|

Мангейм
нем. Mannheim
БайраҡГерб
Рәсем
Рәсми атамаһы Mannheim
Ҡыҫҡаса атамаһы Mh[1]
Архивы хранятся в Marchivum[d]
Дәүләт  Германия[2]
Административ үҙәге Курпфальц[d] һәм Q1802313?
Административ-территориаль берәмек Карлсруэ[d]
Сәғәт бүлкәте Европа/Берлин[d]
Һыу ятҡылығы буйында урынлашҡан Рейн һәм Неккар[d]
Хөкүмәт башлығы вазифаһы lord mayor of Mannheim[d]
Хөкүмәт башлығы Christian Specht[d]
Ойошма ағзаһы Kommunale Informationsverarbeitung Baden-Franken[d][3], Climate Alliance[d][4], Zweckverband 4IT[d][5], Мэры за мир[d][6], Kommunalverband für Jugend und Soziales Baden-Württemberg[d], International Association for Sports and Leisure Facilities[d][7] һәм Creative Cities Network[d][8]
Халыҡ һаны 316 877 кеше (31 декабрь 2023)[9]
Ир-егеттәр 154 262[10]
Ҡатын-ҡыҙҙар 155 459[10]
Административ рәүештә бүленә Innenstadt/Jungbusch[d], Neckarstadt-West[d], Neckarstadt-Ost[d], Schwetzingerstadt/Oststadt[d], Lindenhof[d], Зандхофен[d], Schönau[d], Waldhof[d], Neuostheim/Neuhermsheim[d], Seckenheim[d], Friedrichsfeld[d], Vogelstang[d], Wallstadt[d], Feudenheim[d], Neckarau[d], Rheinau[d] һәм Käfertal[d]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек 97 метр
Туғандаш ҡала Риза[11][12], Суонси[13], Тулон[d][14][15], Шарлоттенбург-Вильмерсдорф[d][16][17], Уинсор[d][18][19], Кишинёв[20][21], Быдгощ[d][22], Клайпеда[d][23][24], Чжэньцзян[d][25], Хайфа[26], Бейоглу[d][27], Циндао[d][28] һәм Черновцы[29]
Милке Luisenpark[d], Mannheim Observatory[d] һәм Carl-Benz-Stadion[d]
Сиктәш Людвигсхафен-ам-Райн[d], Гейдельберг[d], Рейн-Неккар[d], Бергштрасе[d], Франкенталь һәм Рейн-Пфальц[d]
Туристический центр City Marketing Mannheim[d]
Майҙан 144,97 км² (2016)[30]
Почта индексы 68159, 68161, 68163, 68165, 68167, 68169, 68199, 68219, 68229, 68239, 68259, 68305, 68307 һәм 68309
Рәсми сайт mannheim.de
Һештег Mannheim
Урынлашыу картаһы
Портал открытых данных Open-Data-Portal of the City of Mannheim[d]
Иң тәүге яҙма ваҡыты 766
Социаль селтәрҙә күҙәтеүселәр 416, 427 һәм 435
Урындағы телефон коды 0621
Номер тамғаһы коды MA
Бында ерләнгән кешеләр категорияһы Категория:Похороненные в Мангейме[d]
Элементтың күренеше өсөн категория Category:Views of Mannheim[d]
Карта
 Мангейм Викимилектә

|

Мангейм (шулай уҡ Манхайм; нем. Mannheim, алеман. Manne, пфальц. Monnem, Mannem) — ҡала, Германияның ҙурлығы буйынса өсөнсө (Штутгарт һәм Карлсруэ) ҡалаһы, Баден-Вюртемберг федераль ерендә урынлашҡан 2,5 миллионлы «Өсмөйөш Рейн-Неккар» агломерацияһының үҙәге.

Mannenheim ауылы Лдошр кодексында тәүге тапҡыр 766 йылда телгә алына. 1607 йылда ҡала булып китә, ҡала даға формалы һарайлы булып, урамдары бер-береһенә перпендикуляр төҙөлә Үҙәгенең исеме шул : «квадрат» һүҙенән барлыҡҡа килә. 1720 йылда ҡалаға Гейдельбергтан пфальц курфюрсты резиденцияһы күсерелә, шуның арҡаһында ҡаланың сәйәси әһәмиәте тағы ла ҙурая. XVIII быуатта барокко стилендә Мангейм замогы төҙөлә, был замок Европала иң эреләрҙең береһе.

 
Ҡала үҙәге планы — замок (аҫта, ҡыҙыл төҫтә) һәм урам-«квадраттар». Түбәнге һул яҡ мөйөштә — Рейн, юғары өлөшөндә — Неккар.
 
«Wasserturm», ҡаланың бер символы

Мангейм уйлап табыу тарихы менән бәйле: Карл Дрез 1817 йылда беренсе дрезина төҙөгән, 1880 йылда электр лифтын беренсе булып Вернер фон Сименс күргәҙмәгә ҡуйған, 1886 йылда беренсе Карл Бенц автомобиле ҡала урамдары буйлап үтә, 1921 йылда — беренсе трактор. Шулай уҡ 1930 йылда — троллейбус хәрәкәте асыла.

Икенсе донъя һуғышынан ҡала бомбаларҙа тулыһынса тиерлек емерелә, һуңынан яңынан төҙөкләндерелә.

Географияһы

үҙгәртергә

Мангейм урынлашҡан Баден-Вюртемберг федераль еренең төньяҡ-көнбайышында, Рейнланд-Пфальц һәм Гессен ерҙәре сиктәрендә урынлашҡан. Ҡала «Рейн-Неккар» төбәгенең ҡалаһы, ул Неккар йылғаһының Рейнға ҡушылған ерендә тора. Күрше ҡаршы ярында Людвигсхафен ҡалаһы (Рейнланд-Пфальц федераль ере) тора, ике ҡала үҙәге Рейн йылғаһы аша күпер менән тоташҡан.
































Мәҙәниәт

үҙгәртергә

XVIII быуатбыуатта ҡалала Гете, Шиллер һәм Моцарт ҡунаҡта була. 1782 йылдың ғинуарында ҡала театрында Шиллерҙың «Юлбаҫарҙар» драмаһының пермьераһы була, Шиллерға ул уңыш килтерә[44].

Академик музыкала Мангейм мәктәбе, тип аталған хәрәкәт бар, шул иҫәптән Мангейм капеллаһы (симфоник оркестры — XVIII быуат уртаһында Европалағы иң яҡшы оркестр). Был мәктәп барокко стиленән Вена мәктәбенең (Гайдн, Моцарт, Бетховен) классицизм стиленә күсеү сраһы була.[45]. Мангеймский оркестры етәксеһе булып Ян Стамиц — билдәле композитор, дирижер һәм скрипкасы торған. Ул мәктәптең сағыу вәкилдәр булып Мангейм, композиторҙары менән бер рәттән уның өлкән улы К. Стамиц, Х. Каннабих, Ф. К. Рихтер, А Фильц тора[46].

1952 йылдан алып йыл һайын Халыҡ-ара Мангейм — Гейдельберг кинофестивале үткәрелә[47].

Иҫтәлекле урындар

үҙгәртергә

Мангейм һарайы

үҙгәртергә
 
Мангейм һарайы

Мангеймский һарайы (нем. Mannhemier Schloss) — Европала, XVIII быуатта иң ҙур һарай була, ул курфюрст Пфальцтың резиденцияһы. Һарай Мангейм ҡалаһының үҙәгендә тора — ҙурлығы буйынса Штутгарттан һуң Баден — Вюртемберг[48] иң ҙур һарай.

Мангеймский 1720-1760-сы йылдарҙа. курфюрст Карл Филипп (III von Karl Philipp der Pfalz, 1661-1742) һәм Карл Теодор (Karl Theodor Philipp, 1724-1799) идара иткән осорҙа төҙөлә, Мангейм һарайы улапҙың ҡышҡы резиденцияһы булып хеҙмәт итә, 6.гектар майҙанды биләй, һарай фасадының оҙонлоғо 450 метр тәшкил итә. Мангейм һарайы күләме буйынса — Европала Версалдән һуң икенсе урынды биләүсе бароккоһы һарайы.

Әлеге ваҡытта һарайҙа китапхана һәм музей (2007 йылда реставрациянан һуң бина асылған) урынлашҡан, бинала офис һәм лекция залдары бар; төньяҡ ҡанатын — Һарай сиркәүе һәм суд палатаһы биләй. Һарайҙың ҙур өлөшө Мангейм университетына ҡарай (Германияның[48]иң яҡшы юғары уҡыу йорто)

 
Luisenpark
 
Luisenpark

Ҡалала «Вальдхоф», «Мангейм» футбол клубтары төпләнгән. Шулай уҡ ҡалала иң көслө немец хоккей клубы «Адлер Мангейм» урынлашҡан..

1969 йылда Мангеймда Германияның иң билдәле теннисисткаһы Штеффи Граф тыуған.

Хәҙерге заман

үҙгәртергә
 
Мангейм майҙанындағы фонтан

ХХ быуаттың. Мангейм иң эре индустриаль ҡала, Европаның мөһим транспорт үҙәге булып тора .

Мангеймда бик күп завод һәм фабрикалар, юғары уҡыу йорттары урынлашҡан.

2007 йылда Мангейм (ҡала) үҙенең 400 йыллыҡ юбилейын билдәләй.

Туғанлашҡан ҡалалары

үҙгәртергә

Уйлап табыу

үҙгәртергә

Шулай уҡ ҡарағыҙ

үҙгәртергә
  • Мангеймский замок
  • САП-Арена
  • Мемориальная трасса имени Берты Бенц

Иҫкәрмәләр

үҙгәртергә
  1. ISIL- und Sigeladressen mit Koordinaten ausgestattetБерлинская государственная библиотека, 2016.
  2. archINFORM (нем.) — 1994.
  3. http://www.kivbf.de/site/kivde/node/21213/Lde/index.html
  4. http://www.klimabuendnis.org/nc/kommunen/das-netzwerk.html
  5. https://www.iteos.de/site/DVV-BW-Layout-ITEOS/get/params_E-1178103910/15940826/Mitgliederverzeichnis%204IT.pdf
  6. http://www.mayorsforpeace.org/english/membercity/map/europe.html
  7. https://iaks.sport/find-a-member
  8. https://en.unesco.org/creative-cities/mannheim
  9. 9,0 9,1 Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2023 (нем.)DESTATIS, 2024.
  10. 10,0 10,1 10,2 https://www.statistikportal.de/de/produkte/gemeindeverzeichnisFederal Statistical Office.
  11. https://www.mannheim.de/de/stadt-gestalten/europa-und-internationales/partner-und-freundesstaedte/riesa
  12. https://www.riesa.de/deu/verwaltung/partnerstaedte/index.php?navid=123
  13. https://www.mannheim.de/de/stadt-gestalten/europa-und-internationales/partner-und-freundesstaedte/swansea
  14. https://www.mannheim.de/de/stadt-gestalten/europa-und-internationales/partner-und-freundesstaedte/toulon
  15. https://www.toulon.fr/toulon-pratique/article/jumelages
  16. https://www.mannheim.de/de/stadt-gestalten/europa-und-internationales/partner-und-freundesstaedte/berlin-charlottenburg-wilmersdorf
  17. https://www.berlin.de/ba-charlottenburg-wilmersdorf/verwaltung/beauftragte/staedtepartnerschaften/
  18. https://www.mannheim.de/de/stadt-gestalten/europa-und-internationales/partner-und-freundesstaedte/windsor
  19. https://www.citywindsor.ca/cityhall/committeesofcouncil/Advisory-Committees/International-Relations-Committee-(IRC)/Pages/Mannheim-Germany-.aspx
  20. https://www.mannheim.de/de/stadt-gestalten/europa-und-internationales/partner-und-freundesstaedte/chisinau
  21. http://www.chisinau.md/pageview.php?l=ro&idc=1066&t=/Orasul/Descriere-orae/Mannheim-Germania&
  22. https://www.mannheim.de/de/stadt-gestalten/europa-und-internationales/partner-und-freundesstaedte/bydgoszcz
  23. https://www.mannheim.de/de/stadt-gestalten/europa-und-internationales/partner-und-freundesstaedte/klaipeda
  24. https://www.klaipeda.lt/lt/meras/miestai-partneriai/manheimas-mannheim-vokietija/3516
  25. https://www.mannheim.de/de/stadt-gestalten/europa-und-internationales/partner-und-freundesstaedte/zhenjiang
  26. https://www.mannheim.de/de/stadt-gestalten/europa-und-internationales/partner-und-freundesstaedte/haifa
  27. Neue Partnerstadt
  28. https://www.mannheim.de/de/stadt-gestalten/europa-und-internationales/partner-und-freundesstaedte/qingdao
  29. Städtepartnerschaft von Mannheim und Czernowitz
  30. Gemeindeverzeichnis online
  31. 31,00 31,01 31,02 31,03 31,04 31,05 31,06 31,07 31,08 31,09 31,10 31,11 31,12 31,13 31,14 31,15 31,16 31,17 31,18 31,19 31,20 31,21 31,22 31,23 31,24 31,25 31,26 31,27 31,28 31,29 31,30 31,31 31,32 31,33 31,34 31,35 31,36 31,37 31,38 31,39 31,40 31,41 31,42 31,43 31,44 31,45 31,46 31,47 31,48 31,49 31,50 31,51 http://www.statistik.baden-wuerttemberg.de/BevoelkGebiet/Bevoelkerung/01515020.tab?R=GS222000
  32. Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.1975Federal Statistical Office, 2018.
  33. https://www.destatis.de/DE/ZahlenFakten/LaenderRegionen/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/Aktuell/05Staedte.html
  34. https://www.mannheim.de/stadt-gestalten/bevoelkerung
  35. Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2018 (4. Quartal)Federal Statistical Office.
  36. Städte (Alle Gemeinden mit Stadtrecht) nach Fläche, Bevölkerung und Bevölkerungsdichte am 31.12.2018Federal Statistical Office.
  37. Gemeindeverzeichnis-OnlineFederal Statistical Office.
  38. https://www.destatis.de/DE/Themen/Laender-Regionen/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/Archiv/GVAuszugQ/AuszugGV4QAktuell.html (нем.)DESTATIS, 2023.
  39. Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2022 (нем.)DESTATIS, 2023.
  40. 40,00 40,01 40,02 40,03 40,04 40,05 40,06 40,07 40,08 40,09 40,10 40,11 40,12 40,13 40,14 40,15 40,16 40,17 40,18 40,19 40,20 40,21 40,22 40,23 40,24 40,25 40,26 40,27 40,28 40,29 40,30 40,31 40,32 40,33 40,34 40,35 40,36 40,37 40,38 40,39 40,40 40,41 40,42 40,43 40,44 40,45 40,46 40,47 40,48 40,49 40,50 40,51 http://www.statistik.baden-wuerttemberg.de/BevoelkGebiet/Bevoelkerung/01515020.tab?R=GS222000(недоступная ссылка)
  41. https://www.destatis.de/DE/ZahlenFakten/LaenderRegionen/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/Aktuell/05Staedte.html 2019 йыл 11 март архивланған.
  42. https://www.mannheim.de/stadt-gestalten/bevoelkerung
  43. Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2018 (4. Quartal) — DESTATIS.
  44. Бөйөк шағир булып китер тип военврач(недоступная ссылка), Neue Zeiten Frankfurt am Main
  45. [ Симфония] — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә
  46. Мәҡәлә Германия(недоступная ссылка) в БСЭ
  47. Необходимо задать параметр url= в шаблоне {{cite web}}. Необходимо задать параметр title= в шаблоне {{cite web}}. [ ].
  48. 48,0 48,1 Mannheim Palace (инг.) // Wikipedia. — 2018-01-28.

Һылтанмалар

үҙгәртергә