЫ, 3 — ҠАЛА ОКРУГЫ Красноуральск, 4 — Верхнесалдин ҠАЛА ОКРУГЫ, 5 — ҠАЛА ОКРУГЫ ЗАТО Свобод, 6 — ҠАЛА ОКРУГЫ «Нижняя Салда», 7 — МО г. Алапаевск, 8 — МО г. Ирбит, 9 — Кировград ҠАЛА ОКРУГЫ, 10 — Невьян ҠАЛА ОКРУГЫ, 11 — ҠАЛА ОКРУГЫ Староуткинск, 12 — ҠАЛА ОКРУГЫ Верхний Тагил, 13 — ҠАЛА ОКРУГЫ Верх-Нейвин, 14 — Новоураль ҠАЛА ОКРУГЫ, 15 — ҠАЛА ОКРУГЫ Верхняя Пышма, 16 — ҠАЛА ОКРУГЫ Среднеуральск, 17 — Берёзов ҠАЛА ОКРУГЫ, 18 — Малышев ҠАЛА ОКРУГЫ, 19 — ҠАЛА ОКРУГЫ Рефтин, 20 — Асбестов ҠАЛА ОКРУГЫ, 21 — Бисерт ҠАЛА ОКРУГЫ, 22 — ҠАЛА ОКРУГЫ Дегтярск, 23 — МО «ҡала Екатеринбург», 24 — ҠАЛА ОКРУГЫ Верхнее Дуброво, 25 — ҠАЛА ОКРУГЫ Зареч, 26 — Белояр ҠАЛА ОКРУГЫ, 27 — МО «посёлок Ураль», 28 — Арамиль ҠАЛА ОКРУГЫ

Һылтанмалар

• Свердловск өлкәһе // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.