Океан

Океан (боронғо грекса Ὠκεανός боронғо грек аллаһы Океан исеменән) — Донъя океанының бер өлөшөн тәшкил иткән иң ҙур һыу объекты, континенттар араһында урынлашҡан, һыу әйләнеше системаһына һәм башҡа үҙенсәлекле һыҙаттарға эйә. Океан атмосфера һәм ер ҡабығы менән өҙлөкһөҙ үҙ-ара тәьҫир итешә.

Океан
Ҡайҙа өйрәнелә	Океанология һәм Океанология
Тасуирлау биттәре	whosonfirst.org/docs/pla…
Һештег	ocean
Һаны	5
Ҡапма-ҡаршыһы	ҡитға
Океан Викимилектә

Океандарға бүленеү варианттары

Бөтә Донъя океаны Ер шарындағы океандар һәм диңгеҙҙәрҙе үҙ эсенә ала, Ер өҫтөнөң яҡынса 71 процентын тәшкил итә (яҡынса 361 млн км²). Дөйөм алғанда, Ер океандары төбөнөң рельефы ҡатмарлы һәм күп төрлө.

Шулай уҡ океандар тураһында башҡа планеталарға һәм уларҙың юлдаштарына, мәҫәлән, Европа океанына ҡарата ла әйтелә.

Океандарҙы өйрәнеүсе фән океанология тип атала; океан фаунаһын һәм флораһын биологияның океан биологияһы тип аталған тармағы өйрәнә.

Антик мәғәнәһе

Боронғо Римда Oceanus һүҙе менән донъяны көнбайыштан йыуған һыуҙы, йәғни асыҡ Атлантик океанды атағандар. Был ваҡытта Oceanus Germanicus («Герман океаны») йәки Oceanus Septentrionalis («Төньяҡ океан») тигән һүҙбәйләнеш Төньяҡ диңгеҙҙе, ә Oceanus Britannicus («Британ океаны») — Ла-Манш боғаҙын аңлатҡан.

Океандарҙың хәҙерге заман билдәләмәһе

Донъя океаны — диңгеҙ һыуының глобаль күләме, гидросфераның төп өлөшө, уның дөйөм майҙанының 94,1 процентын тәшкил итә, Ерҙең өҙлөкһөҙ, ләкин тирә-яҡтағы ҡитғаларҙы һәм утрауҙарҙы уратып алған тотош булмаған һыу тышсаһы, һәм дөйөм тоҙ составы менән айырылып тора. Континенттар һәм эре архипелагтар донъя океанын өлөштәргә (океандарға) бүлә. Океандарҙың ҙур өлкәләре диңгеҙҙәр, ҡултыҡтар, боғаҙҙар һәм башҡалар булараҡ билдәле.

Ҡайһы бер сығанаҡтар океандарҙы дүрт өлөшкә, икенселәрен биш өлөшкә бүлгән. 1937 йылдан 1953 йылға тиклем биш океан бүлеп йөрөтәләр: Тымыҡ, Атлантик, Һинд, Төньяҡ Боҙло, Көньяҡ (йәки Көньяҡ Арктика) океан. «Көньяҡ океан» термины XVIII быуатта, төбәкте системалы өйрәнеү башланғас, күп тапҡырҙар осрай башлай. Халыҡ-ара гидрографик ойошма баҫмаларында Көньяҡ океан 1937 йылда Атлантика, Һинд һәм Тымыҡ океандар составынан бүленә. Бының үҙенең дәлилләүе була: көньяҡ өлөшөндә өс океан араһындағы сиктәр шартлы. Шул уҡ ваҡытта Антарктидаға йәнәш торған һыуҙарҙың үҙ үҙенсәлектәре бар, шулай уҡ улар Антарктида циркумполяр ағымына берләшкәндәр. Әммә һуңыраҡ Көньяҡ океанды айырым бүлеүҙән баш тарталар. 2000 йылда Халыҡ-ара гидрографик ойошма биш океанға бүлеүҙе ҡабул итә, әммә был ҡарар әлегә тиклем ратификацияланмаған һәм шуға күрә юридик яҡтан ни бары 4 океан ғына ҡала.

Океан	Майҙаны, млн. км²	Күләме, млн км³	Уртаса тәрәнлеге, м	Иң тәрән урыны, м	Диңгеҙ
Атлантик	91,6	329,7	3600	8742 (Пуэрто-Рико улағы)	Балтик, Төньяҡ, Урта диңгеҙ, Ҡара, Саргасс, Кариб, Адриатик, Азов, Балеар, Ион, Ирланд, Мәрмәр, Тиррен, Эгей; Бискай ҡултығы, Гвинея ҡултығы, Мексика ҡултығы
Һинд	73,556	292,1	3890	7725 (Зонд улағы)	Андаман, Ғәрәбстан, Ҡыҙыл, Лаккадив, Тимор; Бенгал ҡултығы, Оло Австралия ҡултығы, Фарсы ҡултығы
Төньяҡ Боҙло	14,75	18,1	1225	5527 (итә Гренланд диңгеҙе)	Норвегия, Баренц, Аҡ, Кара, Лаптевтар, Көнсығыш-Себер, Чукот, Гренланд, Бофорт, Баффин, Линкольн; Гудзон ҡултығы
Тымыҡ океанТымыҡ	169,2	710	4280	11 022 (Мариан улағы)	Беринг, Охот, Япон, Көнсығыш Ҡытай, Һары, Көньяҡ Ҡытай, Ява, Сулавеси, Сулу, Филиппин, Арафура, Мәрйен, Фиджи, Тасман
Көньяҡ	20,327	72,37	3270	8264 (Көньяҡ Сандвич улағы)	Лазарев диңгеҙе, Рисер-Ларсен диңгеҙе, Космонавтар диңгеҙе, Берҙәмлек диңгеҙе, Дэвис диңгеҙе, Мовсон диңгеҙе, Дурвил диңгеҙе, Сомов диңгеҙе, Росс диңгеҙе, Амундсен диңгеҙе, Беллинсхаузен диңгеҙе, Скоша диңгеҙе, Уэдделл диңгеҙе

Океандарҙың ҡыҫҡаса характеристикаһы

Тымыҡ океан

Тымыҡ океан (йәки Бөйөк) — майҙаны һәм тәрәнлеге буйынса Ерҙәге иң ҙур океан. Көнбайышта Евразия һәм Австралия ҡитғалары, көнсығышта Төньяҡ һәм Көньяҡ Америка, көньяҡта Антарктида континенттары араһында урынлашҡан. Төньяҡта Беринг боғаҙы аша Арктика һыуҙары, ә көньяҡта — Атлантик һәм Һинд океандары менән аралаша. Бөтә донъя океанының 49,5 % өлөшөн биләй һәм Бөтә донъя океаны һыу күләменең 53 процентын алып тора, Тымыҡ океан төньяҡтан көньяҡҡа яҡынса 15,8 мең км һәм көнсығыштан көнбайышҡа табан 19,5 мең км һуҙыла. Тымыҡ океан аша яҡынса 180-се меридиан датаны үҙгәртеү һыҙығы үтә. Тымыҡ океанды өйрәнеү һәм үҙләштереү кешелектең яҙма тарихы барлыҡҡа килгәнгә тиклем үк башлана. Океанда йөҙөү өсөн джонка (диңгеҙ яры буйында һәм йылғаларҙа йөҙөү өсөн ҡулланылған традицион Ҡытай елкәнле карабы)https://ru.wikipedia.org/wiki/Джонка, катамарандар һәм ябай һалдар ҡулланылған. 1947 йылда норвег Тур Хейердал етәкселегендәге экспедиция Көньяҡ Американың үҙәк өлөшөнән Полинезия утрауҙарына көнбайыш йүнәлештә Тымыҡ океан аша «Кон-Тики» тип аталған бальс бүрәнәләренән эшләнгән һалда сығыу мөмкинлеген иҫбатлай. Ҡытай джонкиҙары менән океан ярҙары буйлап Һинд океанына сәйәхәт ҡылалар (мәҫәлән, Чжэн Хэ — 1405—1433 йылдарҙа ете сәйәхәт)Ҡытай джонка океаны һинд океаны яры буйлап походтар ойоштороу (мәҫәлән, Чжэн Хэның ете сәйәхәте, 1405—1433 йыл в). Хәҙерге ваҡытта Тымыҡ океандың яр буйы һәм утрауҙары үҙләштерлгән һәм халыҡ тигеҙ урынлашмаған. Сәнәғәт үҫешенең иң эре үҙәктәре — АҠШ ярҙары (Лос-Анджелес районынан алып Сан-Франциско районына тиклем), Япония һәм Көньяҡ Корея ярҙары. Австралия һәм Яңы Зеландияның иҡтисади тормошонда океандың роле ҙур.

Атлантик океан

Атлантик океан — Ерҙә ҙурлығы буйынса икенсе урында торған океан, атамаһы грек мифологияһындағы титан Атлас (Атланта) исеменән йәки легендар Атлантида утрауынан килеп сыҡҡан. Субарктик киңлектәрҙән Антарктидаға тиклем һуҙылған. Һинд океаны сиге Энә мороно меридианы (20°Е) буйлап Антарктида ярҙарына тиклем (Королева Мод ере) үтә. Тымыҡ океан менән сик Мөгөҙ морононан 68°04' (көнбайыш оҙонлоҡ) меридианы буйлап йәки Көньяҡ Американан Антарктида ярымутрауына тиклем Дрейк боғаҙы аша, Осте утрауынан Штернек моронона тиклем һуҙыла. Төньяҡ Боҙло океан менән сик Гудзон боғаҙының көнсығыш инеү урыны буйлап үтә, Артабанғы сиге Девис боғаҙы аша һәм Гренландия утрауы яры буйлап Брустер моронона тиклем, Дания боғаҙы аша Исландия утрауындағы Рейдинупюр моронона тиклем, яр буйында Герпир моронона, артабан Фарер утрауҙарына, артабан Шетланд утрауҙарына һәм Скандинавия ярымутрауы ярҙарына тиклем 61° төньяҡ киңлектә үтә. Атлантик океан диңгеҙҙәренең, ҡултыҡтарының һәм боғаҙҙарының майҙаны — 14,69 млн км² (океандың дөйөм майҙанының 16 %), күләме 29,47 млн км² (8,9 %). Майҙаны 91,6 млн км² тәшкил итә, шуның яҡынса дүрттән бер өлөшө интринконтиненталь диңгеҙҙәрҙә урынлашҡан. Яр буйы диңгеҙҙәренең майҙаны ҙур түгел һәм һыу майҙанының дөйөм майҙанының 1 процентынан ашмай. Һыу күләме — 329,7 млн км², был Бөтә донъя океаны күләменең 25 процентына тиң. Уртаса тәрәнлеге — 3736 м, иң ҙуры — 8742 м (Пуэрто-Рико улағы). Океан һыуҙарының уртаса йыллыҡ тоҙлолоғо — яҡынса 35 ‰. Атлантик океан төбәк һыуҙарына: диңгеҙҙәргә һәм ҡултыҡтарға бүленеп торған яр буйы һыҙатына эйә.

Һинд океаны

Һинд океаны — ҙурлығы буйынса Ерҙең һыу өҫтөнөң яҡынса 20 процентын биләгән өсөнсө океан. Һинд океаны башлыса Төньяҡ Евразия, көнбайышта Африка, көнсығышта Австралия һәм көньяҡта Антарктида араһында Рак тропигынан көньяҡтараҡ урынлашҡан. Майҙаны — 76,17 млн км², күләме — 282,65 млн км². Төньяҡта Азияны, көнбайышта — Ғәрәбстан ярымутрауын һәм Африканы, көнсығышта — Майҙаны — 76,17 млн км², күләме — 282,65 млн км². Төньяҡта Азияны, көнбайышта — Ғәрәбстан ярымутрауын һәм Африканы, көнсығышта — Һинд-Ҡытай, Сунда утрауҙары һәм Австралияны йыуа; көньяҡҡа табан Көньяҡ океан менән сиктәш. Атлантик океан менән сик 20° меридиан көнсығышы буйлап үтә; Тымыҡ — 147° меридиан көнсығыш оҙонлоғо менән. Һинд океанының иң төньяҡ нөктәһе — Фарсы ҡултығындағы яҡынса 30° төньяҡ киңлек. Һинд океанының киңлеге Австралия менән Африканың көньяҡ нөктәләре араһында яҡынса 10 000 км тәшкил итә.

Төньяҡ боҙло океан: 1 — Төньяҡ ҡотоп; 2 — Төньяҡ магнит полюсы; 3 — Төньяҡ геомагнит полюсы; 4 — Төньяҡ ҡулай булмаған полюс

Көньяҡ океан

Төньяҡ боҙло океан (ингл. Arctic Ocean, дан. Ishavet) — Ерҙең Евразия һәм Төньяҡ Америка араһында урынлашҡан иң бәләкәй океаны. Майҙаны 14,75 млн км², йәғни Бөтә донъя океанының дөйөм майҙанының 4 процентынан саҡ ҡына күберәк, һыу күләме 18,07 млн км² тәшкил итә. Төньяҡ Боҙло океан — бөтә океандарҙың иң һайы, уның уртаса тәрәнлеге — 1225 м (Гренландия диңгеҙендә иң ҙур тәрәнлеге — 5527 м).

Көньяҡ Океан (ингл. Southern Ocean) — Ерҙең иң көньяҡ океаны. Антарктиданы уратып алған, майҙаны 20,327 млн км², уртаса тәрәнлеге 3270 м, һыу күләме 72,37 млн км². Көньяҡ Сандвич улағында иң ҙур тәрәнлеге — 8264 метр. Көньяҡ океанды төньяҡта Һинд океаны, көньяҡ-көнсығышы Тымыҡ океан, төньяҡ-көнбайышта Атлантик океан йыуа. Иң һыуыҡ океан, уртаса температура −12 °C.

Океандарҙың формалаштырыуы

Бөгөнгө көнгә фәнни даирәләрҙә океан 3,5 миллиард йыл элек магманың тарҡалыуы һәм артабан атмосфера парҙарының конденсацияланыуы һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килгән тигән фараз бар. Беҙҙең замандың океан бассейндарының күп өлөшө һуңғы 250 миллион йылда боронғо суперконтиненттың бүленеүе һәм литосфера плиталарының ян-яҡҡа бүленеүе (таралыуы) һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килә. Боронғо Панталасса океанының ҡыҫҡартылған ҡалдыҡтары булып торған Тымыҡ океан да иҫкәрмә булып тора. Тымыҡ океандың боронғо Панталасса океанының ҡыҫҡарған ҡалдыҡтары булыуы иҫкәрмә булып тора.

Батиметрик торошо

Океан төбөндәге рельефтың батиметрик торошо һәм тәбиғәте буйынса түбәндәге бер нисә баҫҡыс айырыла:

• шельф — тәрәнлеге 200—500 метрға тиклем; континенталь битләү — тәрәнлеге 3500 м тиклем; Океан үҙәне — тәрәнлеге 6000 м тиклем; Тәрән һыулы соҡорҙар — тәрәнлеге 6000 м түбән.

Океан һәм атмосфера

Океан һәм атмосфера — шыйыҡ мөхит. Был мөхиттәрҙең үҙенсәлектәре организмдарҙың йәшәү мөхитен билдәләй. Атмосфералағы ағымдар океандарҙағы һыуҙың дөйөм әйләнешенә йоғонто яһай, ә һауа составы һәм температураһы океан һыуҙары үҙенсәлектәренә бәйле. Үҙ сиратында, океан атмосфераның төп үҙенсәлектәрен билдәләй һәм атмосферала барған күп процестар өсөн энергия сығанағы булып тора. Океанда һыу әйләнешенә елдәр, Ерҙең әйләнеүе, шулай уҡ ҡоро ер кәртәләре йоғонто яһай.

Океан һәм климат

Океан йәйен әкренерәк йылына һәм ҡышын әкренерәк һыуына. Ул океанға йәнәш ҡоро ерҙәге температураның тирбәлеүен йомшартырға мөмкинлек бирә.

Атмосфера океандан килгән йылылыҡтың байтаҡ өлөшөн һәм бөтә һыу парын тиерлек ала. Пар күтәрелә, болоттар барлыҡҡа килтереп бер урынға туплана, болоттарҙы елдәр йөрөтә һәм ҡоро ерҙә ямғыр йәки ҡар рәүешендә яуа. Йылылыҡ һәм дым алмашыуҙа океандың тик өҫтө һыуҙары ғына ҡатнаша. Эске (яҡынса 95 %) алмашыуҙа ҡатнашмай.

Химик составы

Океан — химик элементтарҙың бөтмәҫ-төкәнмәҫ сығанағы, ул һыу составында, шулай уҡ аҫта урынлашҡан ятҡылыҡтарҙа һаҡлана. Ер ҡабығынан төрлө ултырмалар һәм иретмәләр, океан төбөнә төшөп, файҙалы ҡаҙылмалар ятҡылыҡтары даими яңыра.

Диңгеҙ һыуының уртаса тоҙлолоғо — 35 ‰. Һыуға тоҙло тәмде ундағы 3,5 % тарҡалған минералдар бирә — был башлыса натрий һәм хлор берләшмәләре.

Океандағы һыу тулҡындар һәм ағымдар менән даими ҡатнашып торғанлыҡтан, уның составы океандың бөтә өлөштәрендә лә бер төрлө тиерлек.

Флора һәм фауна

Донъя океаны биомассаһының 50 проценттан ашыуы Тымыҡ океанға тура килә. Океанда тереклек күп һәм төрлө, бигерәк тә Азия һәм Австралия ярҙары араһындағы тропик һәм субтропик зоналарҙа, унда мәрйен рифтары һәм мангрҙары киң территорияларҙы биләй. Тымыҡ океан фитопланктонында башлыса 1300-гә яҡын төр булған микроскопик бер күҙәнәкле ылымыҡтарҙан тора. Тропиктарҙа фукус, ҙур йәшел һәм бигерәк тә айырыуса билдәле ҡыҙыл ылымыҡтар киң таралған, улар мәрйен полиптары менән бер рәттән риф барлыҡҡа килтергән организмдар булып тора.

Атлантиканың үҫемлектәр донъяһы төрҙәр төрлөлөгө менән айырылып тора. Һыу ҡатламында динофлагеллят һәм диатом ылымыҡтарҙан торған фитопланктон өҫтөнлөк итә. Сәскә атҡан осорҙа Флорида яры буйындағы диңгеҙ сағыу ҡыҙыл төҫкә инә, ә бер литр диңгеҙ һыуында тиҫтәләрсә миллион бер күҙәнәкле үҫемлектәр бар. Төбөндә көрән (фукустар, ламинарийҙар), йәшел, ҡыҙыл ылымыҡтар һәм ҡайһы бер ҡан тамырлы үҫемлектәр бар. Йылға тамағында диңгеҙ зостераһы, йәки диңгеҙ үләне үҫә, ә тропиктарҙа йәшел (каулерпа, валония) һәм көрән (саргасса) ылымыҡтар өҫтөнлөк итә. Океандың көньяҡ өлөшөнә һоро ылымыҡтар (фукус, лесония, электус) хас. Хайуандар донъяһына бик күп биполяр төрҙәр, йөҙгә яҡын, менән айырылып тора, улар тик һалҡын һәм уртаса зоналарҙа ғына йәшәй һәм тропиктарҙа булмай. Беренсенән, улар эре диңгеҙ хайуандары (кит, тюлень, диңгеҙ бесәйе) һәм океан ҡоштары. Тропик киңлектәрҙә диңгеҙ терпеләре, мәрйен полиптары, акулалар, попугай һәм хирург балыҡтар йәшәй. Дельфиндар Атлантика һыуҙарында йыш осрай. Хайуандар донъяһының шат күңелле интеллектуалдары ҙур һәм бәләкәй караптарҙы ҙур теләк менән оҙатып бара — ҡайһы берҙә, ҡыҙғанысҡа ҡаршы, винттарҙың рәхимһеҙ ҡалаҡтары аҫтына эләгә. Атлантиканың төп йән эйәләре булып Африка ламантиндары һәм планетаның иң ҙур һөтимәрҙәре — зәңгәр кит тора.

Һинд океанының флораһы һәм фаунаһы бик күп төрлө. Тропик район планктон байлығы менән айырылып тора. Бигерәк тә бер күҙәнәкле Trichodesmium (цианобактерий төрө) ылымыҡтар күп, шуның арҡаһында һыуҙың өҫкө ҡатламы бик болғансыҡланып китә һәм төҫөн үҙгәртә. Һинд океаны планктоны төнөн ялтырап торған бик күп организмдар айыра: перидиний, ҡайһы бер төр медузалар, гребневиктар, оболочниктар. Сағыу төҫтәге сифонофоралар, шул иҫәптән ағыулы фазалиялар күп осрай. Уртаса һәм арктик һыуҙарҙа планктондың төп вәкилдәре булып копеподтар, эвфуазидтар һәм диатомейҙар тора. Һинд океанының иң күп һанлы балыҡтары — корифен, тунец, нототениялар һәм күп төрлө акулалар. Һөйрәлеүселәрҙән бер нисә төр гигант диңгеҙ ташбаҡалары, диңгеҙ йыландары, һөтимәрҙәрҙән — кит һымаҡтар (тешһеҙ һәм зәңгәр кит, кашалоттар, дельфиндар), тюлендәр, диңгеҙ филдәре бар. Кит һымаҡтарҙың күпселеге уртаса һәм Поляр түңәрәк тирәһендәге өлкәләрҙә йәшәй, унда һыуҙың интенсив ҡушылыуы арҡаһында планктон организмдары үҫеше өсөн уңайлы шарттар барлыҡҡа килә.

Һинд океаны флораһында көрән (саргассум, турбинария) һәм йәшел ылымыҡтар (каулерна) бар. Шулай уҡ ылымыҡтар литотамния һәм халимеда үҫешә, улар мәрйендәр менән бергә риф ҡоролмаларын төҙөүҙә ҡатнаша. Һинд океанының яр буйы зонаһына хас булған фитоценоз мәрйендәр тарафынан барлыҡҡа килә. Уртаса һәм антарктик һыуҙар өсөн ҡыҙыл һәм көрән ылымыҡтар хас, башлыса фикус һәм кельп, порфирия, гелидий төркөмдәре күп осрай. Көньяҡ ярымшар райондарында гигант макроцистит осрай

Төньяҡ Боҙло океандың органик донъяһының ярлы булыуына ҡырыҫ климат шарттары сәбәпсе булып тора. Берҙән-бер иҫкәрмәләр — Төньяҡ Европа бассейны, Баренцев һәм Аҡ диңгеҙҙәрҙең флораһы һәм фаунаһы бик бай. Океан флораһы башлыса ламинария, фукус, анфельсиянан, ә Аҡ диңгеҙҙә — шулай уҡ зостеранан ғибәрәт. Көнсығыш Арктика диңгеҙ ҡатламы фаунаһы, бигерәк тә Арктика бассейнының үҙәк өлөшө, бик ярлы. Төньяҡ Боҙло океанда 150-нән ашыу балыҡ төрө бар, улар араһында бик күп сауҙа балыҡтары (сельдь, треска һымаҡтар, һөмбаштар, скорпендар, камзбала һымаҡтар һәм башҡалар) бар. Арктикала диңгеҙ ҡоштары башлыса колониаль тормош алып бара һәм яр буйҙарында йәшәй. Һөтимәрҙәр тюлендәрҙән, морждарҙан, белухаларҙан, киттарҙан (башлыса полосатик һәм Грендланд киттары), нарвалдарҙан тора. Утрауҙарҙа аҡ айыуҙар осрай, боҙ күперҙәре буйлап арктик төлкөләр һәм боландар килә. Океан фаунаһы вәкилен шулай уҡ поляр айыу тип һанарға кәрәк, уның тормошо башлыса дрейфлаусы боҙҙар менән бәйле. Хайуандарҙың һәм ҡоштарҙың күбеһе йыл әйләнәһендә (ә ҡайһы берҙәре ҡышын ғына) аҡ йәки үтә аҡ төҫтә.

Ерҙән ситтәге океандар

Донъя океандары Ҡояш системаһында иң ҙуры түгел: унан тыш боҙло юлдаштарҙа һәм кәрлә планеталарҙа бер нисә ер аҫты океаны бар. Был океандарҙың ҡайһы берҙәре (Европа, Ганимед һәм Каллисто һәм ҡайһы бер кәрлә планеталар) донъя океанын күләме буйынса бер нисә тапҡырға үтә, ә ҡайһы берҙәрендә (Европа һәм Энцелад океандарында) ерҙән ситтәге тереклек булыуы ихтимал. Яҡын киләсәктә был океандарҙың барыһы ла кешелек өсөн ҡулай түгел, сөнки уларға эләгеү өсөн ерҙән ситтәге есемдә тиҫтәләрсә километр боҙ иретергә кәрәк.

Боҙ гиганттары Уран һәм Нептунда тағы ла ҙурыраҡ шыйыҡ океандар булыуы ихтимал.

Башҡа йондоҙҙар системаһында шулай уҡ тулыһынса боҙ менән ҡапланған океан планеталары йәки, әгәр планета йәшәү зонаһына эләкһә, шыйыҡ һыу бар.

Әгәр кешелек йыһан төрөнә әйләнә алһа, был океандар Ерҙән ситтә төп тереклек төп сығанағына әйләнеүе ихтимал.

Океан әҙәбиәттә

• Сомадева «Легендалар океаны». Һайланма романдары һәм новеллалары. «Өнһөҙ титан» — ҡаҙаҡ шағиры Дина Ораздың океандың һәләкәтле хәле тураһындағы шиғыры.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Донъя океаны
• Боронғо океандар
• Диңгеҙ һыуы
• Материк
• Океандың бысраныуы
• Планета-океан
• Бөтә донъя океандар көнө.
• Планета-океан (фильм)
• Донъя океаны (мифология)

Әҙәбиәт

• Физическая география материков и океанов / Под общ. ред. А. М. Рябчикова. — М.: Высшая школа, 1988.
• Лебедев В. Л., Айзатуллин Т. А., Хайлов К. М. Океан как динамическая система. — Л.: Гидрометеоиздат, 1974. — 208 с. — 13 000 экз.

Һылтанмалар

• • Океаны и моря 2016 йыл 1 февраль архивланған.