Исламда донъя бүленеше

Исламда донъя бүленеше — дини билдә буйынса буйынса географик бүленештәр идеяһы.

Тарихы

Ғәҙәттә ислам дине белгестәре донъя илдәрен дар әл-ислам (ислам территорияһы), дәр әл-куфр (көфөрлөк территорияһы), дәр әл-хәрб (һуғыш территорияһы), дәр әс-сүлх (солох территорияһы), дәр әл-хүднә (ваҡытлы килешеү территорияһы), дәр әл-хийәд (нейтраль территория) тип айырып йөрөтәләр.

Ислам юриспруденцияһының төп сығанаҡтары тип һаналғанҠөрьәндә лә, Мөхәммәт Пәйғәмбәр хәҙистәрендә лә улар тегә алынмай. Тәүге тапҡыр бындай бүлеүҙе хәнәфи хоҡуҡ мәктәбен (мәҙһәб) нигеҙләүсе имам Әбү Хәнифә тәҡдим итә. Һуңғараҡ был концепция урта быуаттарҙа абруйлы сәләфи ғалим Ибн Тәймиә (1263—1328) эшләп еткерә. Уның йәшәгән йылдары Яҡын Көнсығышты монгол яулап алыуҙарына тап килгән. Ислам дәүләттәренән ситтә булған бөтә территориялар ҙа дәр әл-күфргә инә. Хәҙерге ислам дине белгестәре Ҡөрьәндә һәм Мөхәммәт Пәйғәмбәр сөннәтендә күрһәтмә булмау һәм уның бөгөнгө сәйәси хәлгә тап килмәүе сәбәпле, донъяның бындай бүленешен ҡабул итеү мөмкин түгел тип һанай.

Ислам территорияһы

Ғәббәсиҙәр хәлифәлеге һәм Кордова әмирлеге территорияһы

Ислам территорияһының бер нисә исеме бар:

• Дәр әл-ислам (ғәр. دار الإسلام‎)- «ислам территорияһы»
• Дәр әт-тәүхид (ғәр. دار التوحيد‎)- «Бер Илаһлыҡ территорияһы»
• Дәр әс-сәләм (ғәр. دار السلام‎)- «тыныслыҡ территорияһы»
• Дәр әл-әмән (ғәр. دار الأمن‎)- «именлек территорияһы»

Дәр әл-ислам — мосолмандар йәшәгән, мосолман дине ҡануны ғәмәлдә булған ерҙәрҙе мосолман донъяһы булараҡ билдәләү. Дәр әл-ислам үҙ эсенә ислам идара итеү системаһын алған, ислам дине закондары үтәлгән бөтә илдәрҙе ала. Исламда ҡайһы бер хоҡуҡ белгестәре (фаҡиһтар) дар әл-ислам халыҡтың күпселеген мосолмандар тәшкил иткән һәм теге йәки был кимәлдә ислам закондары үтәлгән бөтә илдәрҙе күҙ уңында тота. Улар фекеренсә, был илдәрҙә ислам идараһының булыуы мотлаҡ түгел.

Әҙәбиәт

урыҫ телендә

• Ионова А. И. Современный ислам и панисламизм // Вопросы научного атеизма. Вып. 39 / Редкол. В. И. Гараджа (отв. ред.) и др.; Акад. обществ. наук ЦК КПСС. Ин-т научного атеизма. — М.: Мысль, 1989. — С. 120—139. — 335 с. — 18 870 экз.
• Санаи М. Мусульманское право и политика: учебное пособие / РАН. Ин-т философии. Гос. ун-т гуманитар. наук. — М.: ИФ РАН, 2004. — 96 с. — 500 экз. — ISBN 5-201-02131-X.

башҡа телдәрҙә

• König D. G. Arabic-Islamic Views of the Latin West. Tracing the Emergence of Medieval Europe, Oxford: Oxford University Press, 2015. 436 p.
• Melis N. Trattato sulla guerra. Il Kitāb al-ğihād di Molla Hüsrev, Cagliari, Aipsa, 2002.

Һылтанмалар

• Васильцов К. С. Дар ал-ислам / дар ал-харб: урта быуат исламындағы арауыҡ категориялары // ИСЛАМОВЕДЕНИЕ ДДУ. 2020. 4-се сығарылыш.