Һыуыҡҡул (Дүртөйлө районы)

Һыуыҡҡул (рус. Суккулово) — Башҡортостандың Дүртөйлө районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 825 кеше. Почта индексы — 452310, ОКАТО коды — 80224837001.

Ауыл
Һыуыҡҡул
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Дүртөйлө районы
Координаталар	55°25′00″ с. ш. 54°55′03″ в. д.
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 224 837 001
ОКТМО коды	80 624 437 101
ГКГН номеры	0521840
Һыуыҡҡул

Тарихы

Тәүге тапҡыр Һыуыҡҡул (Сууккулово) ауылы 1795 йылдағы сығанаҡтарҙа атап үтелә. Ауылдың атамаһы һыуыҡ һәм ҡул (үҙән) һүҙҙәрен ҡушып яһалған. 1795 йылғы V рәүиз мәлендә бында 18 ихатала 126 башҡорт, 16 ихатала 99 типтәр, 2 ихатала 12 мишәр йәшәй. Архив материалдарына ярашлы ауыл 1765 йылдың 2 ғинуарында аҫабалар үҙ ерҙәренә типтәр булып яҙылған татарҙарҙы һәм мишәрҙәрҙе индерә. 1816 йылда ауылда 132 башҡорт, 160 типтәр, 19 мишәр йәшәй. 1834 йылғы VII рәүиздә халыҡ иҫәбен алыуҙа башҡорттарҙың һаны үҙгәрмәй, ә типтәрҙәр һаны 200-гә етә, мишәрҙәр 18 кеше була. Х рәүиздә 21 ихатала 136 аҫаба башҡорт, 55 ихатала 320 керҙәштең (припущенник) йәшәүе теркәлә. 1920 йылдағы беренсе совет халыҡ иҫәбен алыуҙа 150 ихатала башҡорттар йәшәүе теркәлә, ә типтәрҙәр һаны 743-кә етә.

1843 йылда 132 башҡортҡа 700 бот ужым һәм 780 бот яҙғы иген сәселә. 18 мишәр 88 бит ужым һәм 152 бот яҙғы игенде сәсә. Ауылда йәшәүселәргә усадьба булараҡ 50-шәр дисәтинә, һөрөнтө ер өсөн 160, сабынлыҡ өсөн 150 дисәтинә ер бүлеп бирелә. 206 йылҡы малы, 290 һыйыр малы, 600 һарыҡ, 320 кәзә аҫырарға рөхсәт ителә. Ауылда тирмән эшләй. Ә бына мәсеттең булыу-булмауы билдәле түгел.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	825	383	442	46,4	53,6

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Билдәле шәхестәр

• Ирек Ғимаев (2.09.1957) — совет спортсыһы, хоккей тренеры. СССР-ҙың халыҡ-ара класлы спорт мастеры (1979), шайбалы хоккей буйынса: СССР-ҙың атҡаҙанған спорт мастеры 1982); донъя (1979, 1982, 1983), Европа (1979, 1982, 1983) һәм Советтар Союзы (1980—1987) чемпионы. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1982).

Сығанаҡтар

• Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий 2022 йыл 12 апрель архивланған.
• Коллектив авторов. История башкирских родов. Елдяк. / Хамидуллин С. И.. — Уфа: Китап, 2015. — Т. 13,. — С. 93-94. — 600 с. — 3 000 экз. — ISBN 978-5-85051-605-5.

Һылтанмалар

• Һыуыҡҡул (Дүртөйлө районы) // Башкирская энциклопедия. — Уфа: ГАУН РБ «Башкирская энциклопедия», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-306-8.