Суонси
Суонси (ингл. Swansea, әйтелеше [ˡswɒnzi], валл. Abertawe, «тамағынан Тав») — Уэльс графлығындағы яр ҡалаһы һәм графлыҡ.
| Суонси | |
| ингл. Swansea валл. Abertawe | |
| Герб | |
 | |
| Нигеҙләү датаһы | 1158 |
|---|---|
 | |
| Рәсми атамаһы | Swansea[1] һәм Abertawe[1] |
| Девиз тексы | Floreat Abertawe |
| Дәүләт |
.svg){kind=small} Бөйөк Британия[2] |
| Административ үҙәге | Уэст-Гламорган[d] һәм Суонси[d] |
| Административ-территориаль берәмек | Суонси[d] |
| Сәғәт бүлкәте | UTC±0:00[d] |
| Историческое графство | Гламорган[d] |
| Тәбиғи-географик объекты сиктәрендә урынлашҡан | Гоуэр[d] һәм Swansea Bay[d] |
| Халыҡ һаны | 246 700 кеше (2023)[3] |
| Туғандаш ҡала | Мангейм[4], Феррара[d], Корк, Наньтун[d], По[d], Ухань һәм Быдгощ[d] |
| Майҙан | 390 000 000 квадрат метр |
| Почта индексы | SA1-SA7 |
| Рәсми сайт | swansea.gov.uk |
| Тема иҡтисады | economy of Swansea[d] |
| Урындағы телефон коды | 1792 |
| Географический код Великобритании | SS6593 |
 | |
 Суонси Викимилектә | |
Суонси —Уэльстың ҙурлығы буйынса Кардиффтан һуң икенсе ҡалаһы. Ҡала статуслы унитар административ берәмеге булып тора (ингл. city), Суонсиға был статус 1969 йылда королева Елизавета II улы Чарльздың Уэльс принцытитулын алыу хөрмәтенә бирелгән.
ҠалалаКөньяҡ Уэльста, туранан-тура көнсығышта,Гауэр ярымутрауы ҡартршыһында, урынлашҡан, ул административ рәүештә уның слставына ингән, төньяҡта Кармартеншир өлкәһе һәм көнсығышта Нит-Порт-Толбот өлкәләре менән сиктәш. XVIII һәм XIX быуаттарҙа мөһим ҡала булып ҡала.
Ҡаланың исеме инглиз теленән «аҡҡош утрауы» тип атала (сағ исл. ey, англ. ieg 'утрау')[5].
Географияһы
үҙгәртергәСуонси муниципалитетының майҙаны 378 км² тәшкил итә. Суонси округы территорияһында 68 ҡала һәм ауыл биләмәләре бар.
Бында бик күп ауылдар, бер нисә бәләкәй ҡала (мәҫәлән Горсейнона һәм Лоугор), шулай уҡ Гауэр ярымутрауы инә.
2004 йыл уртаһында яҡынса 225 000 кеше йәшәй (2001 йылда халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса), 13,4 % халҡы иркенләп һөйләшеп валлий телендә һөйләшә[6]. Был телдә уҡыған, әммә һөйләшә белмәгәндәр һаны 22,5 процент тәшкил[7]. Суонси конурбацияһының дөйөм халҡы (шул иҫәптән ҡултыҡ тирә-яғы ҡалалары) 270 056 кеше тәшкил итә, был уны Англияла һәм Уэльста 22-се урынға ҡуя[8].
Суонси климаты йомшаҡ. Шулай ҙа Атлантиканан елле ямғырҙар килеп тора. Бөйөк Британияның Метеорология бюроһы мәғлүмәттәре буйынса, Суонсиҙа яуым-төшөм илдең башҡа ҡалаларына ҡарағанда күберәк[9].
тарих
үҙгәртергәГауэр ярымутрауындаl таш быуаттың күп археологик ҡомартҡылары бар . Суонси ҡалаһында иң аҙ археологик ҡомартҡылар. Хәҙерге Суонси урынында римлеләр һәм викингтар йәшәгән, өҫтәүенә, улар ҡалаға һуңғы исемде биргән.
Суонси 1550-се йылдарҙа мөһим портҡа әйләнгән, ошонан таш күмер һәм бик күп эзбиз сығарылған. Сәнәғәт революцияһы Уэльсҡа килеп еткән саҡта Суонси, порт һәм бер үк ваҡытта элекке күмер сығарыу үҙәге булған, шулай уҡ Корнуолл, Девон һәм көнбайыш Англия менән тығыҙ бәйләнештә торған. 1720 йылда ҡала төҫлө металлургия үҙәгенә әйләнә (беренсе сиратта баҡыр етештереү).
Артабан таш күмер, мышаяҡ, цинк , ҡурғаш, шулай уҡ һауыт-һаба етештерелгән. Тиҙ үҫешә һәм XVIII һәм XIX ҡала исемен ала. Copperopolis («мегаполис»).
1804 йылда Суонсиҙа донъяла иң беренсе тимер юлы асыла. 25 мартта, 1807 йылда, уның буйынса даими пассажирҙар ташыу башлана (тәүҙә — ат көсө менән). 1877 йылда паровоз, ә 1929 йылда электрлаштырылған юл, трамвай линиялары барлыҡҡа килә. 1960-сы йылдарҙа булған юл ябыла, һүтелә һәм урынына автобустар йөрөй башлай.
XХ быуатта ауыр сәнәғәте бөлгөнлөккә төшә.
ХХ быуатта ҡала бөлгөнлөккә төшә, унда урта быуаттарҙан бер ниндәй ҙә ҡомартҡылар һаҡланып ҡалмай. Икенсе донъя һуғышында ҡала үҙәге бомбаға тотола, ҡала үҙәге ер менән тигеҙләнә.
Ҡала
үҙгәртергә
Суонси ҡала статусын ала (city)1969 йылда[10] ала[11].
XXI быуат башында төбәктә байтаҡ үҙгәрештәр була. Уэльс милли бассейны төҙөлә, унда Олимпия кимәлендәге ярыштар үткәрергә мөмкин була. 2005 йылдың октябрендә Уэльс яр буйы милли музейы асыла, ул ҡаланың сәнәғәт революцияһына арналған.
Идаралығы
үҙгәртергә
Традиция буйынса «Суонси» Уэльс өлкәһендәге исеме аҫтында ҡала һәм графлыҡты (The City and County of Swansea, Dinas a Sir Abertawe) аңлата[12].
Суонси традиция рәүешендә лейбористарҙы яҡлай. 2004 йылда урындағы советҡа һайлауҙарҙа был партия ағзалары һәм коалиция ағзалары һайлана.
Суонсҙың туғанлашҡан ҡалалары түбәндәгесә:
Ҡала менән хеҙмәттәшлек итеүсе ҡаллар түбәндәгесә:
Ҡала менән дуҫлыҡ тураһында килешеү түбәндәге ҡалалар менән төҙөлгән:
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ 1,0 1,1 https://gov.wales/list-standardised-welsh-place-names — Комиссар по валлийскому языку.
- ↑ archINFORM (нем.) — 1994.
- ↑ https://www.swansea.gov.uk/population?lang=en
- ↑ https://www.mannheim.de/de/stadt-gestalten/europa-und-internationales/partner-und-freundesstaedte/swansea
- ↑ Wyn Owen, H. and Morgan, R. (2008) of the Dictionary Place-names of Wales. Llandysul: Gomer.
- ↑ 2004 Year Mid Estimates, Unit Population Estimates, ONS. Crown Copyright. См. Swansea City and County: Population 2007 йыл 27 сентябрь архивланған. (инг.)
- ↑ 2001 Census. Local authorities: summary of percentages and numbers(недоступная ссылка) (инг.)
- ↑ http://www.statistics.gov.uk/pdfdir/urbwales0704.pdf 2006 йыл 10 ноябрь архивланған. (инг.)
- ↑ icWales: high city for in price Soggiest rain Britain pays (инг.)
- ↑ Gazette London, 44986 сығарыу, 12 декабрендә 1969 (инг.)
- ↑ Announces city for Prince Swansea паклау. The Times. 4 июль, 1969
- ↑ Swansea City and County 2014 йыл 8 июль архивланған. (инг.), һәм National Archives Council on: Rules place for the Construction of names 2005 йыл 29 декабрь архивланған. (инг.)
Һылтанмалар
үҙгәртергәтарих
үҙгәртергә- Swansea Heritage 2019 йыл 12 июль архивланған. Суонси тарихи объекттары
- Сайтта Ҡала тарихы тураһындағы сайт 2012 йыл 4 февраль архивланған.