18 сентябрь
көнө
18 сентябрь — григориан стиле буйынса йылдың 261-се көнө (кәбисә йылында 262-се). Йыл аҙағына тиклем 104 көн ҡала.
| ← сентябрь → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шм | Йк |
| 1 | 2 | 3 | ||||
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | |
| 2023 йыл | ||||||
Байрамдар һәм иҫтәлекле даталар
Халыҡ-ара
Милли
АҠШ: Бейеү көнө.
- Беренсе мөхәббәт көнө.
- Гимнастика көнө.
- Ҡатын-ҡыҙҙар дуҫлығы көнө.
Иран: Фарсы әҙәбиәте әҙәбиәте һәм шиғриәте көнө.
Ҡаҙағстан: Әсәләр көнө.
СССР: Совет гвардияһының тыуған көнө.
Хорватия: Хәрби-диңгеҙ флоты көнө.
Чили: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
Әзербайжан: Милли музыка көнө.
Әрмәнстан: Астрономия көнө.
Һөнәри
- АҠШ: Хәрби-һауа көстәренең тыуған көнө.
Молдова: Халыҡты социаль яҡлау өлкәһе хеҙмәткәрҙәре көнө.
Рәсәй Федерацияһы: Урман хеҙмәткәрҙәре көнө (сентябрҙең өсөнсө йәкшәмбеһе).
Украина: Рационализаторҙар һәм уйлап сығарыусылар көнө.
- Фармацевтика хеҙмәткәрҙәре көнө.
Тарихи ваҡиғаларҮҙгәртергә
- 1793: Вашингтонда Капитолий төҙөлөшө башлана.з
- 1810: Чили бойондороҡһоҙлоҡ иғлан итә.
- 1851: «Нью-Йорк таймс» гәзитенең беренсе һаны донъя күрә.
- 1898: Хәҙерге Краснокама районының Яңы Бура ауылында мәктәп асыла.
- 1918: Хәҙерге Одесса милли политехник университеты эш башлай.
- 1934: СССР Милләттәр Лигаһына инә.
- 1947: АҠШ-та Үҙәк разведка идаралығы (ЦРУ) ойошторола.
- 1954: Кама ГЭС-ы файҙаланыуға тапшырыла.
Был көндө тыуғандарҮҙгәртергә
Башҡортостан менән бәйле шәхестәрҮҙгәртергә
0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Яшин Захарий Михайлович (1885—1965), агроном, ғалим-инженер. 1938—1961 йылдарҙа Башҡортостан ауыл хужалығы институты уҡытыусыһы, ауыл хужалығы машиналары кафедраһы мөдире, бер үк ваҡытта 1950—1958 йылдарҙа ауыл хужалығын механизациялау факультеты деканы. Рәсәй империяһында, шул иҫәптән илдең Үҙәгендә һәм Алыҫ Көнсығышында 1904—2012 йылдарҙағы революцион хәрәкәттә ҡатнашыусы. Техник фәндәр кандидаты (1935), профессор (1958). Социалистик ауыл хужалығы отличнигы (1943). Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры (1955). Сығышы менән Ҡазан губернаһы Тәтеш өйәҙенән.
- Дәүләтҡолова Әнүзә Шәрифулла ҡыҙы (1935), хеҙмәт ветераны, почта элемтәһе алдынғыһы. 1955—1990 йылдарҙа Өфө почтамты почтальоны, шул иҫәптән 1964 йылдан — бригадир. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған элемтәсеһе (1974). СССР-ҙың элемтә мастеры (1969). Социалистик Хеҙмәт Геройы (1976). Советтар Союзында ошо юғары маҡтаулы исемгә лайыҡ булған өс почтальондың береһе.
- Зөбәржәт Йәнбирҙина (1945—9.05.2009), шағир. 1973 йылдан Стәрлетамаҡ ҡалаһы һәм Стәрлетамаҡ районының төрлө предприятие һәм учреждениелары хеҙмәткәре, 1992—1994 йылдарҙа һәм 2000—2009 йылдарҙа Башҡортостан Республикаһы Яҙыусылар союзының Стәрлетамаҡ яҙыусылар ойошмаһының әҙәби консультанты; 1996—2000 йылдарҙа Башҡортостан Республикаһы Яҙыусылар союзының «Шишмә» Күмертау яҙыусылар ойошмаһы яуаплы секретары. 1990 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2006). Хәким Ғиләжев исемендәге премия ике тапҡыр лауреаты (2001, 2006).
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Ғирфанов Камил Вәли улы (1926), юғары мәктәп ветераны; уҡытыусы, журналист, ғалим-педагог. СССР Журналистар союзы ағзаһы. 1967 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы. Педагогия фәндәре кандидаты (1967), доцент; Башҡорт дәүләт университетының почетлы профессоры (2006). Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, Рәсәйҙең почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре һәм мәғариф отличнигы.
- Миңлебаев Руфил Ғафар улы (1931—20.06.2013), ғалим-ботаник, эколог, йәмәғәтсе. 1963 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы, 2006 йылға тиклем ботаника кафедраһы мөдире, бер үк ваҡытта 1970—1975 һәм 1980—1991 йылдарҙа биология факультеты деканы. 1970—2013 йылдарҙа СССР һәм Рәсәй ботаника йәмғиәтенең Башҡортостан бүлексәһе рәйесе. Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының почётлы академигы (1998), биология фәндәре докторы (1969), профессор (1970). Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1977), СССР‑ҙың юғары белем биреү отличнигы (1981), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (1999).
- Горюшин Виктор Сергеевич (1946), педагогик хеҙмәт ветераны. Өфө индустриаль-педагогия техникумы һәм М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университеты колледжы уҡытыусыһы. Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған уҡытыусыһы (1996) һәм почётлы урта һөнәри белем биреү хеҙмәткәре.
- Тимеркәйев Тимерғәли Мәғҙән улы (1946), хеҙмәт ветераны, ауыл хужалығы эшмәкәре, йәмәғәтсе. 1976 йылдан Шаран районы «Шаран» совхозы директоры, 1986 йылдан — район ауыл хужалығы идаралығы етәксеһе, 1998—2018 йылдарҙа «Шаранагрогаз» йәмғиәте директоры. Башҡортостан Республикаһының өсөнсө саҡырылыш (2003—2008) Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре, «Почёт Билдәһе» һәм «Башҡортостан Республикаһында күрһәткән хеҙмәттәре өсөн» (2005) ордендары кавалеры, Шаран районының почётлы гражданы (2005). Сығышы менән ошо райондың Йомаҙыбаш ауылынан.
- Князева Ольга Александровна (1956), ғалим-биохимик. 1994 йылдан Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Биохимия һәм генетика институтының өлкән ғилми хеҙмәткәре, 2005 йылдан Башҡорт дәүләт медицина университеты уҡытыусыһы. Биология фәндәре докторы (2008), профессор (2010). Сығышы менән Стәрлетамаҡ ҡалаһынан.
- Кокин Валерий Иванович (1956—15.01.2012), хәрби хеҙмәткәр һәм дәүләт эшмәкәре, ғалим-философ. 2006—2012 йылдарҙа Наркотиктарҙың законһыҙ әйләнешен контролдә тотоу буйынса федераль хеҙмәттең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы етәксеһе, полиция генерал-лейтенанты. Философия фәндәре кандидаты (2009). Наркоконтроль органдарының почётлы хеҙмәткәре.
- Нурисламов Борис Шәрәфғәли улы (1956), педагог, муниципаль хеҙмәткәр. 1998 йылдан Яңауыл район хакимиәте башлығы урынбаҫары, 2007 йылдан Борай район хакимиәте башлығы, 2019 йылдан «Башҡортостандың муниципаль берәмектәр советы» ассоциацияһының башҡарма директоры. Башҡортостандың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, Рәсәйҙең почётлы дөйөм белем биреү хеҙмәткәре. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Борай районы Ҡолай ауылынан.
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Атанов Михаил Александрович (1912—20.01.1978), моторҙар эшләүсе. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1948—1972 йылдарҙа Өфө моторҙар эшләү заводының яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1948 йылдан — цех начальнигы, 1950—1954 йылдарҙа — директор урынбаҫары. Ике Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1971, 1975), Ҡыҙыл Йондоҙ (1945) һәм «Почёт Билдәһе» (1957) ордендары кавалеры. Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе. Сығышы менән хәҙерге Ростов өлкәһе Красный Сулин ҡалаһынан.
- Куваев Сергей Иванович (1912—26.02.1991), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан хәрби хеҙмәткәр, контр-адмирал. Ҡыҙыл Байраҡ (1952), 1-се дәрәжә Ватан һуғышы (1985), Ҡыҙыл Йондоҙ (1947) һәм «Почёт Билдәһе» (1944) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Йәрмәкәй районы Рождественское ауылынан.
- Исмәғилева Мәнәүәрә Ғәбделсабир ҡыҙы (1927—17.11.1991), малсы. Хәйбулла районы «Матрай» совхозының элекке һауынсыһы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған малсыһы (1973), «Почёт Билдәһе» (1980) һәм 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны (1975) ордендары кавалеры. Сығышы менән ошо райондың Түбәнге Ысмаҡ ауылынан.
- Әбүбәкерова Алмабикә Әхмәтсафа ҡыҙы (1932), малсы. 1949 йылдан Хәйбулла районы Фрунзе исемендәге, 1964—1987 йылдарҙа «Красный доброволец» колхозы һауынсыһы. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1982). Сығышы менән ошо райондың Аҡъяр ауылынан.
- Кинйәбаев Тәлғәт Талха улы (1957), комсомол, партия органдары һәм элемтә өлкәһе хеҙмәткәре. 1982 йылдан ВЛКСМ-дың Бөрйән район комитетының ойоштороу бүлеге мөдире, икенсе секретары; 1986 йылдан КПСС район комитеты инструкторы, бүлек мөдире; 1991 йылдан Иҫке Собханғол район элемтә бүлеге начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған элемтәсеһе. Сығышы менән ошо райондың Иҫке Собханғол ауылынан.
- Мәжитов Ринат Марсель улы (1967), бейеүсе. 1988—1990 һәм 1995—2012 йылдарҙа Фәйзи Ғәскәров исемендәге дәүләт академия халыҡ бейеүҙәре ансамбле, 1992—1995 йылдарҙа «Мираҫ» фольклор бейеү ансамбле солисы. Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы (2009).
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Костарев Антон Дмитриевич (1928—15.08.1985), ауыл хужалығы алдынғыһы. 1958—1975 йылдарҙа Башҡорт АССР-ының Бөрө районы «Урал» колхозының тракторсыһы, бригадиры һәм механизацияланған отряд етәксеһе. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1966).
- Семёнов Александр Сергеевич (1933), мәғариф һәм йәмәғәт эшмәкәре, хеҙмәт ветераны. 1976—1998 йылдарҙа Стәрлетамаҡтағы 48-се һөнәри училище директоры, 1998—2000 йылдарҙа ҡаланың ветерандар Советы рәйесе. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған һөнәри-техник белем биреү уҡытыусыһы, Стәрлетамаҡ ҡалаһының почётлы гражданы (1996). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Ауырғазы районы Берёзовка ауылынан.
- Сахно Зинаида Андреевна (1938—7.02.2008), театр рәссамы. 1977 йылдан СССР-ҙың Театр эшмәкәрҙәре, 1980 йылдан — Рәссамдар союзы ағзаһы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған рәссамы (1977). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Әлшәй районы Николаевка ауылынан.
- Харрасов Мөхәмәт Хәдис улы (1948), ғалим-физик, юғары мәктәп, дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре. 2000-2010 йылдарҙа Башҡорт дәүләт университеты ректоры. Башҡортостан Республикаһының 3-сө һәм 4-се саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты. Башҡортостан Республикаһы Фәндәр Академияһының ағза-корреспонденты (2002), Чечен Республикаһы Фәндәр Академияһының почётлы академигы (2008), физика-математика фәндәре докторы (1995), профессор (1996), Башҡортостан Республикаһының (1997) һәм Рәсәй Федерацияһының (2008) атҡаҙанған фән эшмәкәре. Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2001) һәм мәғариф отличнигы (2003).
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Третьякова Ольга Николаевна (1909—19.09.1975), ғалим-ветеринария табибы. 1948—1963 йылдарҙа Башҡортостан ауыл хужалығы институты уҡытыусыһы. Ветеринария фәндәре докторы (1968), профессор (1968). Сығышы менән хәҙерге Ҡаҙағстандың Ҡыҙылурҙа ҡалаһынан.
- Баскаков Анатолий Михайлович (1939—16.10.2010), ғалим-педагог, комсомол һәм партия органдары хеҙмәткәре. 1986–1994 йылдарҙа хәҙерге Силәбе дәүләт мәҙәниәт институтының педагогика һәм психология кафедраһы мөдире. Педагогия фәндәре докторы (2000), профессор (2001). Почёт ордены кавалеры (1994). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Баймаҡ районы Крепостной Йылайыр ауылынан.
- Плечев Владимир Вячеславович (1949), ғалим-хирург. 1976 йылдан Башҡорт дәүләт медицина институты һәм Башҡорт дәүләт медицина университеты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1993 йылдан — госпиталь хирургияһы кафедраһы мөдире, бер үк ваҡытта БДМУ клиникаһының хирургия хеҙмәте етәксеһе. Афған һуғышы һәм Төньяҡ Кавказдағы хәрби хәрәкәттәрҙә ҡатнашыусы, медицина хеҙмәте полковнигы. Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы академигы (2018), медицина фәндәре докторы (1990), профессор (1991). Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1999). Рәсәй Федерацияһының (2010) һәм Башҡортостан Республикаһының (1995) атҡаҙанған табибы, һаулыҡ һаҡлау отличнигы (2007), Фән һәм техника өлкәһендәге дәүләт премияһы (2013) һәм А. Н. Бакулев исемендәге премия (2004) лауреаты.
Дөйөм исемлекҮҙгәртергә
- 1709: Сэмюэл Джонсон, Англия тәнҡитсеһе, шағир.
- 1819: Жан Бернар Леон Фуко, Франция физигы.
- 1925: Ғариф Ахунов, Татарстан Республикаһының халыҡ яҙыусыһы.
Был көндө вафат булғандарҮҙгәртергә
- 1783: Леонард Эйлер, Германия математигы.
- 1911: Пётр Аркадьевич Столыпин, Рәсәй империяһы сәйәсмәне.
- 1964: Шон «Джон» О’Кейси, Ирландия драматургы.
- 2002: Рәфил Нәбиуллин, СССР һәм Рәсәй театр актёры, Рәсәйҙең атҡаҙанған (2000) һәм Башҡорт АССР-ының халыҡ артисы (1989).
