Намаҙ

Намаҙ (йәки сәләт; ғәр. الصلاة‎‎‎; фар. نماز; төр. namaz) — мосолмандарға фарыз булған биш ғәмәлдең икенсеһе, балиғ булған кеше үтәргә тейеш булған ғибәҙәт. Рәсүлебеҙ Мөхәммәт (Аллаһының фатихаһы һәм сәләме булһын уға) әйткән: «Балаларығыҙҙы ете йәштән намаҙға өйрәтегеҙ, ә ун йәштән намаҙға иғтибарһыҙлыҡтары өсөн һуғығыҙ һәм йоҡларға айырым һалығыҙ» (был хәҙисте Әбү Дауыт һәм әт-Тирмизи үҙ йыйынтыҡтарында килтерҙеләр). Йәғни, ун йәштән ир бала менән ҡыҙ бала айырым йоҡларға тейеш. Намаҙ уҡыясаҡ кешенең тәне, кейеме һәм намаҙ урыны һәр төрлө нәжестәрҙән таҙа булырға тейеш. Шулай уҡ, һәр намаҙ уҡыусыға шәриғәт бойорған рәүештә тейешле ағзаларҙы һыу менән йыуып, тәһәрәт алыу фарыз.

Намаҙ ваҡыттары: 1 - сабах (фәжер), 2 - өйлә (ҙуһр), 3 - икенде (ғәсер), 4 - аҡшам (мәғриб), 5 - йәстү (ғишә)

Ҡөрьәндә - намаҙ тураһында

... намаҙҙарығыҙҙы ашыҡмайса, шарттарын еткереп үтәгеҙ! Дөрөҫлөктә намаҙ ваҡыты билдәләнгән фарыз ғәмәл итеп йөкләтелде Ән-Ниса 4:103

Аллаһаны тәсбих итегеҙ һеҙ аҡшамға кергәндә һәм таң атып килгәндә. Бар маҡтауҙар Уғалыр, күктәрҙә лә, ерҙә лә, өйлә ваҡытында ла, икенде кергәндә лә Әр-Рум 30:17

Намаҙ ваҡыттары

• Иртәнге намаҙ (сабах, фәжер) — таң атҡандан алып, ҡояш ҡалҡа башлағанға тиклем дауам итә. Ул ике рәҡәғәт сөннәт, ике рәҡәғәт фарыз итеп уҡыла.
• Өйлә намаҙы (ҙуһр) — зәүәлдән (зенит) башлап, икенде ваҡытына тиклем. Ул 4 рәҡәғәт сөннәт, 4 рәҡәғәт фарыз, ике рәҡәғәт сөннәт итеп уҡыла.
• Икенде намаҙы (ғәсер) — һәр нәмәнең күләгәһе үҙенән ике тапҡыр оҙонайғандан алып, ҡояш байый башлағанға тиклем дауам итә. Ул 4 рәҡәғәт фарыз.
• Аҡшам намаҙы (мәғриб) — ҡояш байығандан һуң, киске шәфәҡ ҡыҙыллығы бөткәнгә тиклем. Ул 3 рәҡәғәт фарыз, 2 рәҡәғәт сөннәттән тора.
• Йәстү намаҙы (ғишә) — киске шәфәҡ ҡыҙыллығы бөткәндән алып иртәнге намаҙға хәтле дауам итә. 4 рәҡәғәт фарыз, 2 рәҡәғәт сөннәт. Аҙаҡтан 3 рәҡәғәт витр-важиб ҡушып уҡыла.

Намаҙ уҡыу тыйылған ваҡыттар

1 – Ҡояш ҡалҡҡанда. Әгәр иртәнге намаҙ ваҡытында ҡояш ҡалҡа башлаһа – намаҙ боҙола.

2 – Зәүәл ваҡыты. Өйлә намаҙы башланыр алдынан 45 минут алда.

3 – Ҡояш байығанда. Аҡшам намаҙына әйтеләсәк аҙан алдынан 45 минут алда. Әгәр өлгөрмәй ҡалһаң, ҡояш байығанда икенде намаҙының фарызын ғына уҡырға мөмкин.

Уҡыласаҡ намаҙҙы ниәтләү

Намаҙ уҡыр алдынан уҡыласаҡ намаҙҙы күңел менән ниәтләү фарыз, тел менән ниәтләү мөхтәсәб. Ниәт — ул мотлаҡ тел менән әйтелә торған нәмә тугел. Имамға ойоған кеше лә ойоуҙы ниәтләргә тейеш. Биш намаҙға ла ошо рәүештә ниәт ҡылына:

«Әғүҙү билләһи минәш-шәйтанир-раджим. БисмиЛләһи-Ррахмәни-Ррахиим» тип намаҙлыҡҡа баҫабыҙ, өс тапҡыр «әстәғфируЛлаһ үәә әтүүбү иләйһи» тип әйтеп тәүбә итәбеҙ. Күңелдән ниәт ҡылына: БисмиЛләһи-Ррахмәни-Ррахиим. Иләһи, бер Үҙеңдең ризалығың өсөн(ниндәй) намаҙҙың(нисә) рәҡәғәт (фарызын йәки сөннәтен) уҡырға ниәт ҡылдым,(имамға ойоп уҡыһа, ошо урында, ойоном ошо имамға тип әйтелә) йөҙөмдө йүнәлдерҙем ҡибла тарафына, хаалисан лилләәһи тәғәәләә, – тип әйтәбеҙ. Намаҙға баҫҡас, бары тик сәждәгә барасаҡ урынға ғына ҡарап торабыҙ.

Ифтитах (үәжәхтү) доғаһы

Ифтитах (үәжәхтү) доғаһы намаҙға баҫып, ниәт иткәс, "Әғүҙү" тип әйткәнгә тиклем (Әл-Фатиха сүрәһенә тиклем) уҡыла. Ул сөннәт ғәмәл, йыназа намаҙҙа ғына уҡылмай.

Ифтитах доғаһы

وجهت وجهي للذي فطر السماوات والأرض حنيفاً مسلما وما أنا من المشركين إن صلاتي ونسكي ومحياي ومماتي لله رب العالمين لا شريك له وبذلك أمرت وأنا من المسلمين

Үәжәхтү үәжхиә лилләҙи фәт’әрә ссәмәүәти үәл арҙа хәнифән мүслимән үә мә әнә минәл мүшрикин(ә). Иннә сәләти үә нүсүки үә мәхйәйә үә мәмәти лилләһи раббил ғәләмин. Лә шәрикә лаһу үә би ҙәликә үмирту үә әнә минәл мүслимин(ә)» [3].

Тәслим

Тәслим — намаҙҙы тамамлау ҡағиҙәһе. Ғәҙәти вариант — һуңғы рәҡәғәттә тәшәһһүд — әт-тәхиәт һәм салауаттарҙы әйтеп бөтөргәс, башты уңға бороп «әссәләмү ғәләйкүм үә рәхмәтуллаһ» тип сәләм бирәләр, шунан башты һулға бороп, шулай уҡ сәләмләйҙәр. Ошонан һуң намаҙ тамамланған һанала.

Рәтибәт намаҙҙар

Рәтибәт намаҙҙар — биш ваҡытта уҡыла торған фарыз намаҙҙарҙан тыш уҡыла торған намаҙҙарҙы шулай атайҙар. Башҡорт телендә телендәге атамаһы — сөннәт намаҙҙар.

Күңелегеҙҙә, йөрәгегеҙҙә "сөннәт ҡылам" тигән ниәт тә етә. Сөннәт намаҙҙар иртәнге намаҙҙа ике, өйлә намаҙында алты (дүрт һәм ике), аҡшам намаҙында ике, йәстү намаҙында ике рәҡәғәт уҡыла. Иртәнге намаҙҙың сөннәте фарызынан элек, өйлә намаҙының дүрт рәҡәғәт сөннәте фарызынан элек һәм ике рәҡәғәте фарызынан һуң, аҡшам һәм йәстү намаҙҙарының сөннәттәре фарыздарынан һуң уҡыла. Икенде намаҙы фарыз ғына булып, сөннәте юҡ. Ҡалған намаҙҙарҙың фарыздары ла, сөннәттәре лә бар.

Иртәнге намаҙ фарыз һәм сөннәте менән дүрт рәҡәғәт, өйлә намаҙы ун рәҡәғәт, аҡшам намаҙы - биш рәҡәғәт, йәстү намаҙы алты рәҡәғәт килеп сыға.

Йәмәғәт намаҙы

Намаҙ Бангладеш

Йәмәғәт тип аталыусылар:

• мәсеттә имам артына тороп намаҙ уҡыған һәммәһе;
• ниндәйҙер бинала, бүлмәлә үҙҙәре имам итеп күрһәтеп, артына баҫып намаҙ уҡыусылар

Әгәр намаҙға баҫыусылар араһында ир-ат юҡ икән, ҡатын-ҡыҙ имам итеп һайлана.

Әгәр ир-ат имам янында үҙ ҡатыны була икән, ул намаҙын имам артына баҫып уҡый. Әгәр ирҙәр булмай ҡатындар ғына имамға ойоп уҡыйҙар икән, нисә ҡатын-ҡыҙ булыуына ҡарамаҫтан, имам артынан беренсе рәттә түгел, икенсе рәткә тороп уҡыйҙар. Әгәр бер ир генә эйәреп уҡыһа, ул имам артына баҫмай, ә уң яғынан арттараҡ баҫып уҡый.

Йәмәғәт намаҙы яңғыҙ уҡығандан өҫтөнөрәк һанала.

Хәҙистән: «Йәмәғәт намаҙы яңғыҙ уҡығанда егерме ете тапҡырға артыҡ». («Сәхих әл-Бохари», №368).

Ҡәсер (ҡыҫҡартылған) намаҙ

Ҡәсер намаҙ (ғәр. قصر الصلاة‎ — ҡыҫҡартылған намаҙ) — мосафирҙар өсөн ике намаҙҙы ҡушып уҡыу. Ҡәсер намаҙы тәүгеһенең ваҡыты сығып барған, ә икенсеһенең ваҡыты инеп барған ваҡытта уҡыла. Мосафир был ваҡытта юлда китеп барған булһа, икенсе намаҙҙың ваҡыты ингәндә туҡтап, ике намаҙҙы ҡушып уҡый (жәмү-таһир).

Яңғыҙ (үҙ аллы) намаҙ

Намаҙ ваҡытында сәждә

Яңғыҙ намаҙҙы ир-ат та, ҡатын-ҡыҙ ҙа уҡый ала. Сөннәт намаҙҙарҙың барыһы ла тиерлек үҙ аллы уҡыла. Фарыз намаҙҙарҙы йәмәғәт менән уҡыу мөмкин булмағанда яңғыҙ уҡыла. Йәмәғәт менән намаҙ уҡымаҫҡа рөхсәт биргән осраҡтар:

• Тәһәрәт йә ғөсөл урынына тәйәммүм генә ҡылырлыҡ сирҙәр булғанда.
• Паралич (фалиж); кеше ярҙамы менән генә йөрөй алырлыҡ ҡартлыҡ; һуҡырлыҡ; ғүмергә ҡурҡыныс янау.
• Көслө яуын, үтеп булмаҫлыҡ бысраҡ юл, ҡаты һыуыҡ һәм ныҡ ҡараңғылыҡ.
• Яңғыҙ ҡалдырып булмаҫлыҡ ауырыуҙы ҡарау.
• Юлға сығырға тороу.
• Дин ғилемен өйрәнеү йәки дини китап яҙыу.

Былар йәмәғәт намаҙында ҡатнашмаҫҡа рөхсәт итә, әммә бушай алмау арҡаһында ҡатнашмау дөрөҫ түгел. [4]

Намаҙҙың 12 фарызы

Намаҙ эсендә – 6, намаҙҙан тыш – 6.

Намаҙ шарттары (намаҙҙан тыш фарыздар):

1. Хәдәстән таҙарыныу: тәһәрәт, ғөсөл һәм тәйәммүм яр-ҙамында рухи бысраҡлыҡтан таҙарыныу.

2. Нәжестән таҙарыныу: тәнде, кейемде, намаҙ уҡый торған урынды физик бысраҡлыҡтан таҙартыу.

3. Ғәүрәт: тәндең тыйылған ерҙәрен кейем менән ҡаплау. Ирҙәрҙең кендектән алып тубыҡтың аҫҡы өлөшөнә ҡәҙәр, ҡатындарҙың бөтөн тәне, бите, ҡул һәм аяҡ остарынан башҡа.

4. Истиҡбали-Ҡибла: Ҡибла тарафынан йүнәлгән булыу.

5. Ваҡыт: һәр намаҙҙы үҙ ваҡытында уҡыу.

6. Ниәт: намаҙ уҡырға эстән ниәтләнеү.

Намаҙ рөҡөндәре (намаҙ эсендәге фарыздар):

1 – Тәкбир: намаҙҙы тәкбирҙән башлау. Мәҫәлән: «Аллаһу әкбәр».

2 – Ҡыям: намаҙҙы баҫып торған килеш уҡыу.

3 – Ҡираәт: намаҙҙа Изге Ҡөрьәнде уҡыу.

4 – Рөҡуғ: билдән эйелеп тороу.

5 – Сәждә: ергә маңлайҙы, ҡул һәм тубыҡтарҙы тейгеҙгәнсе эйелеү.

6 – Ҡаҙаи-Әхирә: намаҙ һуңында «Әт-Тәхиәт»те уҡығанда ултырыу.

Башҡортостанда намаҙ ваҡыты

Башҡортостанда өйләнән башҡа намаҙ ваҡыты көн оҙонлоғона ла, кеше йәшәгән урындарҙың географик урынлашыуына ла бәйле. Мосолмандар намаҙҙарын һуңлатмаһын өсөн Диниә назараттары махсус календарҙар сығара, сайттарҙа хәбәр итә. Һәр район өсөн ваҡытты мәғлүм иткән сайттар бар

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Башҡортостан Республикаһында намаҙ ваҡыты [5]
• «Башҡорттарға — дин!» каналы [6]
• Башҡорт телендә Ҡөрьән тураһында Telegram каналы [7]
• Ютубта мосолман каналы [8]
• «TURA YUL - Ислам видео порталы» VK-ла [9]

Сығанаҡтар

• Тәһәрәт алыу тәртибе [10]
• Пәйғәмбәр (Аллаһының фатихаһы һәм сәләме булһын уға) Сөннәте буйынса намаҙ [11]
• Ниәт эстән генә (про себя) уйланамы йә тауыш менән (вслух) әйтергә кәрәкме? [12]

Әҙәбиәт

1. Асым Уйсал, "Ғөсөл, тәһәрәт һәм намаҙға өйрәнәм", 2 баҫма, Фәнирә Ғайсина тәржемәһе, «САД» нәшриәт төркөмө, Мәскәү, 2010 йыл, 80 бит.
2. Әбү Дауыт Сүнәне.
3. Әт-Тирмизи Сүнәне.
4. Сәхих әл-Бохари.
5. Китаб әт-Тәүхид, Мөхәммәт ибн Ғәбдел-Үәһһәб.