Фиҡһ ысулы

Фиҡһ ысулы (ғәр. أصول الفقه‎ — «фиҡһ нигеҙҙәре»; рус. Усу́ль аль-фикх) — юриспруденция теорияһы һәм методологияһының сығанаҡтарын, нигеҙҙәрен системаға һалыусы ислам хоҡуғы (фиҡһ) дисциплинаһы; дүрт «ысул» йыйылмаһы булып тора: Ҡөрьән, сөннәт, ижмә һәм ҡыяс. Шәриғәт терминологияһында «'үсүл әл-фиҡһ» термины "фиҡһтың дөйөм дәлилдәрен, уларҙы файҙаланыу ысулдарын һәм (уларҙан) файҙа алыусының (мөжтәһид) тотҡан урынын өйрәнгән фән"де аңлата

Фиҡһ ысулы сығанаҡтары

Әл-Жүвәйниҙең фиҡһ нигеҙҙәре буйынса «Китаб әл-үәрәкәт» хеҙмәтенең ҡулъяҙмаһы

Ҡөрьән һәм Сөннәт (Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең һүҙҙәре һәм ғәмәлдәре тураһында риүәйәттәр) — '«үсүл әл-фиҡһ» йәһәтенән хоҡуҡтың классик сығанаҡтары. Ҡөрьән һәм Сөннәт көйләмәгән мәсьәләләр килеп сыҡҡанда әһәмиәтлелек йәһәтенән өсөнсө сығанаҡ ижмә — абруйлы имам-мөжтәһидтәрҙең бер тауыштан әйткән фекере. Дүртенсе сығанаҡ — ҡыяс — оҡшашлыҡ ысулы буйынса фекер йөрөтөү.

Тәүге ике сығанаҡтың интерпретацияһында мосолман хоҡуҡ белгестәре-фаҡиһтар башлыса бер үк фекерҙә булһалар, һуңғы икеһенә ҡарата фекер айырымлыҡтары бар. Мәҫәлән, мәликиҙәр ижмә тигәндә Мәҙинә ҡалаһы халҡын ғына күҙ уңында тота, ә ҙаһириҙар һәм ҡайһы бер хәнбәлиҙәр ижмә сифатында сәхәбәләрҙең берҙәм фекерен генә ҡарай.

Шиғый жәғәфәриҙәр Ҡөрьәндән тыш ун ике имам фекеренә хоҡуҡ сығанағы сифатында мөрәжәғәт итә һәм ҡыясты фиҡһ сығанағы сифатында танымайҙар. Хәнәфиҙәр рациональ ысул булараҡ — истихсанды, ә мәликиҙәр — истислахты киң файҙалана.

Әҙәбиәт

• Гогиберидзе Г. М. Исламский толковый словарь. — Ростов н/Д: Феникс, 2009. — 266 с. — (Словари). — 3000 экз. — ISBN 978-5-222-15934-7.
• Сюкияйнен Л. Р. Усуль аль-фикх // Ислам: энциклопедический словарь / Отв. ред. С. М. Прозоров. — М. : Наука, ГРВЛ, 1991. — С. 243—247. — 315 с. — 50 000 экз. — ISBN 5-02-016941-2.
• Аль-Усаймин М. Основы фикха // Основы науки основ = ғәр. الأصول من علم الأصول‎ / отв. ред. Абу Исхак Ашраф ибн Салих аль-Ашри ас-Саляфи. — Александрия: Дар аль-Иман, 2001. — 71 с. — ISBN 977-331-102-3.