Хәҙис

Хәҙистәр — Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең (Аллаһының фатихаһы һәм сәләме булһын уға) Ҡөрьәнде аңлатып биргән үҙ һүҙҙәре, дини йолалар хаҡында әйткәндәре, тапҡыр һүҙҙәре.

Хәҙис
ХФА-лағы транскрицияһы	ħa.diːθ
Әһәмиәтле кеше	Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)
Ҡайҙа өйрәнелә	Хәҙис ғилеме
Яуаплы	WikiProject Hadith[d]
Хәҙис Викимилектә

Мөхәммәт Пәйғәмбәр (Аллаһының фатихаһы һәм сәләме булһын уға) вафат булғас, Ислам ғалимдары был һүҙҙәрҙе яҙып алғандар, хәҙистәр тип ҡулъяҙма китаптар рәүешендә таратҡандар, уларға аңлатма биргәндәр. Шулай итеп, изге Ҡөрьән китабынан ҡала, Ислам дине тәғлимәтен аңлатҡан Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең (Аллаһының фатихаһы һәм сәләме булһын уға) төплө, изгелекле һәм хикмәтле һүҙҙәре хәҙистәр исемендә иң әһәмиәтле китапҡа, дин өйрәтмәләренә әйләнгән.

Хәҙистең нигеҙ өлөштәре

Хәҙис ике төп нигеҙ өлөшөнән тора: сәнәд һәм мәтен.

1. Иснәд (ғәр. اٍسْنادٌ‎) – Мөхәммәт (Аллаһының фатихаһы һәм сәләме булһын уға) һүҙҙәрен (ғәмәлен, хуплауын) бер-бер артлы тапшырыусылар сылбыры. Иснәд Пәйғәмбәрҙән (Аллаһының фатихаһы һәм сәләме булһын уға) йәки сәхәбәнән йәки тәбиғиндән һбашланып, хәҙистәр йыйынтығын төҙөүсе ғалимгә тиклем теҙелеп килә. Иснәдтең беҙгә яҡынырак өлөшө – башы, ә Мөхәммәт ғәләйһиссәләмгә яҡыныраҡ өлөшө аҙағы тип атала. Иснәдтә телгә алынған кешене равий тип атайҙар. Иснәд – хәҙисте тапшырыусы бөтә равийҙарҙың исемлеге. Бер равийҙың икенсе равийға хәҙис тапшырыуы риүәйәт тип, ә хәҙис үҙе мәрүи тип атала.

1. Мәтен (ғәр. مَتْنٌ‎) – Мөхәммәт (Аллаһының фатихаһы һәм сәләме булһын уға) әйткән һүҙ (эшләгән эш). Мәтен хәҙистең төп өлөшө булып тора. Ә иснәд мәтендең Пәйғәмбәргә йәки сәхәбәгә ҡағылғанлығын раҫлай. Мәтен иснәдтән һуң килә.

Йыйынтыҡтар

Хәҙистәрҙең беренсе йыйынтығы – Муватта – Имам Мәлик, һижри буйынса йыл 93-179 йылдарҙа Мәҙинәлә тыуған һәм йәшәгән ҙур ғалим, тарафынан йыйыла. Был китап Мәлик Муваттаһы исемен ала. Ғалим унда теүәл иснәдте бирә һәм хәҙистәрҙе темалар буйынса бүлә. Был китап хәҙистәрҙе генә түгел, ә Ислам хоҡуғы буйынса мәғлүмәтте ла тапшырғанға, унда Имам Мәликтең теге йәки был һорау буйынса фекерҙәрен дә осратырға мөмкин.

Муватта төҙөлгәндән һуң, ваҡыт үтеү менән, хәҙистәр буйынса иң ышаныслы хеҙмәттәр булып һаналыусы тағы алты йыйынтыҡ барлыҡҡа килә: Имам Бохари (һижри 194-256 йылдар) Сәхихе; Имам Мөслим (һ. 202-261 йылдар) Сәхихе; Әбү Дауыт (һ. 202-275 йылдар) Сүнәне; Әт-Тирмизи (һ. 279 йылда үлде) Сүнәне; Ән-Нәсәйи (һ. 215-303) Сүнәне; Ибн Мәжаһ (һ. 209-273) Сүнәне.

Мүтәватир хәҙистәр

Күп кешеләр тарафынан тапшырылған хәҙистәр. Был уларҙың ялған булыу мөмкинлегенә юл ҡуймай.

Мүтәватир хәҙистәрҙең шарттары

1 — тапшырыусылар кәмендә ундан да аҙыраҡ булырға тейеш түгел, ләкин шул уҡ ваҡытта улар төрлө милләттән, мәҙһәбтән һ.б. булырға тейеш.

2 — фальсификация маҡсаты менән үҙ-ара килешкәнлектәренә шик булмаҫҡа тейеш.

Мүтәватир хәҙистәр ҡәнәғәтләндерергә тейеш булған башҡа шарттар ҙа бар.

Ҡудси Хәҙис

Иснәде Аллаһы тәғәләгә тиклем еткән, Мөхәммәт (Аллаһының фатихаһы һәм сәләме булһын уға) тарафынан тапшырылған хәҙис.

Ҡудси Хәҙистең Ҡөрьәндән айырмаһы

1 — Ҡөрьән мәғәнәһе яғынан да, рәүеше яғынан да Аллаһынан, ә ҡудси хәҙис – мәғәнәһе буйынса Аллаһынан, ә рәүеше буйынса Мөхәммәт.

2 — Ҡөрьән уҡыу Аллаһыға ғибәҙәт булып һанала, ә ҡудси хәҙистәрҙе уҡыу – юҡ.

Ҡудси Хәҙистең Ҡөрьән шәрифтән айырмалығының башҡа, – оло һәм бәләкәй билдәләре лә бар.

Хәҙис йыйынтыҡтары

• Имам Бохари «әл-Йәмиғ әс-Сәхих»е
• Имам Мөслим «әл-Йәмиғ әс-Сәхих»е
• Имам Әбү Дауыт «Китаб әс-Сүнән»е
• Имам әт-Тирмизи «әл-Йәмиғ әл-Кәбир»е
• Имам ән-Нәсәйи «Китаб әс-Сүнән әл-Ҡубра»һы
• Имам Ибн Мәжа «Китаб ас-Сүнән»е
• Имам әл-Бәйһаҡи «әс-Сүнән әл-Ҡубра»һы
• Имам Әхмәт «өл-Мөснәд»е
• Имам әд-Дәрими «Сүнән»е йәҡи «Мөснәд»е
• Имам ибн Хиббән «Сәхих»е
• Имам ибн Хүзәймә «Сәхих»е
• Имам әд-Дәрәктүни «Сүнән»е

Хәҙистәр классификацияһы

• Мәҡбүль
  • Сәхи́х
  • Хә́сән

• Мәрдүд
  • Дәи́ф
  • Мәүдү́
• Мүғәлләк

Һылтанмалар

• Сайт со сборниками хадисов, их разъяснением и цепочкой передач
• Хадисы для скачивания 2011 йыл 21 июнь архивланған.
• Хадисы и термины 2009 йыл 25 сентябрь архивланған.
• Хадисы
• Избранные хадисы о Рамаҙан 2009 йыл 9 май архивланған.
• Хадисы Кудси
• Важные хадисы и их разъяснения 2012 йыл 21 март архивланған.
• Последствия передачи фабриканы хадисов 2013 йыл 23 октябрь архивланған. — AskImam
• Ильм Усул Аль-Хадис Наука об основах хадисов КРАТКАЯ ИСТОРИЯ О ХАДИСАХ 2009 йыл 1 декабрь архивланған.
• Видео с разъяснением хадиса о нисхождении Аллаха каждую ночь