25 август
көнө
(25 августа битенән йүнәлтелде)
25 август — григориан стиле буйынса йылдың 237-се (кәбисә йылында 238-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 128 көн ҡала.
| 25 август | |
| Аҙна көнө | Йәкшәмбе, Дүшәмбе, Шишәмбе, Шаршамбы, Кесаҙна, Йома һәм Шәмбе |
|---|---|
 25 август Викимилектә | |
| ← август → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шб | Йш |
| 1 | 2 | 3 | 4 | |||
| 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
| 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
| 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 |
| 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | |
| 2024 йыл | ||||||
Байрамдар һәм иҫтәлекле даталар
Халыҡ-ара
Милли
Һөнәри
Бразилия: Һалдат көнө.
Рәсәй Федерацияһы: Эске эштәр министрлығының оператив-эҙләү подразделениелары көнө.
- 1810: Британия уйлап табыусыһы Питер Дюранд консерва банкаһына патент ала.
- 1917: Өфөлә 2-се Бөтә башҡорт ҡоролтайы (съезы) үҙ эшен башлай. Унда Башҡорт мәркәз шураһының яңы составы һайлана, Өфө һәм Силәбе ҡалаларында шураның секретариаттары ойошторола.
- 1921: Ташкентта Башҡортостан АССР-ының Төркөстанда тулы хоҡуҡлы вәкиллеге булдырыла.
- 1926: Өфөлә тәүге ҡала велосипед һәм мотоциклет ярыштары уҙғарыла.
- 1960: Рим ҡалаһында XVII Йәйге Олимпия уйындары башлана.
- 1989: Өфөлә Волга-Урал төбәгендә Ислам динен ҡабул итеүенә 1100 йыл һәм Ырымбур мосолман Диниә назараты эшмәкәрлеге башланыуына 200 йыл тулыуға арналған юбилей тантаналары уҙғарыла.
- 1989: Өфөлә «IKEA» сауҙа үҙәге асыла.
Башҡортостан менән бәйле шәхестәр
үҙгәртергә0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
үҙгәртергә- Камил Рәхимов (1900—25.02.1978), композитор, фольклорсы, музыкаль-йәмәғәт эшмәкәре. 1930—1938 һәм 1945—1947 йылдарҙа Башҡорт АССР-ы Халыҡ Комиссарҙары Советы ҡарамағындағы Республика радиолаштырыу комитетының музыкаль мөхәррире. 1948—1953 йылдарҙа Башҡорт АССР-ы Композиторҙар союзының яуаплы секретары, бер үк ваҡытта 1947—1957 йылдарҙа Башҡорт АССР-ы Министрҙар Советы ҡарамағындағы Сәнғәт эштәре буйынса идаралыҡтың фольклор кабинеты хеҙмәткәре. 1943 йылдан СССР Композиторҙар союзы ағзаһы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1969).
- Алексеев Леонид Александрович (1935—23.12.2008), ғалим-тау инженеры. 1960 йылдан Өфө нефть институты һәм Өфө дәүләт нефть техник университеты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1970—1990 йылдарҙа тау-нефть факультеты деканы. Техник фәндәр докторы (1987), профессор (1989). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1995), СССР-ҙың почётлы нефтсеһе (1978). Рәсәй Федерацияһы Хөкүмәтенең Фән һәм техника өлкәһендәге премияһы лауреаты (1999). «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1981). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Стәрлетамаҡ районы Новая Деревня ауылынан.
- Туфан Миңнуллин (1935—2.05.2012), драматург. Татарстан Республикаһының халыҡ яҙыусыһы (2005), РСФСР-ҙың (1984), Татар АССР-ының (1978) һәм Башҡортостан Республикаһының (1995) атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре. РСФСР-ҙың К. С. Станиславский исемендәге дәүләт (1979), Татар АССР-ының М. Йәлил исемендәге (1974) һәм Ғ. Туҡай исемендәге (1979) дәүләт премиялары лауреаты. «Почёт Билдәһе» (1974) һәм «Татарстан Республикаһында күрһәткән хеҙмәттәре өсөн» (2005) ордендары кавалеры.
- Мәзитов Ғәзиз Юныс улы (1935), хеҙмәт ветераны. 1958—1966 һәм 1969—1990 йылдарҙа «Башкиргеология» производство берекмәһе хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1961 йылдан быраулау мастеры, 1988 йылдан — Көньяҡ-Көнсығыш геологик разведка экспедиция диспетчеры, 1967—1969 йылдарҙа Учалы геологик разведка экспедицияһының быраулау мастеры. СССР-ҙың Дәүләт премияһы лауреаты (1980). 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны ордены кавалеры (1977). Сығышы менән хәҙерге Баймаҡ ҡалаһынан.
- Ғүмәров Риф Сәйфулла улы (1950—22.02.2010), ғалим-инженер-механик. 1976 йылдан Энергоресурстарҙы транспортлау проблемалары институты (ИПТЭР) хеҙмәткәре; 1983 йылдан өлкән ғилми хеҙмәткәр, 1987 йылдан – бүлек мөдире, 1989 йылдан – директор урынбаҫары, 2001 йылдан — генераль директор урынбаҫары. Техник фәндәр докторы (1997), профессор (2000). Рәсәй Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының почётлы нефтсеһе (2000), СССР-ҙың уйлап табыусыһы (1978). Рәсәй Федерацияһы Хөкүмәтенең Фән һәм техника өлкәһендәге премияһы лауреаты (2004). Сығышы менән хәҙерге Татарстан Республикаһының ҡала тибындағы Урыссу ҡасабаһынан.
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
үҙгәртергә- Сәлихов Хәлил Әхмәтйән улы (1906—?), Бөйөк Ватан һуғышы яугиры. 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһының ветеринария фельдшеры, ветеринария хеҙмәтенең гвардия лейтенанты. Ҡыҙыл Йондоҙ (1943), II дәрәжә Ватан һуғышы (1945) ордендары кавалеры.
- Ғәйнан Әмири (1911—9.10.1982), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан яҙыусы, журналист һәм тәржемәсе. 1939 йылдан СССР Яҙыусылар союзы. Башҡорт АССР-ының (1969) һәм РСФСР-ҙың (1971) атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре. I (1965) һәм II (1945) дәрәжә Ватан һуғышы һәм Ҡыҙыл Йондоҙ (1945) ордендары кавалеры.
- Камалетдинова Фәриҙә Мирсаяп ҡыҙы (1916—15.01.2008), театр актёры, 1967 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1935—1977 йылдарҙа хәҙерге Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры актёры. Башҡорт АССР-ының халыҡ артисы (1972).
- Радик Хәкимйән (1941), шағир, 1996 йылдан Рәсәйҙең һәм Башҡортостандың Яҙыусылар союздары ағзаһы, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2004).
- Ураҡсин Урал Ғәзиз улы (1951—7.03.2022), архитектор, дәүләт хеҙмәте ветераны, йәмәғәтсе. 2000—2013 йылдарҙа Башҡортостан Республикаһының төҙөлөш, архитектура һәм транспорт министры урынбаҫары. 2003—2015 йылдарҙа Башҡортостан Архитекторҙар союзының идара рәйесе. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған (1994) һәм Рәсәй Федерацияһының почётлы архитекторы (2001). Рәсәй Архитекторҙар союзының юғары наградаһы «Кентавр» почёт билдәһе эйәһе (2010).
- Шәйәхмәтов Суфый Әхмәтзыя улы (1951—18.11.2020), спортсы, тренер. Самбо буйынса СССР-ҙың спорт мастеры (1978), төрлө кимәлдәге турнирҙар чемпионы. Башҡортостан Республикаһының иң яҡшы тренеры (2002). Самбо һәм дзюдо буйынса юғары категориялы тренер-уҡытыусы.
- Ғәлиева Ләлә Нәүфәл ҡыҙы (1961), рәссам. 1993 йылдан Рәсәй Рәссамдар союзы ағзаһы. Л. Шестов исемендәге премия лауреаты (Санкт-Петербург, 1991). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Иҫәнбаева Наҙгөл Булат ҡыҙы (1976), театр артисы. Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1997 йылдан Салауат башҡорт дәүләт драма театры актёры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисы (2008), һөнәри фестивалдар һәм премиялар лауреаты. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһы Күгәрсен районы Бикес ауылынан.
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
үҙгәртергә- Нафиҡов Гәрәй Абдулла улы (1907—10.07.1942), Бөйөк Ватан һуғышында һәләк булған хәрби хеҙмәткәр. 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһының полк командиры. Майор. Ҡыҙыл Байраҡ һәм Ҡыҙыл Йондоҙ ордендары кавалеры.
- Полунин Иван Александрович (1912—2.06.1990), 1939—1940 йылдарҙағы совет-фин һәм Бөйөк Ватан һуғышында, шулай уҡ Ҡыҙыл майҙандағы Еңеү парадында ҡатнашҡан яугир, уҡсылар полкының взвод командиры ярҙамсыһы, өлкән сержант. Советтар Союзы Геройы (1945). Сығышы менән хәҙерге Ҡырмыҫҡалы районының Подлуб ауылынан.
- Павлов Николай Спиридонович (1922—2.04.1978), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан яугир, артиллерия полкының орудие командиры, сержант. Советтар Союзы Геройы (1944). Сығышы менән хәҙерге Бәләбәй районының Ыҫлаҡбаш ауылынан.
- Филькин Василий Лазаревич (1927—17.04.2011), нефтехимик. 1957—1988 йылдарҙа Салауат нефть химияһы комбинаты һәм «Салауатнефтеоргсинтез» берекмәһе аппаратсыһы. Октябрь Революцияһы (1974) һәм «Почёт Билдәһе» (1971) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Федоровка районы Михайловка ауылынан.
- Ерьесов Ғәрифулла Шәрифулла улы (1932—7.08.1984), ауыл хужалығы хеҙмәткәре. 1941—1982 йылдарҙа Баймаҡ районы «Сибай» совхозы механизаторы. Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры (1958). Сығышы менән ошо райондың Иҫке Сибай ауылынан.
- Мәмбәтова Таңһылыу Һиҙиәт ҡыҙы (1937—2021), малсы. Хәйбулла районы «Маҡан» совхозының элекке быҙау ҡараусыһы. Коммунистик хеҙмәт ударнигы (1977). «Почёт Билдәһе», 2-се (1976) һәм 3-сө (1972) дәрәжә «Әсәлек даны» ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Ырымбур өлкәһенең Ишкен ауылынан.
- Вайшнорович Владимир Леонидович (1957), хужалыҡ эшмәкәре. Өфө районы «Шемәк» совхозының элекке директоры, Башҡортостандың атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре.
- Нафиҡов Даян Хәким улы (1957), малсы. 1973 йылдан Әбйәлил районы Шайморатов исемендәге колхоздың һарыҡ ҡараусыһы, 1987—2003 йылдарҙа — һарыҡ фермаһы мөдире. 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны ордены кавалеры (1986). Сығышы менән ошо райондың Йәнекәй ауылынан.
- Хәмзина Сәрүәр Фәрүҡ ҡыҙы (1957), мәктәпкәсә балалар учреждениеһы педагогы. 1981 йылдан Баймаҡ ҡалаһының балалар баҡсаһы тәрбиәсеһе, 1983 йылдан (өҙөклөк менән) — төрлө балалар баҡсалары мөдире. Рәсәйҙең почётлы дөйөм белем биреү хеҙмәткәре (2009), Башҡортостандың мәғариф отличнигы (2003). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Баймаҡ районы Семеновка ауылынан.
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
үҙгәртергә- Сәғит Сөнчәләй (Сөнчәләев Сәғит Хәмиҙулла улы, 1888—27.10.1937), шағир, уҡытыусы, дәүләт хеҙмәткәре. 1926—1927 йылдарҙа Төркиәлә РСФСР-ҙың Сит илдәр халыҡ комиссариаты тәржемәсеһе; 1927—1929 йылдарҙа Башҡорт сәнғәт техникумы директоры. Сәйәси золом ҡорбаны. Сығышы менән Һарытау губернаһы Хвалын өйәҙе Иҫке Мәстәк ауылынан.
- Мөлөков Әнүәр Бәхти улы (1923—8.01.2004), педагог, мәғариф хеҙмәткәре, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1971—1985 йылдарҙа Саҡмағош районының Саҡмағош ауылындағы 1-се урта мәктәп директоры. РСФСР мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы (1963). Ленин (1971), 1‑се дәрәжә Ватан һуғышы (1985) һәм Ҡыҙыл Йондоҙ (1944) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Саҡмағош районы Иҫке Супты ауылынан.
- Хафизов Фәйез Зәки улы (1938), ғалим-тау инженеры-геолог, геология-минералогия фәндәре докторы (1987), профессор (1994), Рәсәй тәбиғәт фәндәре академияһы (1993), Халыҡ-ара информатизация академияһы (1994), Халыҡ-ара көнсығыш нефть академияһы (1993), Халыҡ-ара минераль ресурстар академияһы (1995) академигы.
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
үҙгәртергә- Наливкин Дмитрий Васильевич (1889—3.03.1982), ғалим-геолог, палеонтолог. Көнсығыш Европа платформаһын, шул иҫәптән Уралдағы палеозой эраһын өйрәнеүсе. СССР Фәндәр академияһы академигы (1946), геология‑минералогия фәндәре докторы (1936), профессор (1924). Социалистик Хеҙмәт Геройы (1963). РСФСР-ҙың (1943), Төрөкмән ССР‑ы һәм Башҡорт АССР-ының (1959) атҡаҙанған фән эшмәкәре, СССР-ҙың ер аҫты разведкаһы отличнигы (1965), СССР-ҙың почётлы ер аҫты разведкалаусыһы (1979). Сығышы менән Санкт-Петербург ҡалаһынан.
- Кәлимуллин Сәмиғулла Мәсифулла улы (1914—19.09.1989), сәхнә биҙәүсе рәссам. 1946–1974 йылдарҙа Башҡорт дәүләт академия драма театры рәссамы. 1954 йылдан СССР-ҙың Рәссамдар, 1947 йылдан — СССР-ҙың Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1955).
- Исекеев Алексей Семёнович (1924), тарихсы-педагог, тыуған яҡты өйрәнеүсе. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1962–2004 йылдарҙа Ҡалтасы районының Краснохолмский мәктәбе уҡытыусыһы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған уҡытыусыһы, РСФСР-ҙың мәғариф отличнигы, Яныш Ялкайн исемендәге премия лауреаты. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Краснокама районы Түбән Таҡыя ауылынан.
- Нәзиров Кашаф Нурислам улы (1929—24.04.2005), театр актёры. 1960 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1956—1989 йылдарҙа Башҡорт дәүләт академия драма театры актёры. Башҡорт АССР-ының халыҡ артисы (1988). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Ҡырмыҫҡалы районы Алайғыр ауылынан.
- Әбйәлилов Шәриф Ғәзиз улы (1939), хужалыҡ эшмәкәре. 1982–2002 йылдарҙа «Башвтормет» асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең генераль директоры. Рәсәй Федерацияһының почётлы (1997) һәм Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған (1999) металлургы. Сығышы менән Баймаҡ ҡалаһынан.
- Мулдашев Альберт Әкрәм улы (1954), ғалим-ботаник. Биология фәндәре кандидаты (1983). Башҡортостандың Ҡыҙыл китабының төп авторы. Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған экологы (2005).
Дөйөм исемлек
үҙгәртергә- 1530: Иван Грозный, дәүләт эшмәкәре. 1547—1575 йылдарҙа һәм 1576 йылдан — Рәсәй батшаһы.
- 1847: Хәҙерге Учалы районының Ишкен ауылына нигеҙ һалына.
- 1850: Павел Аксельрод, Рәсәй империяһының сәйәси эшмәкәре, социал-демократ.
- 1850: Шарль Рише, Франция иммунологы, физиолог, Нобель премияһы лауреаты (1913).
- 1917: Өфөлә II Бөтә башҡорт ҡоролтайы асыла.
- 1900: Ханс Адольф Кребс, Германия һәм Англия биохимигы, Нобель премияһы лауреаты (1953).
- 1930: Георгий Данелия, кинорежиссёр, сценарист һәм актёр, СССР-ҙың халыҡ артисы (1989).
- 1930: Шон Коннери, Бөйөк Британия һәм АҠШ-тың театр һәм кино актёры, продюсер, «Оскар» кинопремияһы лауреаты һәм башҡа бүләктәр эйәһе.
- 1945: Марина Костенецкая, СССР һәм Латвия яҙыусыһы, публицист һәм журналист.
- 1970: Клаудиа Шиффер, Германия актрисаһы, йәмәғәт эшмәкәре.
- 1944: Муса Йәлил, шағир, Советтар Союзы Геройы (1956).
- 1993: Ғилемдар Рамазанов , Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан шағир, әҙәбиәт белгесе һәм йәмәғәт эшмәкәре.
