Монин Андрей Сергеевич
Монин Андрей Сергеевич (2 июль 1921 йыл — 22 сентябрь 2007 йыл) — СССР һәм Рәсәй геофизигы, океанолог, математик һәм гидродинамика өлкәһе белгесе. 1965—1987 йылдарҙа СССР Фәндәр академияһының океанология институты директоры. 1972 йылдан СССР Фәндәр академияһы ағза-корреспонденты, 2000 йылдан Рәсәй Фәндәр академияһы академигы.
| Монин Андрей Сергеевич | |
| Зат | ир-ат |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 СССР Рәсәй |
| Тыуған көнө | 2 июль 1921[1] |
| Тыуған урыны | Мәскәү, Совет Рәсәйе[1] |
| Вафат булған көнө | 22 сентябрь 2007 (86 йәш) |
| Вафат булған урыны | Мәскәү, Рәсәй |
| Ерләнгән урыны | Троекуров зыяраты[d] |
| Һөнәр төрө | физик, метеоролог, университет уҡытыусыһы, математик, океанолог |
| Эшмәкәрлек төрө | гидродинамика[d], Океанология[d], ғәмәли математика[d][2], геофизика[d][2], гидрология[2] һәм климатология[d][2] |
| Эш урыны | Институт океанологии имени П. П. Ширшова РАН[d] |
| Уҡыу йорто |
МДУ-ның механика-математика факультеты[d] М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты[3] |
| Ғилми дәрәжә | физика-математика фәндәре докторы[d] |
| Ғилми етәксе | Колмогоров Андрей Николаевич |
| Аспиранттар | Alexander Berestov[d][3] |
| Кемдә уҡыған | Колмогоров Андрей Николаевич |
| Һуғыш/алыш | Бөйөк Ватан һуғышы |
| Ойошма ағзаһы | АҠШ фәндәр милли академияһы[d], Рәсәй Фәндәр академияһы, СССР Фәндәр академияһы[d] һәм Америка сәнғәт һәм фәндәр академияһы[d] |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |
         |
Биографияһы
үҙгәртергәАндрей Сергеевич Монин Мәскәүҙә һуңынан В. И. Ленин исемендәге Мәскәү дәүләт педагогия институты доценты булған С. А. Мониндың ғаиләһендә тыуған.
1938 йылда Мәскәү университетының механика-математика факультетына уҡырға инә һәм 1943 йылда уны тамамлай. 1942 йылда Б. В. Гнеденко менән берлектә ихтималлыҡ теорияһы кафедраһында самолеттарҙың бәләкәй тиҙлеге ваҡытында бәләкәй бейеклектәрҙән бомба ташлау таблицаһын төҙөү буйынса мөһим эштәрҙә әүҙем ҡатнаша[4].
Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнаша. Ҡыҙыл армияға саҡырылғандан һуң Ҡыҙыл армия юғары гидрометеорология институтына хәрби синоптиктар курсына ебәрелә. Фронт метеостанцияһы бүлеге командиры, кесе лейтенант, 3-сө Балтик буйы фронты частарында хеҙмәт итә, Псковтан Ригаға тиклем юл үтә[5].
1945 йылдың майында Ҡыҙыл армияның Үҙәк прогнозлау институтына ебәрелә, 1946 йылдың ғинуарында демобилизациялана, Үҙәк прогноз институтына эшкә күсә, ғилми хеҙмәткәр.
1946 йылда Мәскәү дәүләт университетының математика фәнни-тикшеренеү институты аспирантураһына уҡырға инә. Ғилми етәксеһе А. Н. Колмогоров.
1949 йылда атмосфера турбулентлығы теорияһы буйынса диссертация яҡлай[6]. 1951 йылда СССР Фәндәр академияһының Геофизика институтына, 1955 йылда Атмосфера физикаһы институтына үҙгәртелгән Атмосфера физикаһы бүлегенә күсә, унда өлкән ғилми хеҙмәткәр, бүлек мөдире, ғилми консультант булып эшләй.
1956 йылда турбулент диффузия теорияһы буйынса физика-математика фәндәре докторы ғилми дәрәжәһенә дәғүә итеп диссертация яҡлай[7], профессор (1963). Океанология, атмосфера физикаһы һәм география (океанология) бүлеге буйынса СССР Фәндәр академияһының ағза-корреспонденты (1972)[8]
1965 йылдан — СССР Фәндәр академияһы һәм Рәсәй Фәндәр академияһының Океанология институтында, институт директоры (1965—1987), 1987 йылдан — синоптик процестар лабораторияһы мөдире.
2000 йылда Рәсәй Фәндәр академияһы академигы булып һайлана.
А. С. Монин 2007 йылдың 22 сентябрендә вафат була. Мәскәүҙә Троекуров зыяратында ерләнгән[9].
Ҡыҙыҡлы факттар
үҙгәртергә1958 йылда, КПСС Үҙәк Комитеты секретариатына хат яҙып ебәрә, унда СССР Фәндәр академияһының Физика-математика фәндәре бүлеге ағзаларын һайлауҙы ҡырҡа тәнҡитләй, ҡайһы бер ғалим коллегалары тураһында негатив һәм бик субъектив фекерен белдерә һәм КПСС Үҙәк Комитетын СССР Фәндәр академияһына һайлауҙарға әҙерлек барышына ҡыҫылырға саҡыра[10].
1992 йылда "Кешелеккә иҫкәртеү"гә ҡул ҡуя[11].
Фәнни өлөшө
үҙгәртергәФәнни ҡыҙыҡһыныуҙары өлкәһе — геофизик гидродинамика. Һауа торошон күҙаллау, климат теорияһы, атмосфераның һәм океандың һанлы моделдәрен әҙерләү, океан гидродинамикаһы проблемалары (турбулентлыҡ, микроструктура, өҫкө һәм эске тулҡындар, синоптик ҡойондар, меандрҙар, рингтар, океандың дөйөм циркуляцияһы), Ер аҫты эволюцияһы теорияһы буйынса фундаменталь эштәр авторы. Океандарҙы эксперименталь тикшереү эштәрен ойоштороусы. Шулай уҡ СССР-ҙа Ер һәм Венера атмосфераһының һанлы моделдәрен әҙерләү буйынса эштәр ойоштора.
Геофизик гидродинамика буйынса ғилми мәктәп булдыра.
Фәнни ойошмаларҙа ағзалығы
үҙгәртергәАҠШ милли фәндәр академияһының сит ил ағзаһы (1976), Американың фән һәм сәнғәт академияһының сит ил почетлы ағзаһы (1973), Гетеборг университетының почетлы докторы.
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
үҙгәртергә- Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены (1975, 1981[12]),
- Октябрь Революцияһы ордены (1971),
- II дәрәжә Ватан һуғышы ордены (1985),
- Дуҫлыҡ ордены (1999)[13]
- ун ике миҙал, шул иҫәптән «Хәрби ҡаҙаныштары өсөн», «Мәскәүҙе обороналаған өсөн» миҙалдары.
- Фән өлкәһендә СССР Дәүләт премияһы (1980)
- Рәсәй Фәндәр академияһының А. А. Фридман исемендәге премияһы (1993)
- Ю. М. Шокальский исемендәге премия (1986)
Төп хеҙмәттәре
үҙгәртергә500-ҙән ашыу фәнни мәҡәлә һәм 45 китап авторы.
- Статистика гидромеханика, 1-2 сәғәт, М., 1965—1967 (сова. менән М. Яглом; 2. изд. СПб., 1992—1996) — 1971-1975 йылда тулыландырып яңынан баҫылған һәм 2007 һәм инглиз телдәренә тәржемә ителә, 1970 йылдан-йыл x япон телендә баҫылып;
- Монин А. С. Прогноз погоды как задача физики. — М.: Наука, Главная редакция физико-математической литературы, 1969. — 184 с. — 4200 экз.
- Монин А. С. Вращение Земли и климат. — Л.: Гидрометеоиздат, 1972. — 112 с.
- Монин А. С., Каменкович В. М., Корт В. Г. Изменчивость Мирового океана. — Л.: Гидрометеоиздат, 1974. — 264 с.
- Монин А. С. История Земли / Отв. ред. С. С. Зилитинкевич. — Л.: Гидрометеоиздат, 1977. — 228 с. — 10 000 экз.
- Монин А. С., Шишков Ю. А. История климата. — Л.: Гидрометеоиздат, 1979. — 408 с. — 8800 экз.
- Монин А. С., Озмидов Р. В. Океаническая турбулентность. — Л.: Гидрометеоиздат, 1981. — 320 с.
- Монин А. С. Введение в теорию климата. — Л.: Гидрометеоиздат, 1982. — 248 с.
- Каменкович В. М., Кошляков М. Н., Монин А. С. Синоптические вихри в океане. — Л.: Гидрометеоиздат, 1982. — 264 с.
- Монин А. С., Сорохтин О. Г. Перспективы развития современной геологии: Геологическая теория и полезные ископаемые. — М.: Знание, 1983. — 48 с. — (Науки о Земле. 1983. № 12: Новое в жизни, науке и технике).
- Монин А. С., Красицкий В. П. Явления на поверхности океана. — Л.: Гидрометеоиздат, 1985. — 376 с.
- Гидродинамика теоретик нигеҙе геофизик. М., 1988;
- Монин А. С., Гордеев В. В. Амазония / Отв. ред. С. М. Кашин; АН СССР, Ин-т океанологии им. П. П. Ширшова. — М.: Наука, 1988. — 216 с. — ISBN 5-02-003331-6.
- Монин А. С., Полубаринова-Кочина П. Я., Хлебников В. И. Космология. Гидродинамика. Турбулентность: А. А. Фридман и развитие его научного наследия. — М.: Наука, Гл. ред. физ.-мат. лит., 1989. — 328 с. — ISBN 5-02-014204-2.
- Ситтә предками (авторҙашлыҡта Питербарг Л. И., г. р. Иваницкий, г Малинецкий, Лисичкин в. а., м. а Садовый, ф. в. Писаренко, Кравцов а. ю, А. Дж. Лихтман., Гумилев Л. Н., Ермолаевҡа Ю. В.) 1997.
- Океан ун-тының физика асылды. М., 2008 (сова. Н. менән. Н. Корчагин).
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ 1,0 1,1 Монин Андрей Сергеевич // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Чешская национальная авторитетная база данных
- ↑ 3,0 3,1 Математическая генеалогия (ингл.) — 1997.
- ↑ Московский университет в Великой Отечественной войне, 2020, с. 76
- ↑ Память народа
- ↑ Каталог РНБ
- ↑ Каталог РНБ
- ↑ Профиль Андрея Сергеевича Монина РФА рәсми сайтында
- ↑ Могила А. С. Монина на Троекуровском кладбище
- ↑ Письмо А. С. Монина в ЦК КПСС
- ↑ World Scientists' Warning To Humanity (ингл.). Дата обращения: 24 июнь 2019.
- ↑ Члену-корреспонденту АН СССР А. С. Монину — 60 лет // Вестник АН СССР, 1981, № 11, стр. 116
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 4 июня 1999 г. № 701. Дата обращения: 23 февраль 2012. Архивировано из оригинала 16 май 2013 года. 2013 йыл 16 май архивланған.
Әҙәбиәт
үҙгәртергә- Краснопольский А. В. Отечественные географы (1917—1992): Биобиблиографический справочник (в 3-х томах) / Под ред. проф. С. Б. Лаврова; РАН, Русское географическое общество. — СПб.: Б.и., 1993. — Т. 2 (Л—Х). — С. 101. — 456 с. — 1000 экз.
- Московский университет в Великой Отечественной войне. — 4-е, переработанное и дополненное. — М.: Издательство Московского университета, 2020. — С. 76. — 632 с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-19-011499-7.