Верещагин Василий Васильевич

Верещагин Василий Васильевич (14) 26 октябрь 1842 йыл — 31 март (13 апрель) 1904 йыл) — Рәсәй империяһы рәссамы, әҙәбиәтсе, рәссамдар араһында иң билдәле баталист.

Василий Верещагин
Исеме:	Василий Васильевич Верещагин
Тыуған:	14 (26) октябрь 1842
Тыуған урыны:	Череповец, Новгород губернаһы[d], Рәсәй империяһы
Үлгән:	31 март (13 апрель) 1904 (61 йәш)
Үлгән урыны:	Порт-Артур, Квантунская область, Российская империя
Ил:	Рәсәй империяһы
Жанр:	батальный
Стиль:	реализм
Наградалары:	IV дәрәжә Изге Георгий ордены
Исемдәре:
Имза:
Работы

Биографияһы

В. Верещагин Диңгеҙ кадет корпусын тамамлаған осорҙа (Шпаковский фотоһы 1860 й.).

Василий Васильевич Верещагин 14 (26) октября 1842 йылда Череповецта (хәҙерге Вологда өлкәһе) урындағы дворяндар етәксеһе ғаиләһендә тыуған. Өс ағай-энеһе бар. Барыһы ла хәрби-уҡыу йорттарына уҡырға ингән. Кеселәре — Сергей (1845—1878) һәм Александр (1850—1909), профессиональ хәрби булалар; өлкәне Николай (1839—1907) — йәмәғәт эшмәкәре.

В. Верещагин Кавказға беренсе сәйәхәте ваҡытында

1850 йылда ул ағаһы Николай менән бергә Александровский кадет корпусына уҡырға инә. Һуңынан Диңгеҙ кадет корпусын тамамлаған, ул, ҡыҫҡа ғына хеҙмәтенән һуң, яңы ғына алған мичман чинында отставкаға сыға һәм Петербург Художество академияһынауҡырға инә, унда 1860—1863 йылдар буйына А. Т.. Марков, Ф. А. Моллер һәм А. Е. Бейдеман ҡулы аҫтында уҡый Академияһын ҡалдырып, Кавказға китә, унда бер йыл самаһы була Шунан Парижға китә, унда 1864—1865 йылдарҙа Жером етәкселеге аҫтында эшләй һәм уҡый.

1865 йылдың март айында Кавказға ҡайта һәм натуранан картиналар яҙыуын дауам верещагин натура менән ҡайтты.

1865 йылдың көҙөндә Верещагин Петербургҡа ҡайта, ә һуңынан, йәнә Парижға ҡайтып, уҡыуын дауам итә. Ул 1865—1866 йылдарҙа Париж академияһында белем ала. 1866 йылдың яҙында рәссам, уҡыуын рәсми тамамлап, тыуған яғына ҡайта.

1867 йылда Төркөстан генерал-губернаторы генерал К. П. Кауфмандың саҡырыуын ҙур ҡыуаныс менән ҡабул итә һәм уның рәссам булып тора. Сәмәрҡәнд ҡалаһын 1868 йылдың 2 майында рус ғәскәрҙәре баҫып алғандан һуң, Верещагин урындағы халыҡ һәм урыҫ һалдаттары менән ҡамауҙа ҡала. Верещагин Сәмәрҡәнд ҡәлғәһен обороналау өсөн Изге георгий орденының 4 дәрәжәһе (14 август 1868 йыл) менән бүләкләнә, һәр төрлө наградаларҙы эшкә һанамаһа ла, уны ғорурлыҡ менән йөрөтә:

Во время восьмидневной осады Самаркандской цитадели скопищами бухарцев, прапорщик Верещагин мужественным примером ободрял гарнизон. Когда 3-го июня неприятель в огромных массах приблизился к воротам и кинувшись на орудия успел уже занять все сакли, прапорщик Верещагин, несмотря на град камней и убийственный ружейный огонь, с ружьём в руках бросился и своим геройским примером увлёк храбрых защитников цитадели

1869 йыл башында Кауфман ярҙамы менән Верещагин «төркөстан күргәҙмә»һен ойоштора унда үҙенең Ташкентта, Сәмәрҡәнд һәм Бохарала, ҡаҙаҡ далаларында һәм Төркөстанда яҙған картиналарын күрһәтә. Күргәҙмә тамамланғандан һуң, Верещагин Себер аша яңынан Төркөстан төбәгенә китә.

Был юлы рәссам Семиречье һәм Көнбайыш Ҡытайҙы ҡыҙыра. Был сәйәхәтенә арнап Верещагин әҫәрҙәр яҙа, улар араһында "Богатый киргизский охотник с соколом, Иссыҡ-Куль пейзаждары, Тянь-Шань түбәләре төшөрөлгән картиналар яҙа. Шуларҙың иң сағыуы — «Проход Барскаун» картинаһы.

Был ваҡытта көнбайыш ҡытай богдыхана ғәскәрҙәре ихтилал байрағы күтәргән дунгандар менән һуғыша. Верещагин урындағы ҡалаларҙың һуғыштан ҡалған емереклектәрен төшөрә. «Апофеоз войны» тигән билдәле картинаһында ул Кашгар деспоты Валихан түрәнең европа сәйәхәтсеһен язалап, уның башын башҡа язалап үлтерелгән кешеләрҙең башынан яһалған пирамида өҫтөнә һалырға бойорған тигән тәьҫораттарҙан сығып яҙылған.

Верещагинға был хәрби операцияларҙа ҡатнашыуы һәм 1869 йылда Төркөстанға икенсе сәйәхәт ҡылыуы «Пусть войдут», «Вошли», «Окружили», «Преследуют», «Напали врасплох» сағыу картиналары өсөн материал бирә. Рәссамдың Мюнхен ҡалаһында 1871—1874 йылдарҙа яҙған был картиналары Европа һәм Рәсәйҙә уға бик ҙур уңыш килтерә.

1871 йылда рәссам Мюнхенға күсеп, көнсығыш мотивтары өҫтөндә эшләүгә күсә. Ошо ваҡытта беренсе ҡатыны Елизавета Фишер менән бергә йәшәй башлай, бары тик 1883 йылда Вологдала ғына ул ҡатыны менән сиркәүҙә никахлаша).

1873 йылда Төркөстан тураһындағы әҫәрҙәрен күрһәтер өсөн Лондондың гәлсәр һарайында үҙенең шәхси күргәҙмәһен ойоштора. 1874 йылдың яҙында Петербургта күргәҙмәһе үтә. Верещагин күргәҙмәһен ҡараған кешеләр рәссамды антипатриотизмда ғәйепләй. Верещагин полотнолары менән танышҡан император Александр II, рәсми яҙыу буйынса, «үҙенең ҡырҡа ризаһыҙлығын белдерә», ә бөйөк кенәз Александр Александрович, — буласаҡ император Александр III, — рәссам тураһында үҙ фекерен былай тип белдерә:

Әммә быға ҡарамаҫтан бер айҙан Верещагинға сәнғәт академияһы профессоры исемен бирәләр, ә Верещагин ул исемдән баш тарта.

Һуңынан ике йыл тиерлек Верещагин Һиндостанда йәшәй, шулай уҡ Тибетта ла була. 1876 йылдың яҙында рәссам Парижға ҡайта.

Верещагин мольберт янында, 1902

1877 йылдың яҙы башланыу менән Верещагина урыҫ-төрөк һуғышы башланыуын белә һәм шунда уҡ, Париждағы үҙ оҫтаханаһын ҡалдырып, ғәмәлдәге армияға китә. Армия командованиеһы уны Дунай армияһы башкомандующийының адъютанттары составына йүнәлтә, уға ҡаҙна аҡсаһынан тыш ғәскәрҙәр буйлап йөрөү хоҡуғы бирелә. Рәссам ҡайһы бер алыштарҙа ҡатнаша.

1877 йылдың июнендә ул ауыр йәрәхәт ала, пуля уның янбашын тишеп үтә.

Етди яраланған булған, дөрөҫ дауаламау арҡаһында уның бото шешә башлай, гангренаның тәүге билдәләре барлыҡҡа килә. Артабан уның яраһын ярып таҙалайҙар, шунан һуң ул төҙәлә башлай.

Верещагин 1882—1883 йылдарҙа тағы Һиндостан буйлап сәйәхәт итә. 1884 йылда Сүриәгә һәм Фәләстинға бара, инжил сюжеттары буйынса картиналар яҙа. Ошо осорҙа ул яңы картиналар серияһын — «Распятие на кресте во времена владычества римлян», «Казнь из пушек в Британской Индии».

1891 йылда Верещагин Мәскәү янындағы Нижние Котлы ауылында участка һатып ала һәм ул үҙ ғаиләһе өсөн йорт һәм оҫтахана төҙөйа.

Василий Верещагин 1894 йылдың йәйендә ғаиләһе менән Пинега, Төньяҡ Двина, Аҡ диңгеҙ, Соловкаға сәйәхәт ҡыла.

1899 йылда ай ярым ғаиләһе менән йәйҙе Ҡырымда үткәрә.

1901 йылда рәссам Филиппин утрауҙары, 1902 — АҠШ менән Куба, 1903 — Японияла була.

Верещагин 1901 йылда Нобель тыныслыҡ премияһына тәҡдим ителгән тигән һүҙ ялған.

Урыҫ-япон һуғышы башланыу менән Верещагин фронтҡа китә. Ул 31 март (13 апрель) 1904 йылда адмирал С. О. Макаров менән бергә «Петропавловск» броненосецында мина шартлауҙан һәләк була Порт-Артурҙа рейдта торғанда.

Ғаиләһе

• 1-се ҡатыны — Элизабет Мария Фишер (Рид), урыҫ традицияһы буйынса Елизавета Кондратиевна Верещагина (1856—1941) 1871 йылдан алып 1890 йылға тиклем никахта тора. Айырылышыуҙарының теүәл ваҡыты билдәле түгел, шулай уҡ православие йолаһы буйынса никах төҙөгәндәре йәки башҡа йола буйынсамы, билдәле түгел. «Очерки путешествия в Гималаи г-на и г-жи Верещагиных» китабының авторҙашы. Портрет һәм фотоһүрәттәре һаҡланмаған.
  • Клавдия (хаттарында телгә алына, күрәһең, бала саҡта вафат булған)
• 2-се ҡатыны — Андреевская Лидия Васильевна (1865—1912?). 1894 йылда, беренсе балаалары тыуғандан һуң инде, рәсми никахтары төҙөлә. Талантлы пианист. Госпиталдәр серияһында шәфҡәт туташы рәүешендә һүрәтләнгән.
  • Лидия (1890—1896)
  • Василий (1892—1981)
  • Анна (1895—1917)
  • Лидия (1898—1930). Улы — Александр Сергеевич Плевако, рәссамдың берҙән-бер ейәне. Билдәле адвокат Ф. Н. Плевако ның кесе улы С. Ф. Плевако тарафынан уллыҡҡа алынған

Эштәре

Нижние Котлы ауылында В. В. Верещагиндың оҫтаханаһы

Серия:

• Кавказская серия (1863—1864, 1865 гг.)
• Туркестанская серия (1867—1874 гг.)
• «Варвары». Героическая поэма. В неё входят картины: «Высматривают» (1873), «Нападают врасплох» (1871), «Окружили — преследуют…» (1872) «Представляют трофеи» (1872), «Торжествуют» (1872), «Апофеоз войны» (1871)
• Индийская серия (1874—1880-е)
• Балканская серия (1877—1881). Включает картины: «В турецкой покойницкой» (1881)
• Трилогия казней (1884—1887)
• Палестинская серия (1883—1885)
• Русская серия (1884—1885)
• Наполеон в России (1887—1900)
• Госпитальная серия
• Японская серия (1903—1904)

Атака алдынан. Плевна аҫтында. 1881 й.

Әҫәрҙәре

В. В. Верещагин Рәсәйҙә һәм сит илдәрҙә сыҡҡан бөтәһе 12 китап, бик күп мәҡәләләр авторы.

• Очерки, наброски, воспоминания В. В. Верещагина: С рисунками. — СПб.: Тип. Министерства путей сообщения (А. Бенке), 1883. — [4], 155 с.
• Очерки путешествия в Гималайи г-на и г-жи Верещагиных. — СПб.: Тип. М. М. Стасюлевича.
  • Ч. 1. Сикким. — 1883. — 86 с.: 11 л. ил.
    • То же. — Изд. 2-е. — 1884.
  • Ч. 2. Кашмир. Ладак. — 1884. — 135 с.: ил.
• Souvenirs: enfance: voyages: guerre / Vassili Vereschagin; illustres par lui-meme. — Albert Savine, 1888. — 437 p.
• On progress in art / by Vassili Verestchagin. — New York: American art galleries, 1891. — 14 p.
• Литератор: Повесть. — М.: Типо-лит. т-ва И. Н. Кушнерев и К°, 1894. — [2, 239 с.]
• На войне в Азии и Европе: Воспоминания. — М.: Типо-лит. т-ва И. Н. Кушнерев и К°, 1894. — VI, 370 с.
  • На войне в Азии и Европе. — М.: Типо-лит. т-ва И. Н. Кушнерев и К°, 1898. — VIII, 391 с.
• Литератор: (Повесть) / В. В. Верещагин. — М.: Типо-лит. т-ва И. Н. Кушнерев и К°, 1894. — [2, 239 с.]
• 1812: Пожар Москвы; Казаки; Великая армия; Маршалы; Наполеон I. — М.: Типо-лит. т-ва И. Н. Кушнерев и К°, 1895. — IV, 274 с.
• Детство и отрочество. Т. 1: Деревня. Корпус. Рисовальная школа. — М.: Типо-лит. т-ва И. Н. Кушнерев и К°, 1895. — [4], 315 с.
• Иллюстрированные автобиографии нескольких незамечательных русских людей. [2-е прил. к каталогу картин В. В. Верещагина]. — М.: Типо-лит. т-ва И. Н. Кушнерев и К°, 1895. — [2], 153 с.: 7 л. ил.
  • Иллюстрированные автобиографии нескольких незамечательных русских людей. — Изд. 2-е. — М.: Типо-лит. т-ва И. Н. Кушнерев и К°, 1896. — [2], 153 с.: 7 л. ил.
• На Северной Двине. По деревянным церквам. 3-е прил. к каталогу картин В. В. Верещагина. — М.: Типо-лит. т-ва И. Н. Кушнерев и К°, 1895. — [2, 121 с.: 12 л. ил.]
  • На Северной Двине. По деревянным церквам. 3-е прил. к каталогу картин В. В. Верещагина. — Изд. 2-е. — М.: Типо-лит. т-ва И. Н. Кушнерев и К°, 1896. — [2], 121 с.: 12 л. ил.
• Napoléon Ier en Russie / Vassili Werestchagin. — Paris, 1897. — 6, 280 p.
• Листки из записной книжки художника В. В. Верещагина. — М.: Типо-лит. т-ва И. Н. Кушнерев и К°, 1898. — [2, 150 с.]
• Наполеон I в России в картинах В. В. Верещагина / С портр. В. В. Верещагина, его предисл. и поясн. описанием карт. — СПб.: Ф. И. Булгаков, 1899. — 55 с., 16 л. ил., портр.
• «1812». Napoleon I in Russia / by Vassili Verestchagin; with introduction by R. Whiteing; illustrated from sketches and paintings by the author. — William Heinemann, 1899. — 266 p.
• В Севастополе: Рассказ худож. В. В. Верещагина. — М.: Типо-лит. т-ва И. Н. Кушнерев и К°, 1900. — [2, 93 с.]
• Духоборцы и молокане в Закавказье; Шииты в Карабахе; Батчи и опиумоеды в Средней Азии; Обер-Амергау в горах Баварии: Рассказы. — М.: Типо-лит. т-ва И. Н. Кушнерев и К°, 1900. — 90 с.
• На войне: Воспоминания о Русско-турецкой войне 1877 г. — М.: Т-во И. Д. Сытина, [1902]. — 317 с.

Үлгәндән һуң сыҡҡан баҫмалары

• Переписка В. В. Верещагина и В. В. Стасова / Подгот. текста и примеч. А. К. Лебедева и Г. К. Буровой, под ред. А. К. Лебедева. — М.: Искусство, 1950.
  • Т. 1. 1874—1878. — 423 с.: 4 л. ил.
  • Т. 2. 1879—1883. — 380 с.: 4 л. ил.
• Переписка В. В. Верещагина и П. М. Третьякова / Подгот. текста и примеч. Н. Г. Галкиной; Вступ. ст. О. А. Лясковской. — М.: Искусство, 1963. — 138 с.: 4 л. ил.
• Избранные письма / Сост., предисл. и примеч. А. К. Лебедева. — М.: Изобразительное искусство, 1981. — 287, [11] с.: 11 л. ил.
• Повести. Очерки. Воспоминания / Сост., вступ. ст. и примеч. В. А. Кошелева и А. В. Чернова. — М.: Советская Россия, 1990. — 349, [1] с.: [16] л. ил.
• Наполеон I в России / Составление, подгот. текста, вступ. ст. В. А. Кошелева и А. В. Чернова. — Тверь: Созвездие, 1993. — 286 с.: ил.
• Скобелев. Воспоминания о Русско-Турецкой войне 1877—1878 гг. — М.: Даръ, 2007. — 496 с. — ISBN 978-5-485-00152-0.

Сәнғәттә

• «Вревская Юлия» (1977) фильмында Верещагин ролен Адомайтис Регимантас башҡара .
• «Секретная служба Его Величества» сериалының 5 һәм 6 серияларында Верещагиндың сәйәси эшмәкәрлеге тураһында һөйләнә.

Хәтер

Һәйкәл-бюст Верещагино ҡалаһының вокзал алды майҙанында

Рәсәй иҫтәлекле почта маркаһы :



Верещагиндың тыуыуына 150 йыл

• Верещагин урамы — Ломоносов урамы (Санкт-Петербург)
• Верещагин урамы Киевта
• Верещагин урамы Череповецта
• Верещагин урамы Воронежда
• Верещагин урамы Днепрҙа
• Верещагин урамы Екатеринбургта
• Верещагин урамы Дондағы Ростовта
• Верещагин урамы Запорожьела
• Верещагин урамы Мәскәүҙең «Сокол» рәссамдар ҡасабаһында
• Верещагин тыҡрығы Липецкиҙа
• Пермь крайында Верещагино ҡалаһы
• 1995 йылдың 18 июнендә Верещагино ҡалаһы вокзал алды майҙанында Верещагинға һәйкәл-бюст асыла, (проекттың скульпторы А. А. Уральский)
• Череповецта һәйкәл-бюст (1957 й.; скульпторы — Едунов Б. В., А. Портянко М.; архитекторы — Гуляев А. В.)
• Верещагин Йорт-музейы. Социалистик урамы, 22-се йорт, Череповецта.
• В. В. Верещагин исемендәге Николаевский художество музейы.
• «Верещагинский проект» өлкән класс уҡыусылары өсөн Мәҙәни-ағартыу интеллектуаль конкурсы.
• Череповец ҡалаһының Верещагин В. В. исемендәге үҙәк ҡала китапханаһын (1967 йылдан алып рәссам исемен йөрөтә)

Галереяһы

Картины Василия Верещагина (галерея)

• 
  Наполеон на Бородинских высотах, 1897
• 
  Перед атакой. Под Плевной, 1881
• 
  Апофеоз войны
• 
  Шипка-Шейново. Скобелев под Шипкой
• 
  Индуистский храм в Удайпуре, 1874—1886
• 
  Самарканд, 1869
• 
  Араб на верблюде, 1869—1870
• 
  Бания (торговец). Бомбей, 1874—1876
• 
  Афганец, 1867—1868
• 
  Бухарский солдат (сарбаз), 1873
• 
  Бхил, 1884
• 
  В горах Алатау. 1869-1870
• 
  В покорённой Москве («Поджигатели» или «Расстрел в Кремле»), 1887-1888
• 
  Высматривают, 1873
• 
  Гималаи вечером, 1875
• 
  Гималайский пони, 1875
• 
  Всадник-воин в Джайпуре, 1881
• 
  Вид Крымских гор
• 
  Два еврея, 1883-1884
• 
  Главная улица в Самарканде с высоты цитадели ранним утром, 1869-1870
• 
  Горный ручей в Кашмире, 1875
• 
  Двери Тимура (Тамерлана), 1872
• 
  Два ястреба (Башибузуки), 1878-1879
• 
  Японка, 1903
• 
  Священник парс (огнепоклонник). Бомбей, 1874-1876
• 
  Икона Николы с реки Выя (верховья Пинеги), 1894
• 
  Мавзолей Тадж-Махал, 1874-1876
• 
  Мулла Рахим и мулла Керим по дороге на базар ссорятся, 1873
• 
  Киргизские кибитки на реке Чу, 1869-1870
• 
  Дервиши в праздничных нарядах, 1869-1870
• 
  Садовая калитка в Чугучаке, 1869-1870
• 
  Калмыцкая молельня, 1869-1870
• 
  Богатый киргизский охотник с соколом, 1871
• 
  Шпион
• 
  Адъютант
• 
  Подавление индийского восстания англичанами, 1884

Әҙәбиәт

• Верещагин, русские живописцы // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
• Верещагин, Василий Васильевич // Военная энциклопедия : в 18 т. / под ред. В. Ф. Новицкого и др.. — СПб. : Товарищество И. Д. Сытина, 1911—1915.Верещагин, Василий Васильевич // Военная энциклопедия : в 18 т. / под ред. В. Ф. Новицкого и др.. — СПб. : Товарищество И. Д. Сытина, 1911—1915.
• Мак-Гахан В.|заглавие=Верещагин в Америке // Новости и биржевая газета. Изд. 1. — № 324. — 23 ноября|год=1888.
• В. Верещагин: Детство и отрочество художника. — Т. 1. — М., 1895
• Верещагин В. В. Воспоминания сына художника. — Л.: Художник РСФСР, 1978.
• Верещагин Василий Васильевич // Иванян Э. А. Энциклопедия российско-американских отношений: XVIII—XX века. — М.: Международные отношения, 2001. — 696 с. — ISBN 5-7133-1045-0.
• Володарский В. Василий Верещагин. — М.: Белый город, 2000.
• Дёмин Л. М. С мольбертом по земному шару. Мир глазами Верещагина. — М.: Мысль, 1991.
• Дорошевич В. М. Верещагины: Биогр. очерк. — СПб.: Тип. Манасевича, 1913. — 15 с., 1 л. портр.
• Игнатова Е. Братья // Василиев остров. — Череповец, 1993.
• Лебедев А. К. В. В. Верещагин. Жизнь и творчество. — М., 1958.
• Лебедев А. К. В. В. Верещагин. Жизнь и творчество. М., 1972.
• Лебедев А. К., Солодовников А. В. Василий Васильевич Верещагин. — Л.: Художник РСФСР, 1987.
• Брюханова Е. В. В. В. Верещагин и Ростов // Сообщения Ростовского музея. Выпуск 5. — Ростов, 1993. — С. 140—152.
• Ким Е. В. В. В. Верещагин в Ростове: Факты, гипотезы, домыслы // Сообщения Ростовского музея: Выпуск № 16. — Ростов, 2006. — С. 414—463.
• Булгаков Ф. И. В. В. Верещагин и его произведения / Ф. И. Булгаков. — Фототип. и автотип. изд. — {{СПб.}}: Тип. А. С. Суворина, 1896. — 95 с., [88] л. ил., портр.
• Верещагин, Василий Васильевич // Военная энциклопедия : в 18 т. / под ред. В. Ф. Новицкого и др.. — СПб. : Товарищество И. Д. Сытина, 1911—1915.
• Кондаков С. Н. Юбилейный справочник Императорской Академии художеств: 1764—1914. — СПб.: Товарищество Р. Голике и А. Вильборг, 1915. — Т. 2. — С. 36. — 454 с.

Һылтанмалар

• Верещагин, Василий Васильевич в библиотеке «Старатель»
• Полное собрание произведений, аудиобиография, интерактивная карта жизни и работ Василия Верещагина 2017 йыл 1 февраль архивланған. сайт о художнике
• Жизнь и смерть Василия Верещагина сайт о художнике
• Реакция властей на антимилитаристические картины В. В. Верещагина
• Сочинения В. В. Верещагина в библиотеке Мошкова