Ҡырмыҫҡалы районы
(Кармаскалинский район битенән йүнәлтелде)
Ҡырмыҫҡалы районы (рус. Кармаскалинский район) — Башҡортостан Республикаһының урта өлөшөндә, Ағиҙел йылғаһының һул яғында урынлашҡан район.
| Ҡырмыҫҡалы районы | |
| Ҡырмыҫҡалы районы | |
| Байраҡ[d] | |
 | .png) |
| Нигеҙләү датаһы | 20 август 1930 |
|---|---|
_-_panoramio.jpg) | |
| Дәүләт |
 Рәсәй |
| Административ үҙәк | Ҡырмыҫҡалы |
| Административ-территориаль берәмек | Башҡортостан Республикаhы |
| Сәғәт бүлкәте | YEKT һәм UTC+05:00[d] |
| Халыҡ һаны | 49 285 кеше (1 ғинуар 2019)[1] |
| Сиктәш | Иглин районы |
| Майҙан | 1750,88 км²[2] |
| Почта индексы | 4530ХХ |
| Рәсми сайт | admkarm.ru |
.svg) | |
| Урындағы телефон коды | 34765 |
 | |
 Ҡырмыҫҡалы районы Викимилектә | |
1930 йылда ойошторолған. Майҙаны — 1751 км2.
Район үҙәге — Ҡырмыҫҡалы ауылы.
Ҡырмыҫҡалы районы Дәүләкән, Шишмә, Өфө, Иглин, Архангел, Ғафури, Ауырғазы райондары менән сиктәш.
2002 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса халыҡ һаны — 46,2 мең кеше. Күпселеген башҡорттар (42,68 %), татарҙар (28,97 %) һәм урыҫтар (16,06 %) тәшкил итә.
Халыҡтың уртаса тығыҙлығы — 26,4 кеше/км2.
Билдәле шәхестәр
үҙгәртергә- Аҡбашев Рәшит Шаһабетдин улы (29.05.1933—21.02.2015), СССР һәм Рәсәй һаулыҡ һаҡлау эшмәкәре, 1962—1994 йылдарҙа Янғантау шифаханаһының баш табибы. Медицина фәндәре кандидаты (1975). Рәсәй Федерацияһының (1993) һәм Башҡорт АССР-ының (1967) атҡаҙанған табибы. СССР-ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы, СССР профсоюздары курортары отличнигы, «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры. Салауат районының почётлы гражданы (2012).
- Безденежный Фёдор Ильич (23.02.1926—26.10.2001), нефтсе, 1959—1981 йылдарҙа «Арланнефть» нефть һәм газ сығарыу идаралығы операторы, скважиналарҙы ер аҫтында ремонтлау мастеры. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1971). Нефтекама ҡалаһының почётлы гражданы (1978).
- Ирек Кинйәбулатов (15.07.1938—2.06.2016), шағир һәм яҙыусы, журналист һәм публицист. Башҡортостан Республикаһының Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (2008), Салауат Юлаев ордены кавалеры (2014), Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2001). Зәйнәб Биишева (2000), Сергей Чекмарёв (2000), Рәми Ғарипов (2001), Фәтих Кәрим (2006), Мәжит Ғафури (2007), Мөхәмәтсәлим Өмөтбаев (2007) һәм Назар Нәжми (2014) исемендәге премиялар лауреаты. Райондың почётлы гражданы. Абдулла ауылынан.
- Кинйәғолов Барый Исмай улы (1.06.1948—25.06.2018), хужалыҡ һәм дәүләт эшмәкәре, хоҡуҡ белгесе. Юридик фәндәр докторы (2004). Башҡорт АССР-ының 12-се саҡырылыш Юғары Советы һәм Башҡортостан Республикаһының 1-се саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты. Башҡортостандың атҡаҙанған төҙөүсеһе (1996), РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1981). Салауат Юлаев ордены кавалеры (2006). Иҫке Йәнбәк ауылынан[3].
- Ҡолбахтин Нәзир Мырҙабай улы (17.09.1941), тарихсы-ғалим, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Тарих фәндәре докторы (1997), профессор (1998). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2001), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары профессиональ белем биреү хеҙмәткәре (2003). Башҡортостан Фәндәр академияһының Р. Ғ. Кузеев исемендәге премия лауреаты (2009). Шәрипҡол ауылынан.
- Ҡунаҡбаев Сабирйән Абдулла улы (29.12.1901—3.07.1996), ғалим-селекционер, БССР Фәндәр академияһының почётлы академигы (1991), ауыл хужалығы фәндәре кандидаты (1950). Социалистик Хеҙмәт Геройы (1987). РСФСР-ҙың атҡаҙанған агрономы (1957), БАССР-ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1963). Олокүл ауылынан.
- Майстренко Валерий Николаевич (8.09.1947) — ғалим-химик, Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының ағза-корреспонденты (2006), химия фәндәре докторы (1990), профессор (1992), Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2001). (Новиковка ауылынан (хәҙер бөткән).
- Маскулов Рамзит Мөнир улы (27.09.1957) — архитектор, 1987 йылдан СССР Архитекторҙар союзы ағзаһы. Рәсәй Федерацияһының почётлы (2007), Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған (2002) архитекторы. (Яңы Ҡыйышҡы ауылынан)[4].
- Мифтахова Әминә Садиҡ ҡыҙы (8.12.1923—25.11.2005), табип-ғалим, балалар неврологы. 1953—1986 йылдарҙа Башҡорт дәүләт медицина институты уҡытыусыһы, 1972—1983 йылдарҙа кафедра мөдире. Медицина фәндәре докторы (1973), профессор (1974). СССР-ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1967). Абдулла ауылынан[5].
- Рафиҡов Ғәббәс Ғабдрафиҡ улы (26.03.1899—1982), дәүләт һәм хужалыҡ эшмәкәре. 1944—1955 йылдарҙа Ҡырмыҫҡалы район Советы рәйесе. Башҡорт АССР-ының 2-се һәм 3-сө саҡырылыш Юғары Советы депутаты. БАССР Юғары Советы Президиумы, КПСС-тың Башҡортостан өлкә комитеты һәм СССР Журналистар союзы ағзаһы, РСФСР-ҙың персональ пенсионеры. Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ, Ҡыҙыл Йондоҙ һәм ике «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры. Иғмәт ауылынан[6].
- Сәлихова Эльвина Әхнәф ҡыҙы (18.12.1973), тел белгесе, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Филология фәндәре докторы (2008). Прибельский ауылынан[7].
- Ураҙбахтин Илдар Миҙхәт улы (9.05.1954), ғалим-хирург, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Медицина фәндәре докторы (2005). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы (2005), Фән һәм техника өлкәһендәге дәүләт премияһы лауреаты (2007). Атйетәр ауылынан[8].
- Ханнанов Рәсих Нурғәли улы (28.10.1931), журналист, шағир һәм яҙыусы. 1957 йылдан СССР Журналистар союзы, 1959 йылдан СССР Яҙыусылар союзы, 1960 йылдан КПСС ағзаһы. 1992—1994 йылдарҙа Ҡыҙыл таң республика гәзите мөхәррире. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1981). Шәһит Хоҙайбирҙин (1994) һәм Әнғәм Атнабаев (2005) исемендәге лауреаты.
- Хөсәйенов Марат Әсҡәт улы (15.05.1944—12.12.2016), хужалыҡ эшмәкәре. 1972—2008 йылдарҙа Өфөнәң Электр транспорты идаралығында яуаплы вазифаларҙа. Рәсәй Федерацияһының (2007) һәм Башҡортостан Республикаһының (2000) атҡаҙанған транспорт хеҙмәткәре, Рәсәй Федерацияһының почётлы транспорт хеҙмәткәре (2000). Һарт-Наурыҙ ауылынан[9].
- Хәзипов Рим Хәлит улы (30.01.1939), ғалим-инженер‑технолог, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Техник фәндәр докторы (1995), профессор (2007). Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (1987), Рәсәй Федерацияһының почётлы нефтсеһе (2001). Ҡырмыҫҡалы ауылынан[10].
- Хәмитов Нәжип Шәңгәрәй улы (5.11.1898—5.09.1943), Бөйөк Ватан һуғышында батырҙарса һәләк булған СССР хәрби эшмәкәре. Уҡсылар корпусы командиры, генерал-майор (1943). Ленин, Ҡыҙыл Байраҡ һәм 1-се дәрәжә Ватан һуғышы ордендары кавалеры. Олокүл ауылынан.
Халыҡ һаны
үҙгәртергә1939 йылдан башлап халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса районда даими йәшәгән халыҡ һаны (кеше):
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ауыл биләмәләре һәм ауылдар
үҙгәртергә| ОКАТО коды | Ҡырмыҫҡалы районы | ' |
| 80 235 805 000 | Атйетәр ауыл Советы | |
| 80 235 805 001 | Атйетәр | |
| 80 235 805 002 | Елизаветино | |
| 80 235 805 003 | Ҡушкүл | |
| 80 235 805 004 | Никитин | |
| 80 235 805 005 | Яңы Алексеевка | |
| 80 235 805 006 | Иҫке Алексеевка | |
| 80 235 805 007 | Иҫке Йәнбәк | |
| 80 235 805 008 | Һыулыҡыуаҡ | |
| 80 235 805 009 | Таңсәйет | |
| 80 235 805 010 | Шишмә | |
| 80 235 805 011 | Яковлевка | |
| 80 235 805 012 | Яҡтыялан | |
| 80 235 815 000 | Боҙаяҙ ауыл Советы | |
| 80 235 815 001 | Боҙаяҙ | |
| 80 235 815 002 | Александровка | |
| 80 235 815 003 | Боҙаяҙбаш | |
| 80 235 815 004 | Алмалыҡ | |
| 80 235 820 000 | Ефремкин ауыл Советы | |
| 80 235 820 001 | Ефремкин | |
| 80 235 820 002 | Алайғыр | |
| 80 235 820 003 | Антоновка | |
| 80 235 820 004 | Бочкарёвка | |
| 80 235 820 005 | Георгиевка | |
| 80 235 820 006 | Дмитриевка | |
| 80 235 820 007 | Күлләр | |
| 80 235 820 008 | Матросовка | |
| 80 235 820 009 | Мөрсәк | |
| 80 235 820 010 | Никифоровка | |
| 80 235 820 011 | Яңы Ҡаҙан | |
| 80 235 823 000 | Ҡабаҡ ауыл Советы | |
| 80 235 823 001 | Ҡабаҡ | |
| 80 235 823 002 | Түбәнге Тимкә | |
| 80 235 823 003 | Салйоғот | |
| 80 235 823 004 | Ҡабак станцияһы | |
| 80 235 823 005 | Иҫке Ҡыйышҡы | |
| 80 235 823 006 | Сихонкин | |
| 80 235 823 007 | Балта | |
| 80 235 823 008 | Үрге Тимкә | |
| 80 235 823 009 | Үрге Углич | |
| 80 235 823 010 | Яңы Муса | |
| 80 235 823 011 | Романовка | |
| 80 235 825 000 | Ҡамышлы ауыл Советы | |
| 80 235 825 001 | Ҡамышлы | |
| 80 235 825 002 | Александровка | |
| 80 235 825 004 | Үрге Төкөн | |
| 80 235 825 006 | Ҡаракүл | |
| 80 235 825 007 | Малай | |
| 80 235 825 008 | Түбәнге Төкөн | |
| 80 235 825 009 | Яңы Петровка | |
| 80 235 830 000 | Ҡарлыман ауыл Советы | |
| 80 235 830 001 | Олокүл | |
| 80 235 830 002 | Ивановка | |
| 80 235 830 003 | Көстөғол | |
| 80 235 830 004 | Михайловка | |
| 80 235 830 005 | Яңы Аҡташ | |
| 80 235 830 006 | Октябрь | |
| 80 235 830 007 | Покровка | |
| 80 235 830 008 | Урал | |
| 80 235 830 009 | Шәрипҡол | |
| 80 235 835 000 | Ҡырмыҫҡалы ауыл Советы | |
| 80 235 835 001 | Ҡырмыҫҡалы | |
| 80 235 835 002 | Аксаков | |
| 80 235 835 003 | Алексеевка | |
| 80 235 835 004 | Берёзовка | |
| 80 235 835 005 | Ҡарлыман | |
| 80 235 835 006 | Кәсеүән | |
| 80 235 835 007 | Яңы Троицк | |
| 80 235 840 000 | Николаевка ауыл Советы. | |
| 80 235 840 001 | Константиновка | |
| 80 235 840 002 | Николаевка | |
| 80 235 840 003 | Ульяновка | |
| 80 235 840 004 | Кальмовка | |
| 80 235 845 000 | Яңы Ҡыйышҡы ауыл Советы | |
| 80 235 845 001 | Яңы Ҡыйышҡы | |
| 80 235 845 003 | Калгановка | |
| 80 235 845 004 | Мөкәй | |
| 80 235 845 005 | Мырҙа | |
| 80 235 845 006 | Таҙлар станцияһы | |
| 80 235 845 007 | Һарт-Шишмә | |
| 80 235 845 008 | Төбәк-Таҙлар | |
| 80 235 845 009 | Үтәгән | |
| 80 235 850 000 | Подлуб ауыл Советы | |
| 80 235 850 001 | Подлуб | |
| 80 235 850 002 | Бүләкәй | |
| 80 235 850 004 | Орловка | |
| 80 235 850 005 | Яҡты Күл | |
| 80 235 850 006 | Ляхов | |
| 80 235 850 007 | Бекетов | |
| 80 235 850 008 | Һыуыҡшишмә | |
| 80 235 850 009 | Вязовка | |
| 80 235 850 010 | Ракитовка | |
| 80 235 850 011 | Һарыһаҙ | |
| 80 235 851 000 | Прибельский ауыл Советы | |
| 80 235 851 001 | Прибельский | |
| 80 235 851 002 | Һарт-Наурыз | |
| 80 235 851 003 | Шәкәр заводы станцияһы | |
| 80 235 855 000 | Һәүәләй ауыл Советы | |
| 80 235 855 001 | Һәүәләй | |
| 80 235 855 002 | Бишауыл-Уңғар | |
| 80 235 855 006 | Ибраһим | |
| 80 235 855 007 | Ҡолош | |
| 80 235 855 008 | Мөҡсин | |
| 80 235 855 009 | Набережный | |
| 80 235 855 010 | Ибраһим разъезы | |
| 80 235 865 000 | Иҫке Бәпес ауыл Советы | |
| 80 235 865 001 | Иҫке Бәпес | |
| 80 235 865 002 | Абдулла | |
| 80 235 865 003 | Адвокатовка | |
| 80 235 865 004 | Ҡарлыманбаш | |
| 80 235 865 005 | Липовка | |
| 80 235 865 006 | Яңы Бәпес | |
| 80 235 865 007 | Яңы Бишауыл | |
| 80 235 865 008 | Яңы Ҡуғанаҡ | |
| 80 235 865 009 | Смоленка | |
| 80 235 870 000 | Иҫке Муса ауыл Советы | |
| 80 235 870 001 | Иҫке Муса | |
| 80 235 870 002 | Аҡкүл | |
| 80 235 870 003 | Аҡтүбә | |
| 80 235 870 004 | Арыҫлан | |
| 80 235 870 005 | Илтуған | |
| 80 235 870 006 | Яңы Муса | |
| 80 235 875 000 | Сахай ауыл Советы | |
| 80 235 875 001 | Сахай | |
| 80 235 875 002 | Бельский | |
| 80 235 875 003 | Ҡыҙылъяр | |
| 80 235 875 004 | Ҡуяш | |
| 80 235 875 005 | Эҫем | |
| 80 235 875 006 | Иҫке Аҡташ | |
| 80 235 875 007 | Иҫке Шөрөй | |
| 80 235 875 008 | Сысҡан | |
| 80 235 880 000 | Шайморат ауыл Советы | |
| 80 235 880 001 | Шайморат | |
| 80 235 880 002 | Варшавка | |
| 80 235 880 003 | Грачёвка | |
| 80 235 880 004 | Илтирәк | |
| 80 235 880 005 | Яңы Андреевка | |
| 80 235 880 006 | Тауһеңер |
Транспорт
үҙгәртергәРайон территорияһы буйлап Өфө—Ырымбур тимер юлы, Р-240 «Өфө — Ырымбур» федераль автомобиль юлы үтә.
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ 1,0 1,1 Численность населения муниципальных образований Республики Башкортостан — 2019. — Б. 62.
- ↑ http://www.gks.ru/dbscripts/munst/munst80/DBInet.cgi?pl=8006001
- ↑ Башҡорт энциклопедияһы — Кинйәғолов Барый Исмай улы 2016 йыл 21 апрель архивланған. (Тикшерелеү көнө: 2 май 2018)
- ↑ Башҡорт энциклопедияһы — Маскулов Рамзит Мөнир улы 2016 йыл 21 апрель архивланған. (Тикшерелеү көнө: 21 сентябрь 2017)
- ↑ Башҡорт энциклопедияһы —Мифтахова Әминә Садиҡ ҡыҙы 2016 йыл 21 апрель архивланған. (Тикшерелеү көнө: 6 декабрь 2018)
- ↑ Илишевский историко-краеведческий музей. Официальный сайт. Илишевская историческая энциклопедия. Рафиков Габбас Габдрафикович (рус.) (Тикшерелеү көнө: 22 март 2019)
- ↑ Башҡорт энциклопедияһы — Сәлихова Эльвина Әхнәф ҡыҙы 2016 йыл 21 апрель архивланған. (Тикшерелеү көнө: 16 декабрь 2018)
- ↑ Башҡорт энциклопедияһы — Ураҙбахтин Илдар Миҙхәт улы 2016 йыл 21 апрель архивланған. (Тикшерелеү көнө: 7 май 2019)
- ↑ Башҡорт энциклопедияһы — Хөсәйенов Марат Әсҡәт улы(недоступная ссылка) (Тикшерелеү көнө: 13 май 2019)
- ↑ Башҡорт энциклопедияһы — Хәзипов Рим Хәлит улы(недоступная ссылка) (Тикшерелеү көнө: 19 ғинуар 2019)
- ↑ перепись населения СССР 1939 года
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 Население Башкортостана:XIX-XXI века: статистический сборник. — 2008. — Б. 448.
- ↑ перепись населения СССР 1959 года
- ↑ перепись населения СССР 1970 года
- ↑ перепись населения СССР 1979 года
- ↑ перепись населения СССР 1989 года
- ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года
- ↑ 1.5. Численность населения республики Башкортостан по муниципальным образованиям на 1 января 2009 года
- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года (урыҫ)
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года (урыҫ)
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. Таблица 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов (урыҫ) — Росстат, 2013. — 528 с.
- ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года (урыҫ)
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года (урыҫ)
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года (урыҫ) — 2018.
- ↑ https://web.archive.org/web/20170731141731/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2017/bul_dr/mun_obr2017.rar
- ↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Рәсәй Федерацияһы статистика федераль хеҙмәте.
- ↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года) (урыҫ)
Һылтанмалар
үҙгәртергә- Ҡырмыҫҡалы районы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 16 декабрь 2018)
Был тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып Википедия проектына ярҙам итә алаһығыҙ.