Ҡарлыман (Ҡырмыҫҡалы районы)

Ҡарлыман (рус. Карламан) — Башҡортостандың Ҡырмыҫҡалы районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 633 кеше. Почта индексы — 453011, ОКАТО коды — 80235835005.

Ауыл
Ҡарлыман
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Ҡырмыҫҡалы районы
Координаталар	54°18′52″ с. ш. 56°07′53″ в. д.
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 235 835 005
ОКТМО коды	80 635 435 121
Ҡарлыман

Халыҡ һаны

Милли составы

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) барышында өҫтөнлөк иткән милләт — башҡорттар (95 %).

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1906 йыл	542
1920 йыл 26 август	694
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	612
1959 йыл 15 ғинуар	571
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	541
2002 йыл 9 октябрь	628
2010 йыл 14 октябрь	633	317	316	50,1	49,9

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Ҡырмыҫҡалы): 6 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Ҡырмыҫҡалы): 6 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Ҡарлыман станция): 18 км

Тарихы

XVIII быуат аҙағында шул уҡ исемдәге йылға буйында урынлашҡан Үрге һәм Түбәнге Ҡарлыман ауылдары билдәле була. Уларҙың беренсеһе XIX быуат башында Ҡарлыманбаш, икенсеһе — Ҡарлыман тип атала. 1795 йылда Ҡарлыманда 33 йорт һәм 150 кеше йәшәгән. Һуңғы һандар ауылға нигеҙ һалыныуын ревизия алдынан булыуын күрһәтә. 1850 йылда ауылда 47 йортта 388 кеше йәшәй. Уның артабанғы үҫешен 1920 йылдағы мәғлүмәттәр иҫбатлай: Ҡарлыманда 694 кеше һәм 143 йорт булған.

Ҡарлыман ауылынан 1812 йылдағы һуғышта ҡатнашыусылар араһында Дауыт һәм Мәхмүт Ҡолғаниндар, Ҡотлотүзә Аваҡаев, Хәбибулла ла Илбулдин, Юныс Сәғитов, Байсура Юлсурин була.

1839 йылда 274 ҡарлыман кешеһенең 500 аты, 600 һыйыр, 100 һарығы, 60 кәзәһе була. Умартасыларҙың 90 умартаһы булған. Ауылда ике һыу тирмәне эшләгән. Төп хужалыҡ тармаҡтарынан тыш, ауыл халҡы ылаусылыҡ менән шөғөлләнгән — мәғдән һәм тоҙ ташыған, ауылдың бер өлөшө һунарсылыҡ менән шөғөлләнгән

Урамдары

• Аҡкүл урамы (рус.  Ак-Куль (улица))
• М.Ғәҙелшин урамы (рус.  М.Гадельшина (улица))
• Йәштәр урамы (рус.  Молодежная (улица))
• Яңы урам (рус.  Новая (улица))
• Салауат Юлаев урамы (рус.  С.Юлаева (улица))
• Ш.Биҡҡол урамы (рус.  Ш.Биккула (улица))
• Шайморатов урамы (рус.  Шаймуратова (улица))
• Көньяҡ урам (рус.  Южная (улица))