Ҡала агломерацияһы

Ҡала агломерацияһы (лат. agglomeratio, agglomero — бергә, ҡушам) — бергә ҡушылған йәки бер беренә яҡын урынлашҡан ҡалалар (шулай уҡ ауылдар йәки башҡа торлаҡ пункттар) төркөмө. Агломерацияға ингән ҡалалар берҙәм система булараҡ ҡарала.

Ҙур Токиоға күренеше (агломерация 35 миллион кеше)

Агломерациялар ғәҙәттә бер өлкән үҙәк ҡала тирәһендә барлыҡҡа килә; һирәгерәк осраҡтарҙа, агломерация ике-өс үҙәк тирәһендә туплана; бындай агломерация шулай уҡ конурбация тип атала. Агломерацияға ингән ҡалалар бер береһе менән сәнәғәт, хеҙмәт, транспорт, мәҙәни-көнкүреш бәйләнештәрҙә тора. Типик осраҡта, агломерацияның ҡалаларында торған халыҡ ҙурыраҡ үҙәк ҡалаға көн һайын йөрөп эшләй; үҙәк ҡаланың янында бөтә агломерацияны хеҙмәтләндергән инфраструктура (мәҫәлән аэропорт) була.

Йәнәш урынлашҡан бер нисә агломерация үҫә барһа, улар берҙәм бер мегалополис барлыҡҡа килтерә.

Яҙма

Биләмә структураһы буйынса бер үҙәкле — тирә-яғындағы ҡалған бөтә торамаларҙы үҙ йоғонтоһона буйһондорған һәм уларҙан ҙурыраҡ булған бер үҙәк ҡала; күп үҙәкле — үҙ-ара бәйле бер нисә үҙәк ҡала ҡала агломерацияһына айырып йөрөтәләр.

Донъяның иң өлкән агломерациялары

	агломерация	торған халыҡ һаны	ингән өлөштәре	дәүләт
1	Токио	33,8 млн	Йокогама, Кавасаки, Саитама	Япония
2	Сеул	23,9 млн	Пучхон, Коян, Инчхон, Соннам, Сувон	Көньяҡ Корея
3	Мехико	22,9 млн	Несауалькойотль, Экатепек-де-Морелос, Наукальпан-де-Хуарес	Мексика
4	Дели	22,4 млн	Фаридабад, Газиабад	Һиндостан
5	Мумбаи	22,3 млн	Бхиванди, Кальян, Тхане, Ульхаснагар	Һиндостан
6	Нью-Йорк	21,9 млн	Ньюарк, Патерсон	АҠШ
7	Сан-Паулу	21,0 млн	Гуарульюс	Бразилия
8	Манила	19,2 млн	Калоокан, Кесон	Филиппин
9	Лос-Анджелес	18,0 млн	Риверсайд, Анахайм	АҠШ
10	Шанхай	17,9 млн		Ҡытай
11	Осака	16,7 млн	Кобе, Киото	Япония
12	Калькутта	16,0 млн	Хаура	Һиндостан
13	Карачи	15,7 млн		Пәҡстан
14	Гуанчжоу	15,3 млн	Фошань	Ҡытай
15	Джакарта	15,1 млн	Бекаси, Богор, Депок, Тагенганг	Индонезия
16	Ҡәһир	14,8 млн	Гиза, Хелуан, Шубра-Эль-Хайма	Мысыр
17	Мәскәү	14,5 млн		Рәсәй
18	Буэнос-Айрес	13,8 млн	Сан-Хусто, Ла-Плата	Аргентина
19	Пекин	13,2 млн		Ҡытай
20	Дакка	13,1 млн		Бангладеш
21	Истанбул	12,5 млн		Төркиә
22	Рио-де-Жанейро	12,5 млн	Нова-Игуасу, Сан Гонсалу	Бразилия
23	Тегеран	12,5 млн	Кередж	Иран
24	Лондон	12,3 млн		Бөйөк Британия
25	Лагос	11,4 млн		Нигерия
26	Париж	10,0 млн		Франция

Рәсәйҙең ҡала агломерациялары

Рәсәйҙең миллиондан ашыу агломерациялары теҙеме (2009-сы йылғаса, торған халыҡ һаны менән):

1. Мәскәү агломерацияһы: 14,5 млн.
2. Санкт-Петербург агломерацияһы: 5,4 млн.
3. Һамар-Тольятти агломерацияһы: 2,5 млн.
4. Екатеринбург агломерацияһы: 2,2 млн.
5. Түбән Новгород агломерацияһы: 2 млн.
6. Ростов агломерацияһы: 1,8 млн.
7. Новосибирск агломерацияһы: 1,7 млн.
8. Волгоград агломерацияһы: 1,4 млн.
9. Ҡазан агломерацияһы: 1,43 млн.
10. Силәбе агломерацияһы: 1,32 млн.
11. Өфө агломерацияһы: 1,28 млн.
12. Омск агломерацияһы: 1,2 млн.
13. Һарытау агломерацияһы: 1,2 млн.
14. Пермь агломерацияһы: 1,2 млн.
15. Тула-Новомосковск агломерацияһы: 1,1 млн.
16. Яр Саллы агломерацияһы: 1,1 млн.
17. Воронеж агломерацияһы: 1,1 млн.
18. Иркутск агломерацияһы: 1,1 млн
19. Красноярск агломерацияһы: 1,02 млн.

Әҙәбиәт

• Харченко К. В. Проблемы управления развитием городских агломераций: взгляд из г. Белгорода // Муниципальный мир. − 2009. − № 1-2. − С.49-57. http://leveltar.narod.ru/a/aglo.pdf 2016 йыл 19 октябрь архивланған.
• Demographia World Urban Areas (World Agglomerations). 8th Annual Edition: Version 2. July 2012 http://www.demographia.com/db-worldua.pdf
• Абакано-Черногорская агломерация 2012 йыл 15 декабрь архивланған. Эксперт-Сибирь. — 2012. — 12 марта.