Рус-япон һуғышы

Ру́с-япо́н һуғышы (яп. 日露戦争 нити-ро сэнсо: 27 января (9 февраля) 1904 — 23 августа (5 сентября) 1905) — Рәсәй һәм Япон империялары араһында Маньчжурия менән Кореяны контролдә тотоу өсөн барған һуғыш. Бер нисә тиҫтә йылдар тыныс торғандан һуң яңы ҡоралдар : йыраҡҡа атыусы артиллерия, броненосецтар, миноносецтар — ҡулланып башланған иң ҙур һуғыштарҙың береһе.

Русско-японская война
Верх: крейсер «Паллада» под обстрелом в гавани Порт-Артура. Слева по часовой стрелке: японская пехота на мосту через реку Ялу, русская кавалерия под Мукденом, «Варяг» и «Кореец» под Чемульпо перед боем, русские солдаты стоят над траншеей с убитыми японскими солдатами во время осады Порт-Артура
Дата	27 января (9 февраля) 1904 — 23 августа (5 сентября) 1905
Урыны	Маньчжурия, Жёлтое море, Японское море, Сахалин
Сәбәбе	столкновение зон влияния Российской и Японской империй в Корее и Маньчжурии
Нәтижә	победа Японии, Портсмутский мирный договор
Үҙгәрештәр	аннексия Японией полуострова Люйшунь и Южного Сахалина
Ҡаршы тороусылар
Япония империяһы Рәсәй империяһы Княжество Черногория
Командирҙар
Император Мэйдзи Ҡалып:Флаг Императорской армии Японии Ояма Ивао Ҡалып:Флаг Императорской армии Японии Ноги Марэсукэ Ҡалып:Флаг Императорской армии Японии Куроки Тамэмото Того Хэйхатиро Николай II Алексей Николаевич Куропаткин Анатолий Михайлович СтессельҠалып:Капитуляция Роман Исидорович Кондратенко† генерал-адмирал великий князь Алексей Александрович контр-адмирал Зиновий Петрович Рожественский контр-адмирал Николай Иванович НебогатовҠалып:Капитуляция
Ҡаршы тороусы көстәр
300 000 солдат 500 000 солдат
Юғалтыуҙар
убито: 47 387; ранено, контужено: 173 425; умерло от ран: 11 425; умерло от болезней: 27 192; общие безвозвратные потери: 86 004 убито: 32 904; ранено, контужено: 146 032; умерло от ран: 6614; умерло от болезней: 11 170; попало в плен: 74 369; общие безвозвратные потери: 52 501
Рус-япон һуғышы Викимилектә

Рәсәй Императоры Николай II батшалыҡ итә башлау менән үк Алыҫ Көнсығыш мәсьәләһенә үҙенең иғтибарын ныҡ йүнәлткән. Ревелдә император Вильгельм осрашыуҙа рус императоры, Рәсәйҙең Көнсығыш Азияла нығыныуы һәм уға йоғонто яһау- ил сәйәсәтенең төп бурысы булып тора тип, туранан -тура әйткән

Алыҫ Көнсығышта рус йоғонтоһона ҡаршы булып Япония торғанлыҡтан, Николай II Япония менән бәрелешеүҙе алдан күҙаллаған һәм уға дипломатик һәм хәрби саралар менән алдан әҙерләнгән. Бының өсөн ул Рәсәйҙең ышаныслы тылын булдырыу маҡсатында Австрия һәм Германия менән мөнәсәбәттәрҙе яҡшыртҡан, Себер тимер юлын төҙөткән һәм флотты көсәйткән. Тик рус хөкүмәтендәге ҡайһы бер кешеләр Рәсәйҙән ҡурҡып, Япония беер ваҡытта ла туранан-тура һуғыш башламаясаҡ тигән фекерҙә торған.

1868 йылда үткәрелгән Мэйдзи реставрацияһынан һуң Япония ил иҡтисадында ҙур күләмле модернизация башлаған. Ә 1890-сы йылдарҙа тышҡы сәйәсәттә экспансияға күскән, беренсе сиратта, үҙенә яҡын торған Кореяла экспансияға күскән. 1894—1895 йылдарҙағы япон-ҡытай һуғышында Ҡытайҙы бөтөнләй тармар иткән. Һуғыштан һуң уның һөҙөмтәләре буйынса төҙөлгән Симоносек килешеүе Ҡытаҙы Кореяға булған барлыҡ хоҡуҡтарынан баш тарттырған һәм Маньчжурия ерҙәрен, Ляодун ярымутрауҙарын үҙенә тартып алған. Был ҡаҙаныштарыЯпонияның ҡеүәтен һәм был тирәгә йоғонтоһон ныҡ күтәргән, тик был европа державаларының мәнфәғәттәренә тура килмәгән, Шунлыҡтан Германия, Россия һәм Франция был шарттарҙың үҙгәрелеүенә ирешәләр: уларҙың Японияға өсәүләп интервенция яһауы арҡаһында Япония Ляодун ярымутрауынан баш тартҡан, ә һуңынан ул 1898 йылда Рәсәйгә арендаға биргәндәр. Рәсәй һуғыш барышында Ляодун ярымутрауын Япониянан фактик рәүештә баҫып алғанлығын аңлаған япон хөкүмәте яңы милитаризация тулҡынын башлап ебәргән һәм уны Рәсәйгә ҡаршы йүнәлткән.

Тәү тарих

Рәсәй империяһының Алыҫ Көнсығышҡа йоғонтоһо

1850 йылдар уртаһында Крым һуғышы Рәсәйҙең Европалағытерриториаль экспансияһының сиктәрен билдәләне .1890 йылда,  Афғанстан һәм Персияның сиктәренә сыҡҡас, рәсәйҙең Үҙәк Азияға потенциаль экспансияһы тамамлана: алға табан барыу Британия империяһы менән конфликтҡа килтереүе мөмкин. Шунлыҡтан Рәсәй үҙ иғтибарын Алыҫ Көнсығышҡа табан йүнәлткән, сөнки был ваҡытта Цинь Ҡытайы1840—1860 йылдарҙағы опиум һуғышында һәм тайпиндәрҙең ихтилалында ныҡ тармар ителгәндән һуң бик көсһөҙләнгәнгә күрә үҙенең төньяҡ-көнсығыш ерҙәрен ҡул аҫтында тота алмай. 1858 йылда Рәсәй менән Ҡытай араһындағы Айғун килешеүе буйынса Рәсәйгә хәҙерге Приморский крайы бирелә.1860 йылда бында Рәсәй Владивосток ҡалаһына нигеҙ һала.

Япония менән 1855 йылда Симод трактаты нигеҙендә нигеҙендә Итуруп утрауының төньяғындағы Курил утрауҙары Рәсәй биләмәләре тип иғлан ителә, ә бына Сахалин ике илдең уртаҡ биләмәһенә әйләнә. 1875 йылда Петербург килешеүе буйынса Сахалин Рәсәйгә бирелә, ә барлыҡ 18 Курил утрауҙары Японияға ҡарай.

Рәсәйҙең был территорияларҙа нығыныуына Рәсәй халҡының бында әҙ булыуы бик ныҡ ҡамасаулап торған. Мәҫәлән, 1885 йылда Рәсәй Байкал аръяғында барлығы 18 меңхәрби контингенттотҡан. Әгәр Рәсәйҙең Европа өлөшөнән бында поход тәртибендә хәрби батальондар ебәрелһә, улар бары тик 18 айҙан һуң ғына килеп етә алған.

Юлдағы ваҡытты ҡыҫҡартыу маҡсатында 1891 йылда башланған төҙөлөшө Транс Себер магистрален төҙөй башлағандар. Силәбенән Владивостокҡа тиклем ете мең километр оҙонлоғонда тимер юл һуҙғандар. Был юл Рәсәйҙең Европа өлөшөн Алыҫ Көнсығыш менән тоташтырып торған һәм бер ҡасан да туңмай торған Һары диңгеҙ һәм Порт-Артурҙың порттарына сығып сит илдәр менән сауҙа итергә мөмкинлек биргән.

Һуғыштың төп сәбәптәре

Рәсәйҙең Маньчжурияны яҡлап сығыуы һәм англо-япон союзының төҙөлөүе

Ҡытайҙы европа державалары һәм Япония менән бүлеп алыу.
Француз карикатураһы 1890-сы йылдар.

Рус-япон конфронтацияһының үҫеше

Мәскәү — Алыҫ Көнсығыш поезд маршруты картаһы (1903йыл). Юлдағы ваҡыт — 13-14 тәүлек

Рәсәй империяһы

Армия

Рус һалдаттары 1904—1905 йылдарҙағы Япон һуғышында.

Далинартылышы.21-се көнсығыш-себер ярымротаһы Санчензи ауылы янындағы позицияла.

Флот

Изображение Ополченского креста с девизом и монограммой на «Ополченском билете» времён Николая II.

Һуғыш барышы

1904 йылғы кампания

Һуғыштың башы

«Нива» журналына Николай II -нең рус-япон һуғышы башланыуы тураһындағы мөрәжәғәтенең ашығыс өҫтәлмәһе

Файл:Японский микадо и его лукавые доброжелатели. 1904-1905.jpg

Рус плакаты, рус-япон һуғышының башында,1904. Япон императоры һәм уның хәйләкәр ярҙамсылары Джон Булль һәм Сэм ағай

Порт-Артурҙы блокадалау

Һуғыш башында рус плакаты. « Диңгеҙ буйында ултырып, яҡшы һауа торошон көтәйек»

Япондарҙың Маньчжурияға табан барыуы, Порт-Артурҙың обороналауы һәм дошманға бирелеүе

2-се япон армияһының Ляодунсярымутрауына төшөүе. Япон архивтарындағы фото

Хэйхатиро Тогоға карикатура: "адмирал "тарихта « үҙ урынын ала»

Яяпонская 11-дюймлы мортира менән Порт-Артурға атып осада яһай.

1905 йылдағы кампания

Инкоуға баҫҡын яһау

Павел Иванович Мищенко

Сандепу янындағы алыш

Н. Самокиш. «Баҫтырыу»

Мукден

1904 йылдың 3—4 октябрендә Путилов һәм Новгород сопкаларын атакалау.

Цусима

Япон адмирал Того «Микаса» карабында Цусима өсөн барған һуғыш ваҡытында

Һуғыш һөҙөмтәләре

Портсмутетағы килешеүҙәр (1905) — һулдан уңға табан : рустар яғы(өҫтәлдең йыраҡ торған яғы) — Коростовец, Набоков, Витте, Розен, Плансон; япон яғы (өҫтәлдең яҡын яғы часть стола) — Адати, Отиай, Комура, Такахира, Сато. Килешеүҙәр ваҡытындағы ҙур өҫтәл хәҙерге ваҡытта Инуямалағы Мэйдзи-мура музейында тора.

Килешеүҙәр төҙөгәндән һуң ҡаршы яҡтарҙың позициялары

Заселение Маньчжурии японцами в нарушение договора. 1910

Рус-япон һуғышы сәнғәттә

Япон ҡатын-ҡыҙы(1904). В. В. Верещагин

Нәфис фильмдар

Бейек тау.. Япон гравюраһы

• Художественный фильм «Порт-Артур» 1936 г.
• Художественный фильм «Крейсер „Варяг“», снят в 1946 г.
• «Высота 203» (яп. 二百三高地 Нихяку-сан ко: ти, «Высота 203», в неофициальных переводах — «Порт-Артур») — художественный фильм компании Toei об осаде Порт-Артура, снятый в 1980 году. Высота 203 — японское название горы Высокой, господствовавшей над Порт-Артуром.
• «Битва в японском море» (яп. 日本海大海戦 Нихонкай дайкайсэн) — художественный фильм о войне между Российской империей и Японией, снят в 1969 году.
• «Тучи над холмами» (яп. 坂の上の雲 Сака но Уэ но Кумо) — сериал, повествующий о событиях эпохи Мэйдзи (с 1886 года до русско-японской войны) через жизнь братьев-офицеров Акиямы Ёсифуру и Акиямы Санэюки, а также поэта Масаоки Сики.

Һуғыштың музыкала кәүҙәләнеше

• Вальс Ильи Шатрова «На сопках Маньчжурии» (1907).
• Песня неизвестного автора «Раскинулось море широко» (1900-е) о 2-й Тихоокеанской эскадре: Л. Утёсов, Е. Дятлов, ДДТ.
• Песня «Наверх вы, товарищи, все по местам» (1904), посвящённая гибели крейсера «Варяг»: кадры из фильма «Варяг», [1], М. Трошин.
• Песня «Плещут холодные волны» (1904), также посвящённая гибели крейсера «Варяг»: Ансамбль Александрова, 1942, О. Погудин.
• Песня о Цусиме (1939) Музыка: обр. Ю. Милютин Слова: Богораз и Лебедев-Кумач.
• Песня на стихи Александра Блока «Девушка пела в церковном хоре» (1905): Л. Новосельцева, А. Кустова и Р. Стансков.
• Песня Олега Митяева «Чужая война» (1998) с точки зрения матроса 2-й Тихоокеанской эскадры — жителя Тобольска.
• Черкесская народная песня «Япон зауэм и уэрэд», сочинённая кабардинцами, участвовавшими в войне: [2] 2016 йыл 8 март архивланған..
• Башкирская народная песня «Порт-Артур», рассказывающая о событиях 1904 года.
• Японская песня «Боевой товарищ» (япон. 戦友Сэнъю:) о солдате, у которого погиб друг (1905).

Һылтанмалар

• по страницам художественного альбома «Манджурiя». Русско-японская война, 1906 г. на YouTube
• Русско-японская война — неопубликованные фотографии 2019 йыл 19 май архивланған.
• История Цусимского сражения
• Русско-японская война 1904—1905 гг. на сайте «Руниверс»
• От автора (Кузьминов С.)  (билдәһеҙ). Русско-японская война. Собрание материалов, статей и публикаций. Карты военных действий. Дата обращения: 6 ғинуар 2009. Архивировано 23 август 2011 года. 2011 йыл 4 ноябрь архивланған.
• Японская война. Российская смута 1905 г  (билдәһеҙ). Архивировано 23 август 2011 года.
• Порт-Артур «Воспоминания участников»  (билдәһеҙ). Архивировано 23 август 2011 года.
• Русско-японская война  (билдәһеҙ). Войны эпохи империализма. Страница Н. Чорновила АБАКУС. Дата обращения: 6 ғинуар 2009. Архивировано 23 август 2011 года. 2011 йыл 24 август архивланған.
• Летопись событий  (билдәһеҙ). Архивы Росс. Росархив. Дата обращения: 6 ғинуар 2009. Архивировано 23 август 2011 года. 2011 йыл 18 август архивланған.
• Русско-японская война на море 1904—1905 гг  (билдәһеҙ). Дата обращения: 6 ғинуар 2009. Архивировано 23 август 2011 года.
• Russo-Japanese War Research Society (ингл.). Дата обращения: 6 ғинуар 2009. Архивировано 23 август 2011 года. 2011 йыл 27 август архивланған.(инг.). Тәүге сығанаҡтан 2011 йыл 27 август архивланған. архивланған 23 август 2011. 6 ғинуар 2009 тикшерелгән.
• Усманова Лариса. Первое по времени захоронение татар на территории Японии  (билдәһеҙ). — О русском кладбище в городе Идзуми-Оцу. Дата обращения: 6 ғинуар 2009. Архивировано 23 август 2011 года.
• Некрасов Я. И. Альбом открыток о Русско-японской войне (1904—1905 гг.)  (билдәһеҙ). Дата обращения: 6 ғинуар 2009. Архивировано 23 август 2011 года. 2014 йыл 21 июль архивланған.
• Изображения периода русско-японской войны и мирной конференции в Портсмуте  (билдәһеҙ). Библиотека Конгресса США. Дата обращения: 6 ғинуар 2009. Архивировано 23 август 2011 года.
• Гольев Ю. И., Ларин Д. А., Тришин А. Е., Шанкин Г. П. Криптографическая деятельность России накануне и в период русско-японской войны  (билдәһеҙ). Дата обращения: 6 ғинуар 2009. Архивировано 23 август 2011 года. 2011 йыл 20 сентябрь архивланған.
• Хмельнов И. Н., Турмов Г. П., Илларионов Г. Ю. Надводные корабли в русско-японской войне  (билдәһеҙ). Дальневосточный Геологический Институт ДВО РАН. — по материалам книги «Надводные корабли России: история и современность» тех же авторов, Владивосток, 1996 г. Дата обращения: 6 ғинуар 2009. Архивировано 23 август 2011 года.
• Журнал «Летопись войны с Японией», Полное издание, № 1—84 (1904—1905). — СПб.: Редактор-издатель полковник Дубенский, Товарищество Р. Голике и А. Вильборг, 1904—1905.
• Карты боевых действий русско-японской войны в проекте Хронос  (билдәһеҙ). Дата обращения: 1 май 2010. Архивировано 23 август 2011 года.
• Причины войны с Японией  (билдәһеҙ). «История Русско-Японской войны». Том 1. Редакторы-издатели: М. Е. Бархатов и В. В. Функе. Дата обращения: 29 октябрь 2011. Архивировано 29 октябрь 2011 года. 2015 йыл 3 апрель архивланған.
• Шимоза  (билдәһеҙ). Исторический очерк о С. В. Панпушко и одной из причин поражения России в русско-японской войне. Архивировано 7 ноябрь 2012 года.
• Финансирование армии в русско-японскую войну  (билдәһеҙ). В.В. Тиванов. Финансы русской армии (XVIII век - начало XX века).-М.: ВФЭФ. - 1993.- 254 с.. Архивировано 31 март 2014 года.