24 декабрь
көнө
24 декабрь — григориан стиле буйынса йылдың 358-се көнө (кәбисә йылында 359-сы). Йыл тамамланыуға 7 көн ҡала.
| ← декабрь → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шм | Йк |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | |
| 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
| 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
| 28 | 29 | 30 | 31 | |||
| 2020 йыл | ||||||
Байрамдар һәм иҫтәлекле даталар
Халыҡ-ара
Милли
Башҡортостан: Конституция көнө.
Рәсәй: Хәрби дан көнө. Александр Васильевич Суворов етәкселегендәге рус ғәскәренең төрөк ҡәлғәһе Измаилды алыуы хөрмәтенә.
Днестр буйы республикаһы: Конституция көнө.
Ливия: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
.svg){kind=small}
Һөнәри
Тарихи ваҡиғаларҮҙгәртергә
- 1777: Джеймс Кук «Раштыуа утрауы»н аса.
- 1900: РСДРП-ның беренсе дөйөм рус гәзите «Искра»ның тәүге һаны сит илдә баҫылып сыға.
- 1924: Албания республика тип иғлан ителә.
- 1993: Башҡортостан Республикаһы Конституцияһы ҡабул ителә.
Был көндө тыуғандарҮҙгәртергә
Башҡортостан менән бәйле шәхестәрҮҙгәртергә
0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Ғүмәров Рауил Ғатаулла улы (1911—15.08.2003), рәссам. 1937 йылдан СССР Рәссамдар союзы ағзаһы. 1936—1941 һәм 1945—1971 йылдарҙа Башҡортостан китап нәшриәтенең художество мөхәррире. Бөйөк Ватан һәм совет-япон һуғыштарында ҡатнашыусы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1962). II дәрәжә Бөйөк Ватан һуғышы (1985), Ҡыҙыл Йондоҙ (1944) ордендары кавалеры.
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Попов Николай Ильич (1912–28.08.1943), Бөйөк Ватан һуғышында батырҙарса һәләк булған яугир. Советтар Союзы Геройы (1944, үлгәндән һуң). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Васёв Григорий Тимофеевич (1922–31.12.2004), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан хәрби осоусы. 1950—1969 йылдарҙа СССР Дәүләт именлеге комитеты хеҙмәткәре, полковник. Советтар Союзы Геройы (1945). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһы Әбйәлил районы Һамар ауылынан.
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Пинкевич Альберт Петрович (1883—25.12.1937), ғалим-педагог, халыҡ мәғарифы эшмәкәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Педагогика фәндәре докторы (1935), профессор. (1918). Сәйәси золом ҡорбаны. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Иглин районының Орондо ауылынан.
- Минасов Хәбиб Минас улы (1908—25.03.2002), ғалим-химик‑органик, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. СССР Фәндәр академияһы академигы (1979), Германия Демократик Республикаһы Фәндәр академияһының сит ил ағзаһы (1983), Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының почётлы академигы. (1991). Химия фәндәре докторы (1954), профессор (1970). СССР-ҙың Дәүләт пермияһы(1977), шулай уҡ Н. Д. Зелинский исемендәге (1972, 1987), СССР һәм ГДР Фәндәр Академияларының (1983, 1989), А. Л. Баландин исемендәге (1992) премиялар лауреаты. Ленин (1986), 2‑се дәрәжә Ватан һуғышы (1985), ике Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1971, 1975) һәм Почёт Билдәһе (1967) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Сыуаш Республикаһының Ялсыҡ районы Яңы Бикшек ауылынан.
- Ғәлиева Мәғфирә Ильяс ҡыҙы (1928—3.10.2016), йырсы, 1953—1978 йылдарҙа Башҡорт дәүләт филармонияһы солисы. Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы (2011), РСФСР-ҙың эстрада артистары конкурсы дипломанты (1964).
- Шиятов Степан Григорьевич (1933), ғалим-эколог. Биология фәндәре докторы (1981), профессор (1997). Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1998). Рәсәй Фәндәр Академияһының академик В. Н. Сукачёв исемендәге премияһы лауреаты (2008). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Йылайыр районы Владимир-Николаев утарынан.
- Хәсәнов Дамир Йосоп улы (1938—14.05.2005), хеҙмәт алдынғыһы, 1963—1999 йылдарҙа «Нефтепроводмонтаж» тресының (дәүләт унитар предприятиеһының) 74‑се төҙөлөш‑монтаж идаралығының слесарь‑монтажсыһы, 1969 йылдан — электр менән иретеп йәбештереүсеһе. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1984).
- Мәрҙәншин Ринат Мөҡәтдәс улы (1963—19.01.2005), спортсы. Спидвей буйынса Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1997). Башҡортостандың күренекле спортсыһы (1996). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Октябрьский ҡалаһынан.
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандарҮҙгәртергә
- Анисифорова Нина Николаевна (1914—27.02.1989), рәссам. 1940 йылдан Башҡортостан ижади-производство комбинатының рәссам биҙәүсеһе. 1944 йылдан СССР Рәссамдар союзы ағзаһы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған рәссамы (1977).
- Дречин Семён Владимирович (1914—1.08.1993), балет артисы, балетмейстер. 1959, 1961—1963 йылдарҙа Башҡорт дәүләт опера һәм балет театрында спектаклдәр ҡуйыусы. Белорус ССР-ының халыҡ артисы (1954). СССР-ҙың Дәүләт премияһы лауреаты (1950). Сығышы менән Минск ҡалаһынан.
- Шлюхин Николай Матвеевич (1914—29.11.1992), нефтсе, хужалыҡ эшмәкәре. 1936—1974 йылдарҙа «Башнефть» берекмәһе хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1947 йылдан Ишембай быраулау контораһы директоры, 1968 йылдан — «Башюгнефтеразведка» тресының (Ишембай) идарасы урынбаҫары, 1970 йылдан — Ишембай быраулау эштәре идаралығының база начальнигы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған нефтсеһе (1965), СССР-ҙың почётлы нефтсеһе (1974). Ленин (1959), Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1971) һәм «Почёт Билдәһе» (1948) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Ырымбур өлкәһенең Октябрь районы Яңы Троицкий ауылынан.
- Гнусин Александр Фёдорович (1919—20.07.2007), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан хәрби хеҙмәткәр, уҡсылар дивизияһы артиллерия полкының разведка начальнигы. Полковник (1975). Советтар Союзы Геройы (1945).
- Макаров Алексей Дмитриевич (1919—4.09.1982), ғалим-инженер технолог, юғары мәктәп эшмәкәре. 1947 йылдан Өфө авиация институты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1972—1982 йылдарҙа — фәнни эштәр буйынса проректор. Техник фәндәр докторы (1967), профессор (1968). РСФСР-ҙың (1974) һәм Башҡорт АССР-ының (1967) атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре. Сығышы менән хәҙерге Ленинград өлкәһенең Кадуй районы Илемное ауылынан.
- Миржанова Сәриә Фазулла ҡыҙы (1924—25.11.2000), ғалим-тел белгесе. 1955—1994 йылдарҙа Өфөләге Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты ғилми хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1972 йылдан — өлкән ғилми хеҙмәткәр. Филология фәндәре докторы (1985). Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1985).
- Дәүләтшин Рафаэль Әхмәтгәрәй улы (1939), ғалим-тарихсы. 1991—2005 йылдарҙа Өфөләге Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты ғилми хеҙмәткәре, 2005—2011 йылдарҙа Өфө дәүләт авиация техник университеты уҡытыусыһы. Тарих фәндәре докторы (2000). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2004).
- Һаҙыева Тәнзилә Зыялетдин ҡыҙы (1939), хеҙмәт ветераны. Мәсетле районы Жданов исемендәге колхоздың элекке сусҡа ҡараусыһы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1990). Сығышы менән ошо райондың Яңы Мөслим ауылынан.
- Еремеева Нина Ивановна (1949), Өфө ҡалаһындағы Олимпия резервының 1-се спорт мәктәбе инструктор-методисы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған физик культура хеҙмәткәре (2014). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Ғәлләмов Салауат Абдрахман улы (1959—5.12.2018), ғалим, башҡорттарҙың һинд-иран сығышы тураһында гипотезаның, башҡорт теленең боронғо һәм хәҙерге Европа телдәренә йоғонтоһо һәм Башҡорт эпостарының боронғо һинд философияһына йоғонтоһо тураһында гипотезалар авторы.
- Назарова Ульяна Анатольевна (1974), ғалим-иҡтисадсы. 2002 йылдан Башҡортостан Республикаһы Башлығы ҡарамағындағы Башҡортостан дəүлəт хеҙмəте һəм идара итеү академияһы уҡытыусы, шул иҫәптән 2013 йылдан — хеҙмәт иҡтисады, эшҡыуарлыҡ һәм маркетинг кафедраһы мөдире. Иҡтисад фәндәре докторы (2008). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
Дөйөм исемлекҮҙгәртергә
- 1167: Иоанн Безземельный, Англия короле.
- 1761: Сәлим III, Ғосман империяһы солтаны.
- 1798: Адам Мицкевич, Польша шағиры.
- 1818: Джеймс Прескотт Джоуль, Англия физигы.
- 1868: Эмануэль Ласкер, Германия шахматсыһы һәм математигы. Шахмат буйынса 2-се донъя чемпионы (1894—1921).
- 1905: Говард Хьюз, Америка инженер-авиаторы. Режиссёр һәм продюсер
- 1922: Ава Гарднер, Америка кино актёры.
- 1961: Ильхам Гейдарович Алиев, Әзербайжандың 4-се президенты.
- 1981: Дима Билан, Рәсәй йырсыһы.
Был көндө вафат булғандарҮҙгәртергә
- 1863: Уильям Теккерей, Англия яҙыусыһы.
- 1884: Иоганн фон Йолли, Германия физигы, математик.
- 1925: Фрэнк Стивен Болдуин, арифмометр һәм калькулятор уйлап табыусы.
- 1963: Тристан Тцара, йәһүд сығышлы Румыния һәм Франция шағиры.
- 1997: Тосиро Мифунэ, Япония кино актёры.
- 2008: Гарольд Пинтер, Англия драматургы, шағир, режиссёр, актёр, әҙәбиәт буйынса Нобель премияһы лауреаты (2005).
- 2013: Калашников Михаил Тимофеевич, СССР һәм Рәсәйҙең атыу ҡоралы конструкторы.
