Википедия

СССР миҙалдары

commons: СССР миҙалдары Викимилектә

СССР миҙалдары — Советтар Союзының коммунизм төҙөүҙә, социалистик Ватанды яҡлауҙа айырыуса ҡаҙаныштары, шулай уҡ дәүләт һәм йәмғиәт алдындағы башҡа айырыуса ҡаҙаныштары өсөн дәртләндереүгә йүнәтелгән дәүләт наградалары. СССР дәүләт наградалары үҙ эсенә юғары дәрәжә отличиеларын алған— Советтар Союзы Геройы, Социалистик Хеҙмәт Геройы, «Герой-ҡала», «Герой-ҡәлғә», «Герой Әсә», 20 орден, 55 миҙал, 19 СССР-ҙың маҡтаулы исемдәре[1]. Дәүләт наградаларынан тыш, ведомство миҙалы ла булдырыла — өс дәрәжәле «Маҡтауға лайыҡ хеҙмәте өсөн» миҙалы.

Төп положениелар үҙгәртергә

СССР Конституцияһының 121-се статьяһы 9-сы пунктында СССР ордендарын һәм миҙалдарын СССР Юғары Советы Президиумы ғына раҫлай ала, тип әйтелә[2]. Шулай итеп, ведомство миҙалдары СССР дәүләт наградалары тип һаналмай. 1979 йылдың 3 июлендә СССР Юғары Советы Президиумы «СССР ордендары, миҙалдары һәм маҡтаулы исемдәре тураһында дөйөм Положение»ны раҫлай[3]. «Дөйөм Положениеларҙың» IV киҫәгенең 15-17 статьяларында СССР миҙалдары исемлеге бирелә, улар һигеҙ төркөмгә тупланған[2]:

  • Миҙалдар — айырыуса отличиелар билдәләре;
  • Хеҙмәт ҡаҙаныштар өсөн миҙалдар;
  • Социалистик Ватанды яҡлауҙағы ҡаҙаныштары һәм башҡа хәрби ҡаҙаныштары өсөн миҙалдар;
  • СССР халыҡ хужалығының мөһим мәсьәләләрен хәл итеүҙәге ҡаҙаныштары өсөн миҙалдар;
  • Күп балалыҡ һәм балалар тәрбиәләгән әсәләрҙе бүләкләү өсөн миҙалдар;
  • Хеҙмәт һәм гражданлыҡ бурысты үтәгән ваҡыттағы ҡаҙаныштары өсөн миҙалдар;
  • Бөйөк Ватан һуғышы осоронда ҡалаларҙы һәм территорияларҙы обороналауҙа, алыуҙа һәм азат итеүҙә ҡаҙаныштары һәм батырлыҡтары өсөн миҙалдар;
  • Мөһим юбилей тарихи даталар менән бәйле бүләкләү өсөн миҙалдар.

СССР миҙалдары менән бүләкләү тураһында үтенес менән дәүләт структуралары, партия һәм йәмәғәт ойошмалары, предприятиелар етәкселәре һәм хәрби частары командирҙары мөрәжәғәт итә алған. Бүләкләү тураһында ҡарар СССР Юғары Советы Президиумы тарафынан ҡабул ителә. Бүләкләү Президиум исемененән һәм уның ҡуышыу буйынса үткәрелә[4]. Бөйөк Ватан һуғышы ваҡытында СССР-ҙың айырым дәүләт наградалары менән бүләкләү полк командирынан алып фронт командующийына тиклем диапозонында частар һәм берләшмәләр командирҙарына рөхсәт ителә я[5][к 2]. СССР миҙалдарын һәм ҡалыптағы миҙалдар таҫмаларын тағыу ҡағиҙәләре (урынлаштырыу тәртибе, наградалар араһындағы алыҫлыҡ, рәттәрҙә урынлаштырыу һәм башҡалар) СССР Юғары Советы Президиумының бер нисә Указдары менән билдәләнә, уларҙың аҙаҡҡыһы 1980 йылдың 285 мартында баҫтырыла[6]. Был указға ярашлы, бөтә миҙалдар ҙа, «Хәрби хеҙмәттә отличие өсөн» миҙалынан тыш, күкрәктең һул яғында йөрөтөлә һәм ордендарҙан һуң урынлаштырыла. «Маҡтаулы хеҙмәт өсөн» («Хәрби хеҙмәт өсөн»). Владимир Ильич Лениндың 100 йыллығына" миҙалын иҫәпкә алмағанда. Был миҙал ордендарҙың өҫтөндә урынлаша, әммә «Алтын миҙал» һәм «Ураҡ һәм сүкеш» алтын миҙалынан түбәнерәк, улар булмаған осраҡта махсус отличие билдәләре урындарында[7]. Берҙән-бер күкрәктең уң яғында йөрөтөлгән миҙал — «Хәрби хеҙмәттәге отличие өсөн» миҙалы[8]. Таҫмалы ҡалыптар күкрәктең һул яғында йөрөтөлә[9]. Махсус отличиеһы билдәләргә таҫмалар тағылмай, "Әсәлек миҙалы"ның таҫмаһы булмай. Сит ил миҙалдары һәм уларҙың ҡалыптарҙағы таҫмалары СССР дәүләт наградаларынан түбәнерәк урынлаштырыла[10].

СССР Юғары Советы Президиумы «СССР дәүләт наградаларынан мәхрүм итеү» исемле IX киҫәгенең 40 һәм 41 статьяларына ярашлы СССР дәүләт наградаларын мәхрүм итә алған. Шулай уҡ "Дөйөм положение"ла (X киҫәк, 42 һәм 43 статьялар) СССР дәүләт наградаларына ҡарата законһыҙ ғәмәлдәр өсөн яуаплылыҡ билдәләнә[11].

Тарихы үҙгәртергә

1917 йылдың 10 (23) ноябрендә Бөтә Рәсәй башҡарма Комитеты һәм Халыҡ Комиссарҙары Советы «Ҡатламдарҙы һәм граждандар чиндарын бөтөрөү тураһында» исемле декрет сығаралар, декретҡа ярашлы революцияға тиклемге Рәсәйҙәге бөтә ордендар, миҙалдар һәм башҡа отличие билдәләре бөтөрөлә[12]. 1919 йылдың 9 (22 ғинуарында Мөлкәт Халыҡ Комиссариаты үҙенең ҡарары менән Ордендар капитулын юҡҡа сығара[13]. Шулай итеп, революцион Рәсәйҙең һәм , һуңғараҡ Советтар Союзының наградлау системаһы батша Рәсәйенең һәм Ваҡытлы хөкүмәттең традицияларын һаҡламай. Совет наградлау системаһының тарихы 1918 йылдың 16 сентябрендә башлана, был көндөБөтә Рәсәй башҡарма Комитеты беренсе совет орденын раҫлай — РСФСР-ҙың Ҡыҙыл Байраҡ орденын. 1922 йылдың 30 декабрендә ойошторолған Советтар Созының бөтә республикалары өсөн дөйөм орден булып китә. Беренсе совет миҙалы — «Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһының ХХ йыллығы» миҙалы, ул 1938 йылдың 24 ғинуарында раҫлана. Быға тиклем ордендар һәм юғары отличие дәрәжәһе — Советтар Союзы Геройы исеме генә раҫланған була. Беренсе хәрби миҙалдар — «Батырлыҡ өсөн» һәм «Хәрби хеҙмәттәре өсөн» миҙалдары 1938 йылдың 17 октябрендә раҫлана, улар менән ҡатнашыусылар бүләкләнә. Шул уҡ йылдың 27 декабрендә хеҙмәт ҡаҙаныштары өсөн миҙалдар раҫлана — «Хеҙмәт ҡаҙаныштары өсөн» һәм «Хеҙмәт отличиеһы өсөн». Һуғышҡа тиклем тағы ла ике миҙал раҫлана, улар үҙаллы бирелмәй, махсус отличиеһы билдәләре булараҡ Советтар Союзы геройҙарына һәм Социалистик Хеҙмәт Геройҙарына бирелә —«Алтын Йондоҙ» миҙалы һәм «Урак һәм Сүкеш» алтын миҙалы. Дөйөм алғанда Советтар Союзының наградлау системаһына 5 орден һәм 7 миҙал инә[12].

Һуғыш осорондағы тәүге хәрби миҙалдар обороналау өсөн бирелде: «Ленинградты обороналаған өсөн» миҙалы, «Одессаны обороналаған өсөн» миҙалы, «Севастополде обороналаған өсөн» миҙалы, «Сталинградты обороналаған өсөн» миҙалы. Дүрт миҙал да бер көндә — 1942 йылдың 22 декабрендә — раҫлана. Шуныһы иғтибарға лайыҡ, Аҡса һуғыу йорто Ленинградтан Краснокамаға күсерелеүгә ҡарамаҫтан (1941 йылдан 1944 йылға тиклем ордендарҙың һәм миҙалдарҙың күпселеге шунда эшләнә), ленинградсылар блокада шарттарында «Ленинградты обороналаған өсөн» миҙалын етештереүгә өлгәшәләр һәм 1943 йылдың 1 декабренә 2200 миҙал яһайҙар[14]. Бынан тыш һуғыштың аҙағына тиклем тағы ла бер нисә хәрби һәм тыныс ваҡыттағы миҙал раҫлана: ике дәрәжәле «Ватан һуғышы партизанына» миҙалы, Ушаков һәм Нахимов миҙалдары, «Мәскәүҙе обороналаған өсөн» миҙалы, «Кавказды обороналаған өсөн» миҙалы, «Совет Поляр түңәрәк аръяғын обороналаған өсөн» һәм ике дәрәжәле «Әсәлек миҙалы» миҙалдары. 1945 йылдың 9 майында «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы, 6 июндә тыл хеҙмәткәрҙәре өсөн — «1941-1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында маҡтаулы хеҙмәте өсөн» миҙалы раҫлана.1945 йылдың 7 июнендә Оборона халыҡ Комиссариаты үтенесе буйынса бер үк ваҡытта 7 миҙал раҫлана — «Будапештты алған өсөн», «Кенигсбергты алған өсөн», «Венаны алған өсөн» миҙалы, «Берлинды алған өсөн» миҙалы, «Белградты азат иткән өсөн» миҙалы, «Варшаваны азат иткән өсөн» миҙалы, «Праганы азат иткән өсөн» миҙалы. Шул уҡ йылдың 30 сентябрендә «Японияны еңгән өсөн» миҙалы миҙалы булдырыла. Һуғыш осорондағы аҙаҡҡы миҙал — «Киевты обороналаған өсөн» миҙалы — 1961 йылдың 21 июнендә раҫлана. Шулай уҡ һуғыш осорона СССР миҙалдарына таҫмалар индереү ҡарай. Таҫмалар муар ебәгенән эшләнә, киңлеге 24 мм, улар биш мөйөшлө ҡалыптарға беркетелә. «Алтын йондоҙ» һәм «Ураҡ һәм сүкеш» миҙалдарына ғына айырмалы рәүештә ҡыҙыл төҫтәге муар ебәгенән эшләнә, киңлеге 24 мм. Шулай уҡ миҙалһыҙ таҫмалар тағыу өсөн планкалар барлыҡҡа килә (бейеклеге 12 мм)[15].

1947 йылдың 20 сентябрендә СССР бүләкләү системаһында миҙалдың яңы төрө барлыҡҡа килә: ҡала юбилейҙары иҫтәлегенә. Бындай миҙалдар арһында тәүгеһе — «Мәскәүҙең 800 йыллығы иҫтәлегенә», һуңыраҡ «Ленинградтың 250 йыллығы иҫтәлегенә» (1957 йылдың 16 майы)[16] һәм «Киевтың 1500-йыллығы иҫтәлегенә» (1982 йылдың 10 майы) булдырыла[17]. Һуғыштан һуң наградлау системаһы хеҙмәт миҙалдары менән тулыландырыла башлай. 1948 йылдың 10 сентябрендә — «Донбасс күмер шахталарын тергеҙгән өсөн», ә 1948 йылдың 18 майында «Көньяҡтағы ҡара күмер металлургия предприятиеларын тергеҙгән өсөн» миҙалдары булдырыла. 1948 йылдың 22 февралендә «Совет Армияһының һәм Флотының 30 йыллығы» юбилей миҙалы булдырыла һәм Совет Армияһының һәр ун йыллыҡ юбилейын билдәләгән миҙалдар булдырыу традицияһына нигеҙ һала: «СССР Ҡораллы Көстәренә 40 йыл», «СССР Ҡораллы Көстәренә 50 йыл», «СССР Ҡораллы Көстәренә 60 йыл», «СССР Ҡораллы Көстәренә 70 йыл» (СССР-ҙың һуңғы миҙалы)[18].

1950 йылда «отличие өсөн» ике миҙал булдырыла: «СССР-ҙың дәүләт сиген һаҡлауҙа отличие өсөн», әлеге миҙал менән сик һаҡсылары һәм дәүләт сиген һаҡлауҙа айырыуса ҡаһарманлыҡ күрһәткән башҡа граждандар бүләкләнә һәм «Йәмәғәт тәртибен һаҡлауҙа яҡшы хеҙмәте өсөн» миҙалы, был миҙал менән милиционерҙары һәм енәйәт булдырмауҙа һәм енәйәтселәрҙе тотоуҙа айырыуса ҡаһарманлыҡ күрһәткән граждандар бүләкләнә [19]. 1956 йылдың 20 октябрендә сиҙәмселәрҙе дәртләндереү өсөн миҙал булдырыла — «Сиҙәм ерҙәрҙе үҙләштергән өсөн». 1957 йылда шәхси батырлыҡтары өсөн ике миҙал булдырыла: «Батыусыны ҡотҡарған өсөн» һәм «Янғында батырлығы өсөн»[20].

1957 йылдың 14 сентябрендә СССР наградалар системаһына ҙур үҙгәрештәр индерелә — СССР дәүләт наградаһы менән тейешле эш стажы (выслуга лет) өсөн бүләкләү практикаһы ғәмәлдән сығарыла. Бер үк ваҡытта СССР Юғары Советы Президиумы тейешле ведомстволарға ведомство миҙалын -«Маҡтауға лайыҡ хеҙмәт өсөн» миҙалын булдырырға тәҡдим итә[16].

1965 йылдың 7 майында «1941-1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Еңеүгә егерме йыл» миҙалы менән һәр юбилей Еңеү йылында юбилей миҙалдарын булдырыу традицияһы барлыҡҡа килә: «1941-1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Еңеүгә утыҙ йыллығы» юбилей миҙалы, «1941-1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Еңеүҙең ҡырҡ йыллығы юбилей миҙалы» [21]. 1967 йылда хоҡуҡ һаҡлау органдары менән бәйле берҙән-бер миҙал — «Совет милицияһына — 50 йыл» миҙалы булдырыла. 1969 йылдың 5 ноябрендә 1970 йылдың апрелендә «Маҡтаулы хеҙмәт өсөн („Хәрби ҡыйыулыҡ өсөн“). Владимир Ильич Лениндың 100 йыллығы иҫтәлегенә» юбилей миҙалы булдырыла[22].

1974 йылдың 18 ғинуарында, (өс дәрәжәле) Хеҙмәт Даны ордены ордены менән бер үк ваҡытта,«Хеҙмәт ветераны» миҙалы булдырыла, уның менән пенсияға сыҡҡанда бүләкләү тәғәйенләнә. Шул уҡ йылда 2 дәрәжәле «Хәрби хеҙмәттә отличие өсөн» миҙалы булдырыла — ордендарҙан аҫтараҡ, күкрәктең уң яғында йөрөтөлгән берҙән-бер миҙал [8]. Ә 1976 йылдың 20 майында «СССР Ҡораллы көстәр ветераны», миҙалы булдырыла — «Хеҙмәт ветераны» миҙалының аналогы, 25 йыл хеҙмәт иткән хәрбиҙәргә тапшырыла. Артабан өс «ижади» миҙалдар булдырыла: «Байҡал-Амур магистрален төҙөү өсөн», «РСФСР Черноземье булмаған ерҙәрҙе үҙгәртеп ҡороу өсөн», «Көнбайыш Себер нефть һәм газ комплексын үҫтереү һәм ер аҫтын үҙләштереү өсөн» миҙалдары. 70-се йылдарҙың аҙаҡҡы миҙалы — «Хәрби хеҙмәттәшлекте нығытыу өсөн», әлеге миҙал менән Варшава Килешеүе Ойошмаһы илдәре граждандары бүләкләнгән [23].

1988 йылдың 22 авгусында «Алтын йондоҙ» миҙалы һәм «Ураҡ һәм Сүкеш» алтын миҙалы менән ҡабатлап бүләкләү практикаһын туҡтатыу буйынса ҡарар ҡабул ителә[17].

Исемлек үҙгәртергә

Төп сығанаҡ — Володин А. Н., Мерлай Н. М. Медали СССР. — СПб.: Печатный двор, 1997. — 301 с. — 3000 экз. — ISBN 5-7062-0111-0.. Исемлек хронологик тәртиптә эшләнгән. Бер көндә булдырылған миҙалдар төп сығанаҡҡа тура килтерелгән.

«Һүрәт» бүлегендә күмәк бүләкләнеүселәргә тапшырылған варианты бирелгән.

Миҙалдар исемлеге үҙгәртергә

Миҙал төркөмдәре буйынса төҫтәр
Айырым отличие билдәләре өсөн миҙалдар
Хеҙмәт ҡаҙаныштары өсөн миҙалдар
Социалистик Ватанды һаҡлауҙағы ҡаҙаныштары һәм һашҡа хәрби ҡаҙаныштары өсөн миҙалдар
СССР халыҡ хужалығы мәсьәләләрен хәл итеүҙәге ҡаҙаныштары өсөн миҙалдар
Әсәләрҙе ҡүп балалыҡ һәм балаларҙы тәрбиәләү өсөн миҙалдар
Гражданлыҡ һәм хеҙмәт бурыстарын үтәүҙә ҡаҙаныштары өсөн миҙалдар
Бөйөк Ватан һуғышы осоронда оборонала, ҡалаларҙы һәм территорияларҙы яулап алыу һәм азат итеүҙә отличиелары һәм ҡаҙаныштары өсөн миҙалдар
Совет халҡы тарихында иң мөһим юбилей даталарға бәйле бүләкләү өсөн миҙалдар
Һүрәте[к 1] Планкаһы[к 2] Тулы исеме Миҙалды
булдырыу датаһы 		Тасуирламаның
үҙгәртеү датаһы [к 3] 		Миҙал тураһында
Положениены
үҙгәртеү даталары [к 4] 		Бүләкләү
һаны[к 5] 		Комментарийҙар
  «Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһының егерме йыллығы»
юбилей миҙалы 		24 января 1938 года[24] 37 504[25]
    19 июнь 1943 йыл,
27 июль 1981 йыл
  «Батырлыҡ өсөн»
миҙалы 		17 октябрь 1938 йыл[26] 16 декабрь 1947 йыл,
28 март 1980 йыл,
27 июль 1981 йыл 		4 569 893[27]
    19 июль 1943 йыл
«Хәрби хеҙмәттәре
өсөн» миҙалы 		17 октябрь 1938 йыл[26] 19 декабрь 1947 йыл,
28 март 1980 йыл 		5 210 078[28]
    19 июнь 1943 йыл,
27 июль 1981 йыл
  «Хеҙмәт батырлығы
өсөн» миҙалы 		27 декабрь 1938 йыл[29] 19 декабрь 1947 йыл,
28 март 1980 йыл 		1 825 100[30]
    19 июнь 1943 йыл
  «Хеҙмәт отличиеһы
өсөн» миҙалы 		27 декабрь 1938 йыл[29] 19 декабрь 1947 йыл,
28 март 1980 йыл 		2 146 400[31]
    19 июнь 1943 йыл
  «Алтын Йондоҙ»
миҙалы 		1 август 1939 йыл[32] 12 745[33] Советтар Союзы Геройы
отличиеһы билдәһе;
үҙаллы тапшырылмаған
 
  «Ураҡ һәм Сүкеш»
алтын миҙалы 		22 май 1940 йыл[34] 20 605 Социалистик Хеҙмәт Геройы
отличиеһы билдәһе;
үҙаллы тапшырылмаған
  19 июнь 1943 йыл,
27 июль 1981 йыл
    «Ленинградты
обороналаған
өсөн» миҙалы 		22 декабря 1942 года[35] 27 март 1943 йыл,
7 май 1943 йыл,
19 июнь 1943 йыл 		18 июль 1980 йыл яҡынса 1 496 000
    «Одессаны
обороналаған
өсөн» миҙалы 		30 500-ҙән ашыу 1943 йылдың 28 апрелендәге тапшырыу тәртибе тураһында Положение
    «Севастополде
обороналаған
өсөн» миҙалы 		52 540[36]
    «Сталинградты
обороналаған өсөн» миҙалы 		759 560[37]
    I дәрәжә «Ватан һуғышы
партизанына» миҙалы 		2 февраль 1943 йыл[38] 19 июнь 1943 йыл 26 февраль 1947 йыл 56 883[39]
    II дәрәжә
«Ватан һуғышы партизанына»
миҙалы
    Ушаков миҙалы 3 март 1944 йыл[40] 26 февраль 1947 йыл,
16 декабрь 1947 йыл,
28 март 1980 йыл 		16 080[41]
    Нахимов миҙалы 14 020[42]
    «Мәскәүҙе обороналаған
өсөн» миҙалы 		1 маq 1944 qsk[43] 1 028 600[44] 1944 йылдың 22 майындағы тапшырыу тәртибе тураһында Положение
    «Кавказды обороналаған өсөн»
миҙалы 		6 май 1944 йыл,
16 май 1944 йыл,
2 июнь 1944 йыл,
10 март 1945 йыл,
14 март 1945 йыл,
18 июль 1980 йыл 		яҡынса 870 000
  I дәрәжә
«Әсәлек миҙалы» 		8 июль 1944 йыл[45] 18 август 1944 йыл,
28 май 1973 йыл,
18 июль 1980 йыл 		около 4 000 000
  II дәрәжә
«Әсәлек миҙалы» 		яҡынса 8 000 000
    «Cовет Поляр түңәрәк аръяғын обораналаған өсөн»
миҙалы		 5 декабрь 1944 йыл[46] 353 240[47]
    1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн
миҙалы		 9 май 1945 йыл[48] 5 июля 1945 года 14 933 000[49] 1945 йылдың 24 июлендәге тапшырыу тәртибе тураһында Положение
    «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында күрһәткән фиҙакәр хеҙмәт өсөн»
миҙалы		 6 июня 1945 года[50] 5 февраля 1951 года 16 096 750[51]
    «Будапештты алған өсөн»
миҙалы 		9 июнь 1945 йыл[52] 18 июль 1980 йыл 362 050[53] 1945 йылдың 31 авгусындағы тапшырыу тәртибе тураһында Положение
    «Кёнигсбергты алған өсөн»
миҙалы 		5 февраль 1951 йыл,
18 июль 1980 йыл 		более 760 000[54]
    «Венаны алған өсөн»
миҙалы 		18 июль 1980 йыл 277 380[55]
    «Берлинды алған өсөн»
миҙалы 		18 июль 1980 йыл 1 100 000-дан ашыу
    «Белградты азат иткән өсөн»
миҙалы 		яҡынса 70 000 1945 йылдың 31 авгусындағы тапшырыу тәртибе тураһында Положение
    «Варшаваны азат иткән өсөн»
миҙалы" 		701 700[56]
    «Праганы азат иткән өсөн»
миҙалы 		400 070[57]
    «Японияны еңгән өсөн»
миҙалы		 30 сентябрь 1945 йыл[52] 5 февраль 1951 йыл,
18 июль 1980 йыл		 1 831 000 1945 йылдың 12 декабрендәге тапшырыу тәртибе тураһында Положение
    «Донбасс күмер шахталарын тергеҙгән өсөн»
миҙалы"		 10 сентябрь 1947 йыл[58] 23 июнь 1951 йыл,
18 июль 1980 йыл		 46 350-ҙән ашыу
    «Мәскәүҙең 800 йыллығы иҫтәлегенә»
«миҙалы		 20 сентябрь 1947 йыл[59] 23 июнь 1951 йыл,
18 июль 1980 йыл		 1 733 400[60]
    „Совет Армияһына һәм Флотына — 30 йыл“
юбилей миҙалы»		 22 февраль 1948 йыл[61] 5 февраль 1951 йыл,
18 июль 1980 йыл		 3 710 920[62]
    «Көньяҡтағы ҡара күмер металлургия предприятиеларын тергеҙгән өсөн»
миҙалы		 18 май 1948 йыл[63] 23 июнь 1951 йыл,
18 июль 1980 йыл		 68 710[64]
    «СССР-ҙың дәүләт сиген һаҡлауҙа отличие өсөн»
миҙалы		 13 июль 1950 йыл[65] 11 февраль 1966 йыл 18 март 1977 йыл,
18 июль 1980 йыл		 67 520[66]
    «Йәмәғәт тәртибен һаҡлауҙа яҡшы хеҙмәте өсөн»
миҙалы		 1 ноябрь 1950 йыл[67] 5 сентябрь 1960 йыл 12 октябрь 1963 йыл,
18 июль 1980 йыл		 яҡынса 52 000 1963 йылдың 6 апрелендәге тапшырыу тәртибе тураһында инструкцияһы,
1983 йылдың 28 декабрендәге тапшырыу тәртибе тураһында инструкция
    «Сиҙәм ерҙәрҙе үҙләштергән өсөн»
миҙалы		 20 октябрь 1956 йыл[68] яҡынса 1 345 520[69]
    «Һыуҙа батыусыларҙы ҡотҡарған өсөн»
миҙалы		 16 февраль 1957 йыл[70] 18 июль 1980 йыл 27 000-дән ашыу 1967 йылдың 1 авгусындағы тапшырыу тәртибе тураһында инструкция,
1983 йылдың 28 декабрендәге тапшырыу тәртибе тураһында инструкция
    «Ленинградтың 250 йыллығы иҫтәлегенә»
миҙалыа"		 16 мая 1957 года[71] 23 май 1957 йыл около 1 445 900[72] 1978 йылдың 1 ғинуарынан бүләкләү туҡтатыла
    «Янғындағы батырлығы өсөн»
миҙал		 31 октябрь 1957 йыл[73] 5 сентябрь 1960 йыл 18 июль 1980 йыл 32 690[74] 1957 йылдың 9 ноябрендәге тапшырыу тәртибе тураһында инструкция,
1983 йылдың 28 декабрендәге тапшырыу тәртибе тураһында инструкция
    «СССР Ҡораллы көстәренең 40 йыллығы»
миҙалыР"		 18 декабрь 1957 йыл[75] 18 июля 1980 года около 820 080[76]
    «Киевты обороналаған өсөн»
миҙалы		 21 июнь 1961 йыл[77] 107 540[78]
    «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Еңеүгә егерме йыл»
юбилей миҙалы		 7 май 1965 йыл[79] 16 август 1966 йыл,
19 ғинуар 1968 йыл		 16 399 550[80]
    «Совет милицияһына — 50 йыл»
миҙалы		 20 ноября 1967 года[81] 18 июля 1980 года более 409 150[82]
    «СССР Ҡораллы көстәренең 50 йыллығы»
юбилей миҙалы		 26 декабрь 1967 йыл[83] 22 февраля 1968 года,
19 декабря 1969 года,
18 июля 1980 года		 около 9 527 270[84]
    «Маҡтаулы хеҙмәт өсөн (Хәрби батырлыҡ өсөн). Владимир Ильич Лениндың 100 йыллығы иҫтәлегенә»
юбилей миҙалы		 5 ноябрь 1969 йыл[85] 18 июль 1980 йыл 11 000 000-дан ашыу [к 6]
    «Хеҙмәт ветераны»
миҙалы		 18 ғинуар 1974 йыл[86] 29 апрель 1974 йыл 25 сентябрь 1974 йыл,
8 июнь 1977 йыл,
20 апрель 1978 йыл,
12 апрель 1983 йыл		 яҡынса 39 197 100[87] 1983 йылдың 9 декабрендәге тапшырыу тәртибе тураһында инструкция
    I дәрәжә
«Хәрби хеҙмәттәге отличие өсөн»
миҙалы 		28 октябрь 1974 йыл[88] 18 июль 1980 йыл яҡынса 20 000
  II дәрәжә
«Хәрби хеҙмәттәге отличие өсөн»
миҙалы 		яҡынса 120 000
    «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Еңеүгә утыҙ йыл»
миҙалы		 25 апрель 1975 йыл[89] 30 январь 1976 йыл около 14 259 560[90]
    «СССР Ҡораллы көстәре ветераны»
миҙалы		 20 май 1976 йыл[91] 18 июль 1980 йыл,
10 ғинуар 1984 йыл		 880 000-дән ашыу
    «Байҡал-Амур магистрален төҙөү өсөн»
миҙалы" 		8 октябрь 1976 йыл[92] 18 июль 1980 йыл яҡынса 170 030[93] 1977 йылдың 13 июлендәге тапшырыу тәртибе тураһында инструкцияһы
    «РСФСР-ҙың Ҡара тупраҡ булмаған ерҙәрен үҙгәртеп ҡорған өсөн»
миҙалы 		30 сентябрь 1977 йыл[94] 55 000-дән ашыу 1978 йылдың 12 апрелендәге тапшырыу тәртибе тураһында инструкция
    «СССР Ҡораллы көстәренең 60 йыллығы»
миҙалы 		28 ғинуар 1978 йыл[95] 18 июль 1980 йыл яҡынса 10 723 340[96]
    «Көнбайыш Себер нефть һәм газ комплексын үҫтереү һәм ер аҫтын үҙләштереү өсөн»
миҙалы		 28 июль 1978 йыл[97] более 38 000 1978 йылдың 27 сентябрендәге тапшырыу тураһында инструкция
    «Хәрби хеҙмәттәшлекте нығытыу өсөн», миҙалы 25 май 1979 йыл[98] 18 июль 1980 йыл яҡынса20 000[99]
    «Киевтың 1500-йыллығы иҫтәлегенә»
миҙалы		 10 май 1982 йыл[100] более 780 180[101]
    «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Еңеүҙең ҡырҡ йыллығы»
юбилей миҙалы		 12 апрель 1985 йыл[102] яҡынса 11 268 980[103] 1985 йылдың 12 апрелендәге тапшырыу тәртибе тураһында инструкция
    «СССР Ҡораллы көстәренең 70 йыллығы»
юбилей миҙалы		 28 ғинуар 1988 йыл[104] яҡынса 9 842 160[105]

Комментарийҙар үҙгәртергә

  1. ↑ Представлены изображения медалей, выдававшихся массово. Проекты медалей, не выдававшиеся образцы и образцы с неочевидными различиями (например, различия в технологии крепления ушка медали — припаянное или штампованное) не представлены.
  2. ↑ Планки представлены к вариантам медалей, для которых разрабатывались отдельные планки. Для медалей, выдававшихся до 1943 года, планки не предусматривались и в списке не представлены.
  3. ↑ Иллюстрированы только варианты, вручавшиеся награждённым.
  4. ↑ В случае принятия отдельного положения или инструкции о вручении даты принятия указываются в разделе «Комментарии».
  5. ↑ При отсутствии ссылки на источник количество награждений указано по основному источнику.
  6. ↑ яҡынса 9 000 000 награждений трудящихся СССР, яҡынса 2 000 000 награждений военнослужащих СССР, яҡынса 5000 награждений иностранных граждан.

Иҫкәрмәләр үҙгәртергә

  1. ↑ Сборник актов, 1987, с. 3
  2. ↑ 2,0 2,1 Сборник актов, 1987
  3. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1979. — № 28. — С. 479.
  4. ↑ Сборник актов, 1987, с. 15—16
  5. ↑ Володин, Мерлай, 1997, с. 278—281
  6. ↑ Володин, Мерлай, 1997, с. 284
  7. ↑ Володин, Мерлай, 1997, с. 286
  8. ↑ 8,0 8,1 Володин, Мерлай, 1997, с. 287
  9. ↑ Володин, Мерлай, 1997, с. 287—289
  10. ↑ Володин, Мерлай, 1997, с. 290
  11. ↑ Сборник актов, 1987, с. 19
  12. ↑ 12,0 12,1 Володин, Мерлай, 1997
  13. ↑ Об упразднении капитула орденов бывшего министерства двора // Собрание узаконений и распоряжений правительства за 1917—1918 гг.. — М.: Управление делами Совнаркома СССР, 1942. — С. 231.
  14. ↑ Володин, Мерлай, 1997, с. 8
  15. ↑ Сборник актов, 1987, с. 297—301
  16. ↑ 16,0 16,1 Володин, Мерлай, 1997, с. 10
  17. ↑ 17,0 17,1 Володин, Мерлай, 1997, с. 12
  18. ↑ Володин, Мерлай, 1997, с. 9—12
  19. ↑ Володин, Мерлай, 1997, с. 9
  20. ↑ Володин, Мерлай, 1997, с. 9—10
  21. ↑ Володин, Мерлай, 1997, с. 10—12
  22. ↑ Володин, Мерлай, 1997, с. 199
  23. ↑ Володин, Мерлай, 1997, с. 11
  24. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1938. — № 1.
  25. ↑ Юбилейная медаль «XX лет Рабоче-Крестьянской Красной Армии». Дата обращения: 30 май 2017. Архивировано 30 май 2017 года.
  26. ↑ 26,0 26,1 // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1938. — № 13.
  27. ↑ Медаль «За отвагу». Дата обращения: 30 май 2017. Архивировано 30 май 2017 года.
  28. ↑ Медаль «За боевые заслуги». Дата обращения: 30 май 2017. Архивировано 30 май 2017 года.
  29. ↑ 29,0 29,1 // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1938. — № 23.
  30. ↑ Медаль «За трудовую доблесть». Дата обращения: 17 май 2017. Архивировано 30 май 2017 года.
  31. ↑ Медаль «За трудовое отличие». Дата обращения: 30 май 2017. Архивировано 30 май 2017 года.
  32. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1939. — № 28. [ Архивировано] из первоисточника 30 май 2017.
  33. ↑ Звание Героя Советского Союза и медаль «Золотая Звезда». Дата обращения: 30 май 2017. Архивировано 30 май 2017 года.
  34. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1940. — № 14.
  35. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1942. — № 47.
  36. ↑ Медаль «За оборону Севастополя». Дата обращения: 30 май 2017. Архивировано 30 май 2017 года.
  37. ↑ Медаль «За оборону Сталинграда». Дата обращения: 30 май 2017. Архивировано 30 май 2017 года.
  38. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1943. — № 6.
  39. ↑ Медаль «Партизану Отечественной Войны». Дата обращения: 17 май 2017. Архивировано 31 май 2017 года.
  40. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1944. — № 15.
  41. ↑ Медаль Ушакова. Дата обращения: 31 май 2017. Архивировано из оригинала 31 май 2017 года.
  42. ↑ Медаль Нахимова. Дата обращения: 2 июнь 2017. Архивировано 2 июнь 2017 года.
  43. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1944. — № 25.
  44. ↑ Медаль «За оборону Москвы». Дата обращения: 2 июнь 2017. Архивировано 2 июнь 2017 года.
  45. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1944. — № 37.
  46. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1944. — № 64.
  47. ↑ Медаль «За оборону Советского Заполярья». Дата обращения: 2 июнь 2017. Архивировано 2 июнь 2017 года.
  48. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1945. — № 26.
  49. ↑ Медаль «За победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» Дата обращения: 2 июнь 2017. Архивировано 2 июнь 2017 года.
  50. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1945. — № 33.
  51. ↑ Медаль «За доблестный труд в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» Дата обращения: 2 июнь 2017. Архивировано 2 июнь 2017 года.
  52. ↑ 52,0 52,1 // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1945. — № 34.
  53. ↑ Медаль «За взятие Будапешта». Дата обращения: 2 июнь 2017. Архивировано 2 июнь 2017 года.
  54. ↑ Медаль «За взятие Кенигсберга». Дата обращения: 2 июнь 2017. Архивировано 2 июнь 2017 года.
  55. ↑ Медаль «За взятие Вены». Дата обращения: 2 июнь 2017. Архивировано 2 июнь 2017 года.
  56. ↑ Медаль «За освобождение Варшавы». Дата обращения: 2 июнь 2017. Архивировано 2 июнь 2017 года.
  57. ↑ Медаль «За освобождение Праги». Дата обращения: 2 июнь 2017. Архивировано 2 июнь 2017 года.
  58. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1947. — № 32.
  59. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1947. — № 34.
  60. ↑ Медаль «В память 800-летия Москвы». Дата обращения: 2 июнь 2017. Архивировано 2 июнь 2017 года.
  61. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1948. — № 8.
  62. ↑ Юбилейная медаль «30 лет Советской Армии и Флота». Дата обращения: 2 июнь 2017. Архивировано 2 июнь 2017 года.
  63. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1948. — № 20.
  64. ↑ Медаль «За восстановление предприятий чёрной металлургии юга». Дата обращения: 18 июнь 2017. Архивировано 18 июнь 2017 года.
  65. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1950. — № 20.
  66. ↑ Медаль «За отличие в охране государственной границы СССР». Дата обращения: 2 июнь 2017. Архивировано 2 июнь 2017 года.
  67. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1950. — № 25. — С. 433.
  68. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1956. — № 22. — С. 467.
  69. ↑ Медаль «За освоение целинных земель». Дата обращения: 3 июнь 2017. Архивировано 3 июнь 2017 года.
  70. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1957. — № 5. — С. 103.
  71. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1957. — № 12. — С. 293.
  72. ↑ Медаль «В память 250-летия Ленинграда». Дата обращения: 3 июнь 2017. Архивировано 3 июнь 2017 года.
  73. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1957. — № 25. — С. 595.
  74. ↑ Медаль «За отвагу на пожаре». Дата обращения: 3 июнь 2017. Архивировано 3 июнь 2017 года.
  75. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1957. — № 27. — С. 634.
  76. ↑ Юбилейная медаль «40 лет Вооружённых Сил СССР». Дата обращения: 3 июнь 2017. Архивировано 3 июнь 2017 года.
  77. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1961. — № 26. — С. 271.
  78. ↑ Медаль «За оборону Киева». Дата обращения: 13 июнь 2017. Архивировано 13 июнь 2017 года.
  79. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1965. — № 19. — С. 247.
  80. ↑ Юбилейная медаль«Двадцать лет победы в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» Дата обращения: 13 июнь 2017. Архивировано 13 июнь 2017 года.
  81. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1967. — № 47. — С. 633.
  82. ↑ Юбилейная медаль «50 лет советской милиции». Дата обращения: 13 июнь 2017. Архивировано 13 июнь 2017 года.
  83. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1967. — № 52. — С. 663.
  84. ↑ Юбилейная медаль «50 лет Вооружённых Сил СССР». Дата обращения: 13 июнь 2017. Архивировано 13 июнь 2017 года.
  85. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1969. — № 46. — С. 121.
  86. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1974. — № 4.
  87. ↑ Медаль «Ветеран труда». Дата обращения: 13 июнь 2017. Архивировано 13 июнь 2017 года.
  88. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1974. — № 44. — С. 734.
  89. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1975. — № 18. — С. 283.
  90. ↑ Юбилейная медаль «Тридцать лет Победы в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» Дата обращения: 13 июнь 2017. Архивировано 13 июнь 2017 года.
  91. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1976. — № 21. — С. 337.
  92. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1976. — № 41. — С. 571.
  93. ↑ Медаль «За строительство Байкало-Амурской магистрали». Дата обращения: 13 июнь 2017. Архивировано 13 июнь 2017 года.
  94. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1977. — № 40. — С. 600.
  95. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1978. — № 5. — С. 71.
  96. ↑ «СССР Ҡораллы Көстәренә 60 йыл». Дата обращения: 13 июнь 2017. Архивировано 13 июнь 2017 года.
  97. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1978. — № 31. — С. 481.
  98. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1979. — № 23. — С. 399.
  99. ↑ Медаль «За укрепление боевого содружества». Дата обращения: 13 июнь 2017. Архивировано 13 июнь 2017 года.
  100. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1982. — № 20. — С. 337.
  101. ↑ Медаль «В память 1500-летия Киева». Дата обращения: 13 июнь 2017. Архивировано 13 июнь 2017 года.
  102. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1985. — № 16. — С. 270.
  103. ↑ Юбилейная медаль «Сорок лет Победы в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» Дата обращения: 13 июнь 2017. Архивировано 13 июнь 2017 года.
  104. ↑ // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик. — 1988. — № 5.
  105. ↑ Юбилейная медаль «70 лет Вооружённых Сил СССР». Дата обращения: 13 июнь 2017. Архивировано 13 июнь 2017 года.

Шулай уҡ ҡарағыҙ үҙгәртергә

Һылтанмалар үҙгәртергә

  • Кузнецов А., Пак И., Кауфман В. Медали СССР. Ордена и медали СССР (2000—2012).

Әҙәбиәт үҙгәртергә

  • Володин А. Н., Мерлай Н. М. Медали СССР. — СПб.: Печатный двор, 1997. — 301 с. — 3000 экз. — ISBN 5-7062-0111-0.
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=СССР_миҙалдары&oldid=1000729» битенән алынған