15 сентябрь
көнө
15 сентябрь — григориан стиле буйынса йылдың 258-се көнө (кәбисә йылында 259-сы). Йыл аҙағына тиклем 107 көн ҡала.
| ← сентябрь → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шм | Йк |
| 1 | ||||||
| 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
| 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
| 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
| 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
| 30 | ||||||
| 2019 йыл | ||||||
Байрамдар
Халыҡ-ара байрамдар
БМО — Халыҡ-ара демократия көнө.
Милли байрамдар
Әзербайжан — Белем көнө.
Беларусь — Китапханалар көнө.
Гватемала — Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
Гондурас — Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
Коста-Рика — Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
Никарагуа — Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
Сальвадор — Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.- Дагестан — Дағстан халыҡтарының берҙәмлек көнө.
.svg){kind=small}
Һөнәри байрамдар
Тарихи ваҡиғаларҮҙгәртергә
- 1784 — Винченцо Лунарди Англияла беренсе булып һауа шарында осош яһай.
- 1812 — Наполеон ғәскәре Мәскәүҙә Кремлде баҫып ала.
- 1917 — «Форбс» журналының беренсе һаны баҫылып сыға.
- 1928 — Инглиз микробиологы Александр Флеминг тәжрибә һөҙөмтәһендә беренсе тапҡыр пенициллин сығара.
- 1930 — Беренсе халыҡ-ара бридж чемпионаты.
- 1965 — 1975 йылдан Салауат районы үҙәге Малаяҙ ауылында урынлашҡан Салауат Юлаев музейы Әлкә мәктәбендә крайҙы өйрәнеү мөйөшө булараҡ эш башлай[1].
- 1997 — Google.com домены теркәлеү.
- 2000 — Сиднейҙа XXVII Олимпия уйындары асыла.
Был көндө тыуғандарҮҙгәртергә
Башҡортостан менән бәйле шәхестәрҮҙгәртергә
0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Кәтибә Кинйәбулатова (15.09.1920—17.06.2012), шағир. 1956 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1980), Һәҙиә Дәүләтшина исемендәге республика премияһы лауреаты (1989). «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1991). Һәҙиә Дәүләтшина исемендәге республика премияһы лауреаты (1989).
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Булатов Хоҙат Сәлимйән улы (15.09.1906—2.01.1982), Бөйөк Ватан һуғышы яугиры. 16‑сы гвардия Чернигов кавалерия дивизияһының танкыға ҡаршы орудие командиры, гвардия сержанты. Советтар Союзы Геройы (1944).
- Буянов Иван Фёдорович (15.09.1926—21.06.1976), ауыл хужалығы алдынғыһы. 1951—1971 йылдарҙа Күгәрсен районы хужалыҡтары комбайнсыһы. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1971).
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Ищенко Иван Митрофанович (15.09.1912—17.01.1979), Советтар Союзы Геройы (1944), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. Автоматсылар ротаһының отделение командиры, сержант. 1945 йылдан хаҡлы ялға сыҡҡансы Өфө предприятиеларында автомеханик булып эшләй. Сығышы менән Украинаның Кировоград өлкәһе Новоукраинка районының Новоподымка ауылынан.
- Сәлмәнов Рафиҡ Вафа улы (15.09.1917—04.07.2003), башҡорт композиторы. 1961 йылдан СССР Композиторҙар союзы ағзаһы. РСФСР-ҙың (1989) һәм Башҡорт АССР-ының (1983) атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре.
- Басиров Зилфәт Рәүеф улы (15.09.1927—19.11.2000), скульптор, Башҡортостан Республикаһының халыҡ рәссамы (2000). 1968 йылдан СССР Рәссамдар союзы ағзаһы. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1986).
- Йәнгәрәев Дәүләткирәй Сәлим улы (15.09.1927—20.05.1999), хеҙмәт алдынғыһы. 1956—1987 йылдарҙа Белорет урман сәнәғәте хужалығының Үҙәнбаш урман пункты йөк ташыусыһы, артабан бригадиры. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1966). Белорет районының почётлы гражданы (2000).
- Рәхмәтуллин Дәүләтбай Абдрахман улы (15.09.1937), ҡурайсы, йырсы, Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1974).
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Зөбәй Үтәғолов (15.09.1913—15.01.1943), Бөйөк Ватан һуғышында батырҙарса һәләк булған яугир, уҡсы, гвардия ҡыҙылармеецы. Советтар Союзы Геройы (1943, үлгәндән һуң).
- Ибраһим Ғиззәтуллин (15.09.1918—13.05.1992), прозаик, Бөйөк Ватан һуғышы инвалиды, 1965 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы. III дәрәжә Дан (1943), I дәрәжә Ватан һуғышы (1985) һәм Халыҡтар Дуҫлығы (1985) ордендары кавалеры. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1988) һәм Ғәлимов Сәләм исемендәге йәштәр дәүләт премияһы лауреаты (1968). Республикала ғына түгел, элекке Советтар Союзында ла «Башҡорт Корчагины» исеме аҫтында киң билдәлелек алған шәхес.
- Ахунйәнов Таһир Исмәғил улы, әҙәби псевдонимы Таһир Таһиров (15.09.1923—25.11.2013), партия һәм йәмәғәт эшмәкәре, журналист, ғалим һәм яҙыусы. 1967—1987 йылдарҙа КПСС-тың Башҡортостан өлкә комитеты секретары. Башҡорт АССР-ының 6—11‑се саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Тарих фәндәре кандидаты (1961). 1943 йылдан КПСС, 1957 йылдан СССР-ҙың Журналистар, 1984 йылдан — Яҙыусылар союздары ағзаһы. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. Фәтих Кәрим (1998), Мәжит Ғафури (2005) исемендәге әҙәби премиялар лауреаты. 2‑се дәрәжә Ватан һуғышы (1985), өс Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1971, 1976, 1986), Халыҡтар дуҫлығы (1980) һәм Ҡыҙыл Йондоҙ (1945) ордендары кавалеры.
- Ишмулла Дилмөхәмәтов (15.09.1928—19.10.1984), актёр, ҡурайсы, йырсы һәм композитор. РСФСР-ҙың атҡаҙанған (1975), Башҡорт АССР-ының халыҡ (1973) артисы.
- Злыдников Дмитрий Афанасьевич (15.09.1928—11.03.1998), ауыл хужалығы алдынғыһы, 1962—1983 йылдарҙа Әлшәй районы «Ленин васыяты» колхозының 2-се комплекслы бригадаһы бригадиры, Социалистик Хеҙмәт Геройы (1966). Әлшәй районының почётлы гражданы.
- Берг Генрих Артурович (15.09.1933), ғалим-инженер-технолог. Техник фәндәр кандидаты (1966). Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (1981), СССР‑ҙың нефть эшкәртеү һәм нефтехимия сәнәғәте отличнигы (1993), Рәсәй Федерацияһының почётлы нефтехимигы (2001), СССР‑ҙың уйлап табыусыһы (1983).
- Булат Йосопов (15.09.1973), кинорежиссёр. Рәсәй Федерацияһының Кинематографсылар союзы һәм Кинорежиссёрҙар гильдияһы ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының Шәйехзада Бабич исемендәге йәштәр дәүләт премияһы лауреаты (1996).
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Мәҡсүд Сөндөклө (15.09.1904—23.10.1981), шағир. 1937 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1975).
- Курнаев Сергей Фёдорович (15.09.1909—22.07.1992), ғалим-геоботаник, урмансы. 1935—1944 йылдарҙа Өфөләге Башҡортостан тупраҡ‑ботаника бюроһы хеҙмәткәре, Башҡортостан ауыл хужалығы институты уҡытыусыһы. «Башҡорт АССР‑ының үҫемлектәр донъяһы картаһы»ның беренсе баҫма (1941) авторы. Биология фәндәре кандидаты (1980). Сығышы менән хәҙерге Мәскәү өлкәһе Павлов Посад ҡалаһынан.
- Ромашкин Иван Данилович (15.09.1909—26.09.1998), 1939—1940 йылдарҙағы совет-фин һуғышында һәм Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. Гвардия танк бригадаһының мотоуҡсылар батальоны командиры. Гвардия майоры (1956). Советтар Союзы Геройы (1945).
- Абдуллин Мансур Иҙиәт улы (15.09.1919—8.06.1996), Бөйөк Ватан һуғышы яугиры, педагог. Еңел артиллерия полкының орудие командиры, гвардия өлкән сержанты. Советтар Союзы Геройы (1943). Башҡорт АССР-ы мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы (1980), РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1970).
- Пантелькин Анатолий Александрович (15.09.1919—14.03.1945), Бөйөк Ватан һуғышында батырҙарса һәләк булған яугир, авиация полкының эскадрилья командиры, майор. Советтар Союзы Геройы (1945, үлгәндән һуң).
- Афридонов Миҙхәт Вафа улы (15.09.1924—20.07.2000), совет партия һәм дәүләт эшмәкәре. 1958 йылдан КПСС-тың Октябрьский ҡала комитеты секретары, беренсе секретары, 1970—1980 йылдарҙа Башҡорт АССР-ының сауҙа министры. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. Башҡорт АССР-ының VI—IX саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған сауҙа хеҙмәткәре (1980). Ике 1‑се дәрәжә Ватан һуғышы (1966, 1985) һәм ике Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены (1966, 1971) кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Төркмәнстандың Киң Арал ауылынан.
- Киняшов Михаил Александрович (15.09.1924—2.06.1995), Бөйөк Ватан һуғышы яугиры, уҡсылар полкының миномет расчеты командиры, гвардия кесе сержанты. Дан орденының тулы кавалеры. Благовещен ҡалаһының почётлы гражданы.
- Лосев Михаил Николаевич (15.09.1929), хеҙмәт ветераны. 1948 йылдан «Башнефтезаводстрой» тресының, 1968—1989 йылдарҙа — Өфө проект‑төҙөлөш берекмәһенең тимер-бетон конструкциялар монтажсыһы. РСФСР‑ҙың атҡаҙанған төҙөүсеһе (1974). СССР‑ҙың Дәүләт премияһы лауреаты (1975). Ленин (1971) һәм Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1966) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Благовещен районы Дмитриевка ауылынан.
- Ризуанов Наил Мәсәлим улы (15.09.1929—6.04.2012), ғалим-тау инженеры, нефть сәнәғәте эшмәкәре. 1972—1995 йылдарҙа «Башнефть» берекмәһенең генераль директор урынбаҫары, артабан 2002 йылғаса — генераль директорҙың кәңәшсеһе. Техник фәндәр кандидаты (1983). Рәсәй Федерацияһы нефть һәм газ сәнәғәтенең (1993) һәм Рәсәй Федерацияһы Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1994), Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған нефтсеһе (1972), Рәсәй Федерацияһы яғыулыҡ‑энергетика комплексының почётлы хеҙмәткәре (1999). Октябрь Революцияһы (1986) һәм ике Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1976, 1981) ордены кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Ауырғазы районы Уҫман ауылынан.
- Саяпов Искәндәр Әғзәм улы (15.09.1934—8.07.2008), сценограф, рәссам. 1985—1997 йылдарҙа Туймазы татар дәүләт драма театрының баш рәссамы. 1980 йылдан СССР Рәссамдар союзы ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған рәссамы (1994). Халыҡ театрҙарының зона смотры (Өфө, 1973), Бөтә Рәсәй СССР художество вуздары студенттарының диплом эштәре күргәҙмәһе (Ленинград, 1978) лауреаты.
- Хәсәнов Зекерйән Әхтәм улы (15.09.1934—2016), хеҙмәт алдынғыһы. 1970—1980 йылдарҙа Салауат районы «Һарғамыш» совхозының тракторсы-машинисы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған ауыл хужалығы механизаторы. Ленин ордены кавалеры (1972). Салауат районының почётлы гражданы (2015).
- Сәғәҙиев Наил Һаҙый улы (15.09.1939), хеҙмәт ветераны. 1955–2001 йылдарҙа Баймаҡ районы «Йылайыр» совхоз-техникумы хеҙмәткәре. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған ауыл хужалығы механизаторы (1989). III дәрәжә Хеҙмәт Даны (1976) һәм «Почёт Билдәһе» (1974) ордендары кавалеры.
- Аверьянов Вячеслав Юрьевич (15.09.1959), хәрби хеҙмәткәр, I класлы лётчик-һынаусы. Капитан (1985). Рәсәй Федерацияһы Геройы (2001). Рәсәйҙең атҡаҙанған лётчик-һынаусыһы (2006). Белорет районы һәм Белорет ҡалаһының почётлы гражданы (2015).
- Мифтахов Альберт Ленар улы (15.09.1959—11.09.2014), йәмәғәт һәм дәүләт эшмәкәре, ғалим-философ. 2012—2014 йылдарҙа «Берҙәм Рәсәй» партияһының Башҡортостан төбәк бүлексәһе башҡарма комитеты етәксеһе. 2014 йылдың ғинуар—сентябрендә Башҡортостан Республикаһы Президенты Хакимиәте етәксеһе урынбаҫары. Философия фәндәре кандидаты (1987). Халыҡтар дуҫлығы ордены кавалеры.
- Руденко Олег Анатольевич (15.09.1959), хужалыҡ эшмәкәре. 2006-2010 йылдарҙа Нефтекама ҡала хакимиәте башлығы. Башҡортостан Республикаһы хеҙмәтләндереү тармағының атҡаҙанған хеҙмәткәре. Халыҡтар дуҫлығы ордены кавалеры. Сығышы менән Сибай ҡалаһынан.
Дөйөм исемлекҮҙгәртергә
- 1857 — Уильям Тафт, АҠШ-тың 27-се президенты.
- 1881 — Этторе Бугатти, итальян автомобиль инженеры.
- 1887 — Кәрим Тинчурин, татар драматургияһы классигы, артист һәм режиссер.
- 1890 — Агата Кристи, инглиз яҙыусыһы.
- 1899 — Кириков Сергей Васильевич, зоогеограф, эколог.
- 1923 — Михаил Танич, совет һәм Рәсәй шағиры, популяр йыр текстары авторы, Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (2000) һәм халыҡ артисы (2003). (Ҡайһы бер йырҙары «Текстильный городок», «Чёрный кот», «Как тебе служится», «Идет солдат по городу», «Погода в доме» һәм башҡалар).
- 1925 — Кирилл Лавров (ум. 2007), совет һәм Рәсәй театр һәм кино актёры, СССР-ҙың халыҡ артисы (1975), Социалистик Хеҙмәт Геройы (1985).
- 1926 — Жан-Пьер Серр, француз математигы.
Был көндө вафат булғандарҮҙгәртергә
- 1700 — Андре Ленотр, француз архитекторы.
- 1859 — Исамбард Кингдом Брюнель, инглиз инженеры.
- 1965 — Степан Злобин, рус совет яҙыусыһы, Салауат Юлаев романының авторы.
- 1978 — Вилли Мессершмитт, нимес авиаконструкторы.
