Октябрь Революцияһы ордены
Октябрь Революцияһы ордены — 1917 йылғы Бөйөк Октябрь социалистик революцияһының 50-йыллығы айҡанлы СССР-ҙың Юғары Советы Президиумының 1967 йылдың 31 октябрендәге указы менән раҫланған СССР-ҙың юғары ордендарының береһе.
| Октябрь Революцияһы ордены | |
| Нигеҙләү датаһы | 31 октябрь 1967[1] |
|---|---|
.jpg) | |
| Кем хөрмәтенә аталған | Октябрь революцияһы[1] |
| Дәүләт |
 СССР[1] |
| Юғарыраҡ дәрәжә | Ленин ордены[1] |
| Түбәнерәк дәрәжә | Ҡыҙыл Байраҡ ордены |
| Ғәмәлдән сыҡҡан дата | 1991[1] |
 | |
| Һаны | 106 462[1] |
| Лауреаттар категорияһы | Категория:Октябрь Революцияһы ордены кавалерҙары |
 Октябрь Революцияһы ордены Викимилектә | |
Әһәмиәте буйынса икенсе урында (СССР-ҙың Ленин орденынан һуң).
Орден эскизының авторы — рәссам В. П. Зайцев.
Ордендың статуты
үҙгәртергәОктябрь Революцияһы ордены 1917 йылғы Бөйөк Октябрь социалистик революцияһының 50-йыллығы айҡанлы булдырыла.
Октябрь Революцияһы ордены менән СССР-ҙың граждандары, предприятиелар, учреждениелар, ойошмалар һәм хеҙмәтсәндәрҙең башҡа коллективтары, хәрби частар һәм берләшмәләр, шулай уҡ республикалар, крайҙар, өлкәләр һәм ҡалалар бүләкләнә. Орден менән сит ил граждандары ла бүләкләнә ала.
Орден менән бүләкләнәләр
- әүҙем революцион эшмәкәрлек өсөн, совет власын үҫтереүгә һәм нығытыуға ҙур өлөш индергән өсөн;
- социализмды һәм коммунизмды төҙөүҙә ҙур ҡаҙаныштар өсөн ;
- халыҡ хужалығы үҫешендә, фән һәм мәҙәниәт өлкәләрендә ҙур ҡаҙаныштар өсөн;
- Совет дәүләтенең дошмандары менән алыштарҙа күрһәткән айырыуса ҡаһарманлыҡ һәм батырлыҡ өсөн;
- СССР-ҙың оборона ҡеүәтен нығытыуҙа ҡаҙаныштар өсөн;
- айырыуса һөҙөмтәле дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәрлек өсөн;
- Советтар Союзы һәм башҡа дәүләттәр халыҡтары араһында һәр яҡлап дуҫлыҡ бәйләнештәрен үҫтереүгә һәм тәрәнәйтеүгә, халыҡ-ара тыныслыҡты нығытыуға йүнәлтелгән әүҙем эшмәкәрлек өсөн.
Октябрь Революцияһы ордены түштең һул яғында, Ленин орденынан һуң, урынлаштырыла. Октябрь революцияһы ордены бүләкләнеүсенең вафатынан һуң ғаиләлә ҡала[2]
Ордендың һүрәтләнеше
үҙгәртергә
Октябрь Революцияһы ордены көмөш бишмөйөш фонындагы алтын менән ялатылған, ҡыҙыл эмаль менән ҡапланған биш мөйөшлө йондоҙҙан ғибәрәт. Бишмөйөшлө эмалле йондоҙҙоң өҫкө өлөшөндә ҡыҙыл эмаль менән ҡапланған ике юллыҡ «ОКТЯБРЬСКАЯ РЕВОЛЮЦИЯ» яҙыуы менән байраҡ һүрәтләнгән. Йондоҙҙоң уртаһында «Аврора» крейсеры төшөрөлгән көмөш бишмөйөш урынлашҡан. Бишмөйөш төрлө төҫтәр менән оксидланған. Ордендың аҫҡы өлөшөндә ураҡ менән сүкеш өҫтән беркетелеп ҡуйылған.
Орден көмөштән эшләнгән. Ордендың аҫҡы өлөшөндә урынлаштырылған ураҡ менән сүкеш ЗлСрПдМ-375-100-38 алтын-көмөш-палладий-баҡыр иретмәһенән эшләнгән. Ураҡ менән сүкештә саф алтын күләме — 0,187+ 0,07 грамм, саф көмөш күләме — 0,05+ 0,02 грамм, палладийҙың күләме — 0,019+0,02 грамм. Тотошлай орденда (1975 йылдың 18 йылдың сентябренә ҡарата) көмөш миҡдары — 27,49± 1,447 грамм, алтын миҡдары — 0,21 грамм. Ордендың дөйөм ауырлығы — 31,0±1,9 грамм.
Эмалле йондоҙҙоң ҡапма-ҡаршы остары араһында — 43 миллиметр. Йондоҙҙоң үҙәгенән ниндәй ҙә булһа йондоҙ түбәһенә тиклем алыҫлығы — 22 миллиметр.
Орден элмәк һәм дүңгәләк ярҙамында бишмөйөш колодка менән тоташтырыла, колодка 24 миллиметрлыҡ ҡыҙыл төҫтәге ебәк муар таҫма менән ҡапланған. Таҫманың уртаһында — биш тар зәңгәр төҫтәге буйҙар.
Наградаларҙы тапшырыу
үҙгәртергәТәүге наградалар
үҙгәртергә1-се һанлы Октябрь Революцияһы ордены менән — герой-ҡала Ленинград, 2-се һанлы — герой-ҡала Мәскәү бүләкләнгән. Бүләкләү тураһында указға 1967 йылдың 4 ноябрендә ҡул ҡуйыла. 1967 йылдың 19 декабрендә орден менән — РСФСР, ә 1967 йылдың 22 декабрендә Украин ССР-ы бүләкләнә.
1968 йылдың 22 февралендә 5-се һанлы орден менән «Аврора» крейсеры бүләкләнә[3]. Ошо уҡ көндә Октябрь Революцияһы ордены менән тәүге тапҡыр 16 хәрби етәксеһе бүләкләнә: И. Х. Баграмян, А М. Василевский, К. А. Вершинин, Н. Н. Воронов, Ф. И. Голиков, С Г. Горшков, А И. Еременко, Г. К. Жуков, И. С. Конев, Н. И. Крылов, К. А. Мерецков, К. С. Москаленко, К. К. Рокоссовский, В. Д. Соколовский, С К. Тимошенко, В И. Чуйков.
Барыһы 106 462 бүләкләү башҡарыла.
Һуңғы награда
үҙгәртергәҺуңғы тапҡыр Октябрь Революцияһы ордены менән бүләкләү СССР-ҙың Президенты Михаил Горбачевтың 1991 йылдың 21 декабрендәге указына ярашлы үткәрелә. 106 462-се һанлы Октябрь Революцияһы ордены Ҡаҙағстан тау-геология экспедицияһы начальнигы Айтмагамбәт Ойнарбаевҡа тапшырыла[4][5].
Ике орден кавалерҙары
үҙгәртергә.jpg)
Октябрь Революцияһы ордены менән ҡабаттан бүләкләү бик һирәк була. 22 кеше ике тапҡыр Октябрь Революцияһы ордены менән бүләкләнгән:
Бещев Борис Павлович (1903—1981) — СССР-ҙың юлдар бәйләнештәре министры (15 июль 1973; 14 ғинуар 1977)
Брежнев Леонид Ильич (1906—1982) — КПСС-тың Үҙәк Комитеты Генераль секретары (14 март 1979; 18 декабрь 1980)- Ветлицкий Вячеслав Федорович (1915—1992) — КПСС-тың Куйбышев өлкә комитетының 2-се секретары (25 август 1971; 29 декабрь 1973)
- Владимиров Николай Терентьевич (1920—1997) — Липецк өлкәһенең Грязин районы «Рәсәй» совхозы директоры (11 декабрь 1973; 26 май 1981)
- Галицкий Валентин Николаевич (1910—2007) — Главмосстрой начальнигы 1-се урынбаҫары (25 август 1971; 29 декабрь 1973)
- Гилашвили Павел Георгиевич (1918—1994) — Грузин ССР-ының Юғары Советы Президиумының рәйесе (27 август 1971; 10 март 1976)
- Гордеев Анатолий Афанасьевич (1911—1979) — Горький машиналар төҙөү заводының баш инженеры (1949—1979) (26 апрель 1971; 29 март 1976)
- Дәүләтшина Миңғәләм Зайни ҡыҙы (1922—1992) — Ырымбур өлкәһенең Грачевка районы Коминтерн исемендәге тоҡомсолоҡ заводы һауынсыһы (8 апрель1971; 14 февраль 1975)
- Зубков Дмитрий Петрович (1911—2006) — СССР-ҙың аҙыҡ-түлек сәнәғәте министрлығының Фрунзе исемендәге сөгөлдөр совхозының өлкән агрономы (8 апрель 1971, 10 декабрь 1973)
- Илларионов Игорь Вячеславович (1913—2008) — генерал-полковник (24 август 1973; 19 февраль 1986)
- Ковалев Анатолий Гаврилович (1923—2002) — СССРР-ҙың сит ил эштәре министры урынбаҫары (22 октябрь 1971; 27 декабрь 1977)
- Котин Жозеф Яковлевич (1908—1979) — ауыр танкылар һәм тракторҙар конструкторы (25 октябрь 1971; 8 октябрь 1975)
- Меримский Виктор Аркадьевич (1919—2003) — генерал-полковник (21 февраль 1974; 6 май 1982)
- Мозговой Иван Константинович (1928) — Донецк өлкәһенең Амвросиевск районы «Знамя Ленина» колхозы тракторсыһы (8 апрель 1971; 8 декабрь 1973)
- Павлов Владимир Яковлевич (1923—1998) — Венгрияла СССР-ҙың ғәҙәттән тыш һәм тулы хоҡуҡлы илсеһе (25 август 1971; 27 декабрь 1977)
- Северный Андрей Борисович (1913—1987) — астроном, СССР-ҙың Фәндәр академияһы академигы (20 июнь 1971; 17 сентябрь 1975)
- Сизов Леонид Георгиевич (1931—2005) — Красноярск крайкомының 2-се секретары (25 август 1971; 10 март 1976)
- Туманов Иосиф Михайлович (Туманишвили) (1909—1981) — СССР-ҙың халыҡ артисы (25 май 1975; 14 ноябрь 1980)
- Ховрин Николай Иванович (1922—2008) — адмирал, СССР-ҙың Хәрби диңгеҙ флотының Ҡара диңгеҙ флоты командующийы, СССР (21 февраль 1974; 19 февраль 1986)
- Хоробрых Иван Михайлович (1920—2009) — Омск өлкәһенең «Северо-Любинский» дәүләт тоҡомсолоҡ заводы комбайнсыһы (8 апрель 1971; 23 декабрь 1976)
- Щербицкий Владимир Васильевич (1918—1990) — Украина компартияһы Үҙәк Комитетының 1-се секретары, (16 февраль 1978; 4 март 1982)
- Ямковой Борис Ефремович (1918—1991) — адмирал (21 февраль 1974; 27 декабрь 1982)
Халыҡ-ара эшмәкәрҙәренә наградалар
үҙгәртергә.jpg)
Октябрь Революцияһы ордены менән халыҡ-ара коммунистик хәрәкәте вәкилдәре бүләкләнгән:
- Макс Рейман (ГФР; 30 октябрь 1968)
- Викторио Кодовилья (Аргентина; 7 февраль 1969)
- Арагон Луи (Франция; 2 октябрь 1972)
- Херонимо Арнедо Альварес (Аргентина; 13 октябрь 1972)
- Халит Багдаш (Сүриә; 14 ноябрь 1972)
- Луис Карлос Престес (Бразилия, 2 ғинуарҙа 1973)
- Родней Арисменди (Уругвай; 20 март 1973)
- Войцех Ярузельский (Польша, 9 октябрь 1973)
- Петр Ярошевич (Польша, 7 октябрь 1974)
- Зенон Новак (Польша, 24 ғинуар 1975)
- Фабио Гробарт (Куба; 1975 29 август)
- Генри Уинстон (АҠШ; 1 апрель 1976)
- Хильберто Виейра (Колумбия; 4 апрель 1976)
- Жорж Сеги (Франция; 16 март 1977)
- Иосип Броз Тито (Югославия; 16 август 1977)
- Эрих Хонеккер (ГДР; 24 август 1977)
- Эдвард Герек (Польша, 5 ғинуар 1978)
- Густав Гусак (Чехословакия; 9 ғинуар 1978)
- Тон Дык Тханг (Вьетнам; 18 август 1978)
- Менгисту Хайле Мариам (Эфиопия; 27 октябрь 1980)
- Николае Чаушеска (Румыния; 25 ғинуар 1983)
- Гастон Плиссонье (Франция; 8 июль 1983)
- Исмаил Билен (Төркиә; 15 октябрь 1983)
- Яблоньский Генрик (Польша; 26 декабрь 1984)
- Хесус Фариа (Венесуэла; 26 июнь 1985)
- ТОдор Живков (Болгария, 5 сентябрь 1986)
- Луис Корвалан (Чили, 12 сентябрь 1986)
- Янош Кадар (Венгрия, 25 май1987)
- Алессандро Натта (Италия; 6 ғинуар 1988)
- Юмжагийн Цеденбал (Монголия)
Тораҡ пункттарға наградалар
үҙгәртергә- герой-ҡала Мәскәү (4 ноябрь 1967)
- герой-ҡала Ленинград (4 ноябрь 1967)
- Владивосток ҡалаһы (14 декабрь 1970)
- Иваново ҡалаһы (16 декабрь 1970)
- Волхов ҡалаһы (18 декабрь 1970)
- Ворошиловград, хәҙер Луганск ҡалаһы (18 декабрь 1970)
- Орехово-Зуево ҡалаһы(23 декабрь 1970)
- Хабаровск ҡалаһы(14 ғинуар 1971)
- Чита ҡалаһы (22 октябрь 1972)
- Благовещенск ҡалаһы (23 октябрь 1972)
- Өфө ҡалаһы (27 ноябрь 1974)
- Коломна ҡалаһы (4 июль 1977)
- Ставрополь ҡалаһы (7 июль 1977)
- Кострома ҡалаһы (22 июль 1977)
- Лиепая ҡалаһы (9 августа 1977)[6]
- Әстерхан ҡалаһы (9 сентябрь 1977)
- Красноярск ҡалаһы (10 август 1978)
- Ижевск ҡалаһы (11 декабрь 1978)
- Жданов, хәҙер Мариуполь ҡалаһы (1978)
- Брянск ҡалаһы (29 март 1979)
- Томск ҡалаһы (19 октябрь 1979)
- Барнаул ҡалаһы (14 август 1980)
- Златоуст ҡалаһы (26 август 1980)
- Новокузнецк ҡалаһы (1 июль 1981)
- Комсомольск-на-Амуре ҡалаһы (9 июнь 1982)
- Вологда ҡалаһы (22 июль 1982)
- герой-ҡала Севастополь (13 июнь 1983)
- Харьков ҡалаһы (23 август 1983)
- Ярославль ҡалаһы (1985)
- Иркутск ҡалаһы (18 апрель 1986)
- Тюмень ҡалаһы (22 июль 1986)
- Куйбышев, хәҙер Һамар ҡалаһы (28 август 1986)
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 ОКТЯБРЬСКОЙ РЕВОЛЮЦИИ ОРДЕН // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (урыҫ) — Большая российская энциклопедия, 2016.
- ↑ Статут и описание ордена, Указ Президиума Верховного Совета СССР от 31 октября 1967 г.
- ↑ Колесников Г. А., Рожков А. М. Ордена и медали СССР. — Мн.: Народная асвета, 1986. — С. 26.
- ↑ Советская Россия. Орден имени Революции 2015 йыл 2 июль архивланған.
- ↑ Последний кавалер ордена Октябрьской Революции, лауреат Государственной премии Ойнарбаев Айтмагамбет.
- ↑ Лиепая // Советский Энциклопедический Словарь / редколл., гл. ред. А. М. Прохоров. 4-е изд. М., «Советская энциклопедия», 1986. стр.710
Әҙәбиәт
үҙгәртергә- Колесников Г. А., Рожков А. М. Ордена и медали СССР. — М.: Воениздат, 1983.
- Сборник законодательных актов о государственных наградах СССР. — М., 1984.
- Гребенникова Г. И., Каткова Р. С. Ордена и медали СССР. — М., 1982.
- Шишков С. С., Музалевский М. В. Ордена и медали СССР. — Владивосток, 1996.
- Горбачёв А. Н. Многократные кавалеры орденов СССР. — М., 2006.
- Горбачёв А. Н. 10 000 генералов страны. — М., 2007.