Википедия

Росток

Ро́сток (нем.Rostock) Ганза ҡалаһы Росток (нем. Hansestadt Rostock) — Германиялағы, Мекленбург — Мекленбург — Алғы Померания федераль ере территорияһында эре ҡала. ГДР-ҙа Росток иң эре порт һәм көнсығыш Германияла суднодар төҙөү үҙәге.

Росток
нем. Rostock
Байраҡ[d]Герб[d]
Нигеҙләү датаһы XIII быуат
Логотип
Рәсем
Рәсми атамаһы Rostock
Ҡыҫҡаса атамаһы R[1]
ХФА-лағы транскрицияһы ˈʁɔstɔk
Принадлежит к Warnow-Wasser- und Abwasserverband[d][2]
Архивы хранятся в Stadtarchiv Rostock[d]
Этнохороним Rostocker, Rostockerin һәм Rostockerinnen
Дәүләт  Германия[3]
Административ үҙәге Росток[d], Rostock (district)[d] һәм Rostock-Land[d]
Административ-территориаль берәмек Мекленбург — Алғы Померания
Сәғәт бүлкәте UTC+1:00[d] һәм UTC+2:00[d]
Һыу ятҡылығы буйында урынлашҡан Варнов[d] һәм Балтик диңгеҙе
Тәбиғи-географик объекты сиктәрендә урынлашҡан Мекленбург[d]
Хөкүмәт башлығы Eva-Maria Kröger[d]
Ойошма ағзаһы Wendish cities[d], Warnow-Wasser- und Abwasserverband[d][2], Städte- und Gemeindetag Mecklenburg-Vorpommern[d][4], Climate Alliance[d][5] һәм Union of the Baltic Cities[d][6]
Халыҡ һаны 210 795 кеше (31 декабрь 2023)[7]
Ир-егеттәр 102 963[8]
Ҡатын-ҡыҙҙар 106 098[8]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек 18 метр[9]
Туғандаш ҡала Варна[10], Щецин[d][11][12], Турку[13][14], Дюнкерк[d][15], Рига[16][17], Антверпен[18], Далянь[d][19][20][21][…], Роли[d][22], Риека[d][23], Бремен[d][24][25][26], Орхус[27], Гульборгсунн[d][28], Берген[d][29], Дюнкеркское городское сообщество[d][30] һәм Карлскруна[d]
Милке Q39502213?
Сиктәш Росток[d], Эльменхорст[d], Адмансхаген-Баргесхаген[d], Ламбрехтхаген[d], Крицмов[d], Папендорф[d], Думмерсторф[d], Роггентин[d], Бродерсторф[d], Бентвиш[d], Мёнхгаген[d], Рёверсхаген[d], Гельбензанде[d] һәм Граль-Мюриц[d]
Нимә менән тоташа Европейский маршрут E55[d]
Майҙан 181,36 км² (2016)[31][32]
Почта индексы 18001, 18181 һәм 18059
Рәсми сайт rostock.de
Һештег Rostock
Урынлашыу картаһы
Панорамное изображение
Изображение знака с названием места или объекта
Һәйкәлдәр исемлеге Q1830485?
Портал открытых данных OpenData.HRO[d]
Теманың демографияһы demographics of Rostock[d]
Вид с воздуха
Иң тәүге яҙма ваҡыты 1161
Official map URL geoport-hro.de
Урындағы телефон коды 0381
Номер тамғаһы коды HRO
Бында ерләнгән кешеләр категорияһы Категория:Похороненные в Ростоке[d]
Карта
 Росток Викимилектә

Внерайонный ҡала ерҙә үҫентеләр өсөн административ картаһы мекленбург-алғы Померания.
Варнемюнденән алыҫ түгел Балтик диңгеҙе буйында яхталар өсөн гавань, «Юғары Дюна» ҡунаҡханаһы. Росток.

Халҡы

үҙгәртергә

Германия ҡушылғанға тиклем 1990 йылда ҡалала 250 мең самаһы кеше йәшәй.

2013 йылдың 31 декабрендәге баһа буйынса халыҡ һаны[33] 203 431 кеше тәшкил итә.

Географияһы

үҙгәртергә

Росток Балтик диңгеҙендә, Мекленбуог еренең төньяҡ яры үҙәгендә, Варнов йылғаһы тамағында (нем. Warnow) урынлашҡан. Ҡала 8 административ районды үҙ эсенә ала.

Топонимдары

үҙгәртергә

Славяндар теле фондына ҡарай, шулай уҡ хәҙерге Мәскәү районының Ростокино исемендә һаҡланған[34].

Тарихы

үҙгәртергә
  • 1161 — Генрих Лев һәм Вальдемар Беренсе тарафынан славян ҡәлғәһе Росток емерелеүе менән бәйле беренсе тапҡыр ҡала тураһында дат тарихсыһы Саксон Грамматик тарафынан телгә алына. Ҡаршы яҡ ярҙағы немец ултырағы тәүге тапҡыр 1189 йылда телгә алына.
  • 1218 — Ҡаланың иң иҫке өлөшөнә Люблин хоҡуғын рәсми рәүештә Генрих Борвин Беренсе бирә, был ҡала халҡына тиҙ хужалыҡ үҫеше перспективаларын аса.
  • 1259 — Любек, Гамбург, Висмар һәм Росток Ганза сауҙа союзы ойоштора
  • 1323 — Ҡала советы балыҡсылар ауылы Варнемюндены һатып ала һәм ҡала диңгеҙгә ирекле сығыу мөмкинлегенә эйә була.
  • Союз өсөн иң яҡшы ваҡыттарҙа Ганзаға 200-гә тиклем ҡала инә.
  • Яҡынса 1400 йылдарҙа ҡала ныҡ үҫешә. Кирбестән ҙур ҡоролмалар — сиркәүҙәр, монастырҙар, госпиталдәр, ратхауз биналары һәм ҡала ҡапҡаһы төҙөлә.
  • 1419 — Төньяҡ Европала иң боронғо Росток университетына нигеҙ һалына.
  • 1531 — ҡалала реформация башлана.
  • 1573 — ҡалала герцог Мекленбург власы таныла.
  • 1618—1648 — Король һәм швед ғәскәрҙәре алмашлап Утыҙ йыллыҡ һуғыш дауамында ҡалаға ҙур зыян килтерә һәм халыҡҡа контрибуция һала.
  • 1677 — Янғын ҡаланың байтаҡ өлөшөн емерә. Ҡаланың иң яҡшы ваҡыттары артта ҡала.
  • 1700—1763 — Ҡала ете йыллыҡ һәм Төньяҡ һуғыштарҙа контрибуциялар түләү арҡаһында бөлгөнлөккә төшә һәм үҙенең әһәмиәтен юғалта.
  • 1788 — Ҡала ҡабаттан Мекленбург хакимлығынан өҫтөнлөктәр ала.
  • 1806 — Ҡала Наполеон ғәскәрҙәре тарафынан оккупациялана. Мекленбургҡа «француз ваҡыты» килә.
  • 1848 — ҡалала, бөтә илдәге кеүек, буржуаз-демократик революция ҡала идаралығының демократик формаларын ойошторорға тырыша, ләкин маташыуҙар уңышһыҙлыҡҡа тарый.
  • 1870 — Росток Балтик диңгеҙенең иң ҙур елкәнле флотына эйә була.
  • 1890 — Акционерлыҡ «Нептун» караптар төҙөү компанияһы — ҡаланың ҙур индустриаль предприятиеһы ойошторола.
  • 1918 йылдың 9 ноябрендә — ҡала парламентына беренсе тапҡыр дөйөм йәшерен һәм иркен һайлауҙар үтә.
  • 1933 — SA подразделениелары тарафынан ҡаланың эшсе йыйылыш бинаһын штурмлау.
  • 1942 — апрель аҙағында Росток һәм Варнемюнде, мөһим хәрби сәнәғәт үҙәге булараҡ (авиатөҙөлөштөң, Хейнкель фирмаһы, шул иҫәптән «Мариен», Арадо <a href="./Мариене" rel="mw:WikiLink" data-linkid="243" data-cx="{&quot;adapted&quot;:false,&quot;sourceTitle&quot;:{&quot;title&quot;:&quot;Мариене&quot;,&quot;pagelanguage&quot;:&quot;ru&quot;}}" class="cx-link" id="mwcQ" title="Мариене">авиазаводы</a>тары), союздаштарҙың интенсив бомбаға тотоуына эләгә. Ут боронғо ҡала үҙәгенә тура килә, 40 процент самаһы йорттар емерелә, әммә Хейнкель «Мариен» һәм «Бляйхештрасса» авиация заводтары зыян күрмәй[35].
  • 1944 — Август һәм сентябрь айҙарында «Осар ҡәлғәләр» (300-гә яҡын бомбардировщиктар) көндөҙгө һөжүм серияһы яһай, «Мариен» һәм «Бляйхештрасса» заводтары юҡ ителә[35].
  • 1945, 1 май — Ҡаланы совет армияһы ғәскәрҙәре яулап ала.
  • 1949 — ГДР барлыҡҡа килеү менән ҡалала «Варнов-верфь» ойошторола, ул ҡыҫҡа ваҡытҡа мөһим дәүләт суднолар төҙөү предприятиеһы була.
  • 1953 — Ҡалала, бөтә илдә кеүек үк, антикоммунстик стачкалар үтә.
  • 1989 йылдың 19 октябрендә — Мариенкирхата ғибәҙәт тамамланғас демонстрация үтә, коммунистар власы ҡыйратыла.
  • 1991 — Беренсе ганза регатаһынан һуң ҡала ҡабаттан берләшкән Германияның үҙенә ылыҡтырып торған үҙәге булып ҡала.
  • Ике дәүләтте берләштереү аҙағында XX быуатта халыҡ һаны ныҡ кәмей.

Иҫтәлекле урындары

үҙгәртергә
  • Ратуша
  • Изге Тәре монастыры (Kloster zum Heiligen Kreuz)
  • Изге Мария сиркәүе
  • Изге Петр сиркәүе
  • Изге Николай сиркәүе
  • Боронғо ҡала диуарҙары һәм бер нисә башня һаҡланған.
  • Крепелинер-штрассе, университеттың иҫке бинаһы һәм тарихи үҙәктә башҡа биналар.

Росток традицион халыҡ-ара елкәнле Ганза регатаһы менән билдәле. Унда бөтә донъянан эре парусниктар, шул иҫәптән Рәсәйҙән дә, мәҫәлән, дүрт мачталы «Седов» баркаһы, йыйыла.

Ҡала райондары

үҙгәртергә

Росток 8 округтан тора:

  1. Зеебад Варнемюнде, Дидрихсхаген, Маркграфенхайде, Хое Дюне, Хинрихсхаген, Витхаген, Торфбрюке
  2. Лихтенхаген, Гросс Кляйн
  3. Люттен Кляйн
  4. Эверсхаген, Шмарль
  5. Ройтерсхаген, Ганза-кварталы, Гартенштадт
  6. Крепелинер-Тор-Форштадт, Штадтмитте, Бринкмансдорф
  7. Зюдштадт, Бистов
  8. Дирков-Ной, Дирков-Ост, Дирков-Вест, Тойтенвинкель, Гельсдорф, Хинрихсдорф, Круммендорф, Нинхаген, Пеец, Штутхоф, Юргесхоф

Фәндәре

үҙгәртергә

Ростокта бер нисә ғилми-тикшеренеү институты бар. Улар араһында Макс Планк йәмғиәтенең демографик тикшеренеүҙәр институты. Институтҡа нигеҙ һалыусыларҙың береһе рәсәй ғалимы А. И. Яшин. Ғәмәлдә демографик тикшеренеүҙәр институты — Европала иң ҙур халыҡ-ара демографик тикшеренеү һәм уҡыу үҙәге. Институтта бер нисә рәсәй хеҙмәткәре эшләй, тиҫтәнән ашыу тарихында унда Рәсәйҙән унлаған ғалим килә. Институттың үҙенсәлеге булып хәҙерге демографик проблемаларҙы өйрәнеү, шул иҫәптән биология, биодемография һәм геронтология берлегендә өйрәнеү тора

Ҡаланың билдәле шәхестәре

үҙгәртергә
  • Иохим Юнг (нем.Joachim Jungius, 1587—1657), Любекта тыуған, Росток университетында эшләгән. Математика профессоры булып эшләп, теүәл фәндәрҙең үҫешенә булышлыҡ итә. Германияла тәүге ғилми йәмғиәт («Societas ereunetica») ойоштора. Уның хөрмәтенә уның исемендәге премиялар бирелә торған фонд ойошторолған.
  • Тихо Браге (лат. /нем. Tycho Brahe, 1546—1601), дат. Ҡала университетына йөрөгән. Уның Николай Коперник менән танышлығы астрономия өлкәһендәге Прага дәүере эшмәкәрлегендә уңышҡа булышлыҡ итә. Ошонда уҡ, Ростокта, Браге аяуһыҙ талашта танауын юғалта.
  • Гебхард Леберехт фон Блюхер (нем. Gebhard Leberecht von Blücher, 1742—1819). Германияның милли геройы, Наполеонға ҡаршы Азатлыҡ көрәшендә Германияның бойондороҡһоҙлоғо өсөн һуғыша, уның ҡарамағында булған рус һалдаттары уны « Маршал алға» тип атай. Уның һәйкәлендәге яҙыуҙы Гете үҙе ижад итә.
  • Христиан Данилович Френ (нем. Christian Frähn Joachim Martin, 1782—1851). Күренекле шәрҡиәтсе — Рәсәйҙә фәнни арабистика һәм нумизматикаға нигеҙ һалыусыларҙың береһе. Ҡала университетында белем алған. 1807 йылдан вафатына тиклем Рәсәйҙә йәшәгән һәм эшләгән. Петербург фәндәр академияһы академигы.
  • Иоһан Генрих Тишбейн (нем. Heinrich Tischbein Johann, 1803—1881), беренсе бормалы океан пароходы «Friedrich Erbgroßherzog Franz» конструкторы, милли немец караптар төҙөү үҫешенә импульс биреүсе.
  • Альбрехт Коссель (нем. Albrecht Kossel, 1853—1927), психолог һәм медик, Ростокта үҙ эшмәкәрлеген башлай. 1910 йылда ул медицина буйынса цитология өлкәһендәге эштәре өсөн Нобель премияһын ала.
  • Генрих Тессенов (нем. Heinrich Tessenow, 1876—1950), төҙөлөштә яңы йүнәлештәргә нигеҙ һалыусы.
  • Эрнст Хейнкель (нем. Ernst Heinkel, 1888—1958), авиация фирмаһының хужаһы һәм эшҡыуар, ҡалала 1922 йылдан алып 1958 йылға тиклем эшләгән, авиация техникаһы өлкәһендә күп ҡарарҙар тәҡдим иткән. Уның етәкселегендә 1939 йылдың 27 августында He 178 самолетында реактив авиация тарихында беренсе осош яһала. Һуғыш йылдарында уның предприятиеларында тиҫтәләгән мең концлагерь тотҡондары эшләгән. Һуғыш йылдарында ҡала авиация заводтары урыны булараҡ, союздаштарҙың утынан ныҡ зыян күрә.
  • Ганс-Иохим Пабст фон Охайн (нем.Hans-von Pabst Joachim Ohain, 1911—1988), беренсе реактив авиацияһы өлгөләрен булдырыуҙы тәьмин итеүсе реактив авиация HeS 3 B двигателе конструкторы.
  • Адольф Вильбрандт (1837—1911) — немец драматургы.
  • Анна Экнер — шорт-тректа уҙышыусы, шорт-трек буйынса 1998 йылда Европа чемпионаты призеры, 1998 йылда ҡышҡы Олимпия уйындары ҡатнашыусыһы.
  • Kaтрин Вебер — шорт-тректа уҙышыусы, 1998 йылда шорт-трек буйынса Европа чемпионаты призеры[36]. 1998 йылда ҡышҡы Олимпия уйындарында ҡатнаша[37].
  • Ульрика Леманн — шорт-тректа уҙышыусы, 2002 һәм 2004 йылда шорт-трек буйынса Европа чемпионаты призеры[38]. 2002 йылда ҡышҡы Олимпия уйындарында ҡатнаша[39].

Спорты

үҙгәртергә
 
DKB-Арена һәм еңел атлетика стадионы

Ростаокта 1965 йылдың 28 декабрендә Ганза» футбол клубына нигеҙ һалына уйындарҙы үткәреү урыны — 29 мең тамашасы һыйҙырышлы ДКБ-Арена (элекке Ostseestadion) (2001 йылғы реконструкциянан һуң). Әлеге ваҡытта «Ганза» Өсөнсө Бундеслигала уйнай. «Ганза» оҙаҡ ваҡыт дауамында Көнсығыш Германияның иң уңышлы командаларының береһе һанала. Фан-клуб ағзалары һаны буйынса (3,8 млн) Германияла «Бавария», «Боруссия» һәм «Шальке-04» фан-клубтарынан һуң 4-се урында тора.

Футбол командаһынан тыш Ростокта «Пираньи» хоккей командаһы, «Эмпоры» гандбол, «Варнемюнде» волейбол, шулай уҡ үләндә хоккей һәм инлайн-хоккей командалары бар.

1984 йылда ҡала уйындарҙың ир-егеттәр гандбол «Дуҫлыҡ-84» турнирын ҡабул итә.

Ростокта түбәндәге билдәле спортсылар тыуған:

  • Норберт Трилофф — немец футболсыһы. ГДР йыйылма командаһында 1980 йылғы Олимпия уйындарының көмөш призеры.
  • Андреас Тевс — немец һәүәҫкәр боксеры, олимпия чемпионы (1992) һәм һәүәҫкәрҙәр араһында Европа чемпионы, Олимпия уйындарының һәм Европа чемпионатының призеры.
  • Ульрих Ян — профессиональ велосипедта ярышыусы «Тур де Франс» (1997), «Вуэльты» (1999) еңеүсеһе, олимпия чемпионы (2000) һәм донъя чемпионы.

Дине

үҙгәртергә

Ростокта иң күп һанлы дини ойошмалар булып Мекленбургтың Лютеран Сиркәүенә ҡараған лютеран ойошмаһы һанала.

Ҡалала шулай уҡ башҡа протестант конфессияларҙың ойошмалары (баптист, методист, Плимут туғандары, етенсе көн адвентистары), шулай уҡ Яңы Апостол сиркәүе бар.

1995 йылдан росток католиктары яңы барлыҡҡа килгән гамбург епископлығына ҡарай.

2000 йылдан ҡалала Петербург Рус Православие Сиркәүенең Изге Блаженная Ксения мәхәлләһе эшләй. Мәхәллә Мәскәү Патриархатының Берлин-Германия епархияһына ҡарай һәм ҡаланың үҙәгенә яҡын, ( 2006 йылдан) Тюненштрасста (Thünenstraße, 9) урынлашҡан[40].

Шулай уҡ ҡалала синагога һәм мәсет эшләй.

Туғандаш ҡалалар

үҙгәртергә

Фотоһүрәттәр

үҙгәртергә
  •  
    Ратуша
  •  
    Музей судно
  •  
    Яңы баҙар майҙаны
  •  
    Университеты баш бинаһы
  •  
    «Таш ҡапҡалар»
  •  
    Изге Мария сиркәүе
  •  
    Изге николай сиркәүе
  •  
    Элекке порттары
  •  
    Хәрби техниканы тейәп, 1991 й.
  •  
    Автовокзал

Иҫкәрмәләр

үҙгәртергә
  1. ↑ ISIL- und Sigeladressen mit Koordinaten ausgestattet — Берлинская государственная библиотека, 2016.
  2. ↑ 2,0 2,1 Über uns (нем.) — WWAV.
  3. ↑ archINFORM (нем.) — 1994.
  4. ↑ Kreisfreie Städte (нем.) — StGT MV.
  5. ↑ http://www.klimabuendnis.org/nc/kommunen/das-netzwerk.html
  6. ↑ https://web.archive.org/web/20240602161709/https://ubc.net/cities/
  7. ↑ Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2023 (нем.) — DESTATIS, 2024.
  8. ↑ 8,0 8,1 https://www.statistikportal.de/de/produkte/gemeindeverzeichnis — Federal Statistical Office.
  9. ↑ https://it-ch.topographic-map.com/map-d2q2tf/Rostock/?zoom=19&center=54.08868%2C12.14131&popup=54.08876%2C12.14117
  10. ↑ https://rathaus.rostock.de/de/varna_bulgarien/278748
  11. ↑ https://rathaus.rostock.de/de/stettin_polen/278691
  12. ↑ https://bip.um.szczecin.pl/chapter_11296.asp?soid=71E2B1515289447CAC9986BFD75091AA
  13. ↑ https://rathaus.rostock.de/de/turku_finnland/278708
  14. ↑ https://www.turku.fi/turku-tieto/turun-ystavyyskaupungit
  15. ↑ https://rathaus.rostock.de/de/duenkirchen_staedtegemeinschaft_frankreich/278483
  16. ↑ https://rathaus.rostock.de/de/riga_lettland/278680
  17. ↑ https://www.riga.lv/en/riga-twin-cities#rostock-germany
  18. ↑ https://rathaus.rostock.de/de/antwerpen_belgien/278485
  19. ↑ https://rathaus.rostock.de/de/dalian_china/278497
  20. ↑ http://www.wb.dl.gov.cn/index.php/home/index/news_list/id/890/column_id/2.html
  21. ↑ https://wlj.dl.gov.cn/art/2022/5/9/art_2062_2017404.html
  22. ↑ https://rathaus.rostock.de/de/raleigh_usa/278675
  23. ↑ https://rathaus.rostock.de/de/rijeka_kroatien/278685
  24. ↑ https://rathaus.rostock.de/de/bremen_deutschland/278496
  25. ↑ https://www.rathaus.bremen.de/sixcms/media.php/13/Broschuere_Staedtepartnerschaften_Stand_August_%202016.pdf
  26. ↑ https://www.rathaus.bremen.de/bremen___rostock-7645
  27. ↑ https://rathaus.rostock.de/de/aarhus_daenemark/278314
  28. ↑ https://rathaus.rostock.de/de/guldborgsund_kommune_daenemark/278670
  29. ↑ https://rathaus.rostock.de/de/bergen_norwegen/278484
  30. ↑ https://www.ville-dunkerque.fr/entreprendre-developper/dunkerque-internationale
  31. ↑ https://www.destatis.de/DE/ZahlenFakten/LaenderRegionen/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/Aktuell/05Staedte.html
  32. ↑ Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2018 (4. Quartal) — Federal Statistical Office.
  33. ↑
    Statistisches Landesamt M-V – 2013 Kreise Gemeinden Bevölkerungsentwicklung und der (31.12.2013.xls)
  34. ↑
    Kühnel Paul: Die in in slavischen Meklenburg Ortsnamen des Vereins Altertumskunde für Mecklenburgische Geschichte Jahrbücher und. — Bd. 46 (1881), 122 S.
  35. ↑ 35,0 35,1
    I Bondarenko Meine Rostock Zeit in // Zorenappels Rostocker. — 2009. — № 3. — 84-87 P..
  36. ↑ Shorttrack-Europameisterschaft kommt nach Dresden (de-DE) (18 октябрь 2009). 23 февраль 2018 тикшерелгән. 2018 йыл 23 февраль архивланған.
  37. ↑ shorties-rostock.de  » Erfolge (нем.). www.shorties-rostock.de. Дата обращения: 23 февраль 2018. Архивировано 6 май 2017 года. 2017 йыл 6 май архивланған.
  38. ↑ ST - Person Bio. isu.html.infostradasports.com. Дата обращения: 23 февраль 2018. Архивировано 23 февраль 2018 года.
  39. ↑ Ulrike Lehmann Bio, Stats, and Results (ингл.). Olympics at Sports-Reference.com. Дата обращения: 23 февраль 2018. Архивировано 11 июнь 2017 года. 2017 йыл 11 июнь архивланған.
  40. ↑
    http://www.blagowest.de/ рус православие сиркәүенең изге блаженная ксения килә петербуржский

Әҙәбиәт

үҙгәртергә

Һылтанмалар

үҙгәртергә
  Росток Викимилектә
  Росток Викигид

Ҡалып:Ганза Ҡалып:Районы в Мекленбурге-Передней Померании2

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Росток&oldid=1200836» битенән алынған