Чэнду
Чэнду (ҡыт. упр. 成都, пиньинь: Chéngdū 成都, пиньинь: Chéngdū) — Ҡытайҙың көньяҡ-көнбайышында, Миньцзян йылғаһы үҙәнендә урынлашҡан субпровинциаль әһәмиәттәге ҡала, Сычуань провинцияһы властары йәшәгән урын.
Ҡаланың эмблемаһы — 2001 йылда ҡала эсендә Цзиньши мәҙәниәте эҙҙәре булған урында ҡаҙылма эштәре алып барғанда табылған «Алтын Ҡояш Ҡошо» боронғо алтын дискыһы.
Тарихы
үҙгәртергәЧэндуға беҙҙең эраға тиклем IV быуатта нигеҙ һалына. Шу батшалығына нигеҙ һалыу өсөн килгән кешеләргә шундай һүҙҙәр әйтелә: «тәүге йылда — тораҡ пункты, икенсеһендә — ҡала булһын, өсөнсө йылда баш ҡалаға әйләнһен» (一年成聚,二年成邑,三年成都); «баш ҡалаға әйләнһен» һүҙбәйләнешенән (成都) «Чэнду» атамаһы килеп сыға. Боронғо Шу батшалығында Чэнду, Синьду һәм Гуанду (хәҙерге Шуанлю), бергә «өс Ду» тип аталған (三都) бик билдәле була, әммә тап Чэнду өҫтөнлөк ала, ә Синьду менән Гуанду хәҙерге ваҡытта уның состав өлөшө булып китә.
Беҙҙең эраның башында Чэнду барса (парча) етештереү менән дан тота, һәм Цзиньчэн («барса ҡалаһы») тип атала. Беҙҙең эраға тиклем 316 йылда Шу батшалығының баш ҡалаһы була, Өс батшалыҡ дәүерендә, 221 йылдан 263 йылға тиклем, — Шу-Хань батшалығының баш ҡалаһы, IV быуаттың беренсе яртыһында — Чэн дәүләтенең, V быуат башында — Көнбайыш Шу дәүләтенең, ә биш династия осоронда — Тәүге Шу һәм Һуңғы Шу дәүләттәренең баш ҡалаһы була. 994 йылда Чэнду бер ни тиклем ваҡыт баш күтәргән Ли Шу дәүләтенең баш ҡалаһы булып ала.
1644-46 йылдарҙа Чэндула Чжан Сяньчжундың баш күтәреүселәр армияһы урынлаша, һәм ҡала Бөйөк Көнбайыш Дәүләтенең баш ҡалаһына әүерелә. Бөйөк крәҫтиәндәр һуғышы, Ҡытайҙы маньчжурҙың баҫып алыуы һәм өс кенәз ҡағанлығы һуғышы йылдарында ҡалаға ныҡ зыян килтерелә һәм, ғәмәлдә, ул кешеләрһеҙ ҡала тиерлек. Цин империяһы урынлашҡандан һуң хөкүмәткә бушап ҡалған Сычуань провинцияһына кешеләрҙе кире ҡайтарыу буйынса махсус саралар күрергә тура килә, һәм ҡала әкренләп тергеҙелә. Сычуань провинцияһы айырым хәрби наместниклыҡҡа бүленә, һәм 1731 йылда Чэнду Сычуань наместнигының резиденцияһына әйләнә.
XX быуатҡа тиклем Чэнду үҙенең идара итеү органдары булмаған өйәҙ ҡалаһы була. 1928 йылда Чэнду һәм Хуаян өйәҙҙәре рәсми рәүештә үҙенең власть органдары булған Чэнду ҡалаһы итеп берләштерелә.
1949 йылдың 27 декабрендә Чэнду ҡалаһына Ҡытай халыҡ-азатлыҡ армияһы инә, һәм Чэнду ҠХР составына инә. 1952 йылда Сычуань провинцияһы тергеҙелә, һәм Ченду провинциаль буйһоноуҙағы ҡалаға әйләнә, провинция хөкүмәте лә ошонда урынлаша.
Географияһы һәм климаты
үҙгәртергәҠала Сычуан соҡороноң көнбайыш осонда, Чэнду тигеҙлегендә урынлашҡан. Ҡала округы көнбайыштан көнсығышҡа табан 192 километрға һәм төньяҡтан көньяҡҡа табан 166 километрға һуҙылған, майҙаны — 12 390 км². Дэян, Цзыян, Мэйшань һәм Яань ҡала округтары, шулай уҡ Нгава-Тибетско-Цянским автономиялы округы менән сикләшә. Ҡала территорияһы диңгеҙ кимәленән яҡынса 500 метр бейеклектә ята. Чэнду ҡала округының иң түбән нөктәһе 378 метрҙа, зҡаланан ситтә рельеф төрлө-төрлө.
Чэндуның климаты — дымлы субтропик. Йәшәү өсөн дә, шулай уҡ ауыл хужалығы тармағы буйынса эштәр башҡарыу өсөн дә бик ҡулай. Циньлин тауҙары ҡаланы Себерҙән төньяҡ һауа массаларының үтеп инеүенән ҡаплап тора, шуға ла Чэндула, Янцзының түбән өлөшөндәгегә ҡарағанда, ҡыш йомшаҡ була. Ғинуарҙыа уртаса температура — 5°С; ҡар бик һирәк яуа, ләкин ҡыҫҡа ваҡытлы ҡырауҙарҙың булыуы ихтимал. Йәй — дымлы һәм ярайһы уҡ эҫе. Июль һәм августа уртаса температура — яҡынса 25 °С, көндөҙ температураның 37 °С градустан юғарыраҡ күтәрелеүе лә ихтимал. Ямғыр, нигеҙҙә июндән сентябргәсә яуа.
Ҡала климаты | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Күрһәткес | Ғин | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Йыл |
Абсолют максимум, °C | 20 | 22 | 28 | 32 | 33 | 40 | 40 | 37 | 32 | 28 | 27 | 25 | 40 |
Уртаса максимум, °C | 9,5 | 11,1 | 16,2 | 21,6 | 26,0 | 27,8 | 29,6 | 29,7 | 25,1 | 20,6 | 15,6 | 10,8 | 20,3 |
Уртаса температура, °C | 5,5 | 7,2 | 11,6 | 16,5 | 21,0 | 23,5 | 25,2 | 24,9 | 21,0 | 16,9 | 11,8 | 7,1 | 16,6 |
Уртаса минимум, °C | 2,4 | 4,2 | 8,1 | 12,7 | 17,2 | 20,2 | 22,0 | 21,6 | 18,4 | 14,5 | 9,2 | 4,2 | 12,9 |
Абсолют минимум, °C | −3 | −2 | −1 | 2 | 9 | 12 | 13 | 12 | 10 | 2 | 0 | −6 | −6 |
Яуым-төшөм нормаһы, мм | 7,3 | 10,2 | 20,5 | 46,6 | 87,1 | 102,8 | 230,5 | 223,7 | 131,5 | 39,4 | 16,5 | 5,0 | 921,1 |
Сығанаҡ: Weatherbase, [1] |
Административ-территориаль бүленеше
үҙгәртергәсубпровинциаль әһәмиәттәге Чэнду ҡалаһы 11 район, 5 ҡала өйәҙе, 4 өйәҙгә бүленә:
Карта | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
Статус | Название | Иероглифы | Пиньинь | Население (2010) |
Площадь (км²) | Плотность населения (/км²) |
Район | Цинъян | 青羊区 | Qīngyáng qū | 828 140 | 66 | 12 548 |
Район | Цзиньцзян | 锦江区 | Jǐnjiāng qū | 690 422 | 61 | 11 318 |
Район | Цзиньню | 金牛区 | Jīnniú qū | 1 200 776 | 108 | 11 118 |
Район | Ухоу | 武侯区 | Wǔhóu qū | 1 083 806 | 77 | 14 075 |
Район | Чэнхуа | 成华区 | Chénghuá qū | 938 785 | 109 | 8613 |
Район | Лунцюаньи | 龙泉驿区 | Lóngquányì qū | 767 203 | 558 | 1375 |
Район | Цинбайцзян | 青白江区 | Qīngbáijiāng qū | 381 792 | 392 | 974 |
Район | Синьду | 新都区 | Xīndū qū | 775 703 | 481 | 1613 |
Район | Вэньцзян | 温江区 | Wēnjiāng qū | 457 070 | 277 | 1650 |
Городской уезд | Цзяньян | 简阳市 | Jiǎnyáng shì | 1 420 000 | 641 | 2215 |
Район | Шуанлю | 双流区 | Shuāngliú qū | 1 158 516 | 1067 | 1086 |
Район | Пиду | 郫都区 | Pídū qū | 756 047 | 438 | 1726 |
Городской уезд | Дуцзянъянь | 都江堰市 | Dūjiāngyàn shì | 657 996 | 1208 | 545 |
Городской уезд | Пэнчжоу | 彭州市 | Péngzhōu shì | 762 887 | 1420 | 537 |
Городской уезд | Цюнлай | 邛崃市 | Qiónglái shì | 612 753 | 1384 | 443 |
Городской уезд | Чунчжоу | 崇州市 | Chóngzhōu shì | 661 120 | 1090 | 607 |
Уезд | Цзиньтан | 金堂县 | Jīntáng xiàn | 717 225 | 1156 | 620 |
Уезд | Даи | 大邑县 | Dàyì xiàn | 502 198 | 1327 | 378 |
Уезд | Пуцзян | 蒲江县 | Pújiāng xiàn | 239 562 | 583 | 411 |
Уезд | Синьцзинь | 新津县 | Xīnjīn xiàn | 302 199 | 330 | 916 |
Иҡтисады
үҙгәртергәЧэнду — эре иҡтисад, финанстар, фән һәм техника, шулай уҡ мөһим транспорт һәм элемтә үҙәге. Бөтә донъя Банкыһының 2007 йылдағы глобаль инвестиция климаты тураһындағы доклады мәғлүмәттәре буйынса Чэнду Ҡытайҙа инвестиция климаты эталоны тип иғлан ителә
Транспорт
үҙгәртергәЧэндула метрополитен рәсми рәүештә 2010 йылдың 1 октябрендә асыла. 2017 йыл аҙағына ул, ҡулса линияһын да индереп, 6 линиянан тора. Ҡалала һәм агломерацияла яҡынса 400 автобус маршруты бар.
Шуанлю халыҡ-ара аэропорты халыҡ-ара аэропорты ҡала үҙәгенән яҡынса 16 километрҙа урынлашҡан. Ул кеше һәм йөк ташыу күләме буйынса Ҡытайҙа 2-се урында тора; 2015 йылға трафигы 4,000 млн пассажир тәшкил итә[58]. Илдең бик күп эре ҡалаларына, шулай уҡ Гонконг, Осака, Сеул, Сингапур, Тайбэй, Токио, Куала-Лумпур, Пхукет, Бангкок кеүек һәм башҡа ҡалаларға халыҡ-ара рейстарҙы үтәй[59].
В Чэнду пересекаются множество национальных автотрасс идущих из провинций Шэньси, Юньнань провинцияларынан һәм Тибет автономиялы районынан килгән бик күп милли автотрассалар Чэндула киҫешә. Чэнду—Чунцин автотрассаһы илдәге һәм уның көнбайыш өлөшөндәге тәүге автобан була.
Иҫтәлекле урындары
үҙгәртергә- комплекс храма Ухоуцы (XVI—XVIII века)
- Храм Зелёной Козы — даосский храм
- монастырь Баогуансы
- дом-музей поэта Ду Фу
- музей провинции Сычуань
- Китайский естественный природный заповедник больших панд
- площадь Тяньфу
- телебашня Западная жемчужина — имея высоту 339 метров, является самым высоким сооружением Западного Китая[en], 16-м по высоте сооружением всего Китая, а также занимает 18-ю строчку в списке самых высоких телевизионных башен мира.
- более 20 высотных зданий в 30-45 этажей ([[|en]] ); по числу таких зданий Чэнду уступает в западном Китае только Чунцину,
- Спортивный центр Чэнду
- Глобальный центр «Новый век» — cамое большое в мире здание по размеру площадей — 1,7 миллиона квадратных метров, что соответствует площади трех зданий Пентагона или 20 зданий Сиднейской оперы
Туғанлашҡан ҡалалар
үҙгәртергә- Монпелье (франц. Montpellier, окситанса. Montpelhièr), Франция (1979)
- Любляна (слов. Ljubjana), Словения (1981)
- Линц (нем. Linz), Австрия (1983)
- Кофу (япон. 甲府市), Япония (1983)
- Финикс (ингл. Phoenix), Аризона, Америка Ҡушма Штаттары (1986)
- Виннипег (ингл. Winnipeg), Манитоба, Канада (1988)
- Мехелен (франц. Malines, нидерл. Mechelen), Бельгия (1993)
- Волгоград, Рәсәй Федерацияһы (1994)
- Санкт-Петербург, Рәсәй Федерацияһы (1998)
- Палермо (итал. Palermo), Италия (1999)
- Кимчхон (кор. 김천시, 金泉市), Көньяҡ Корея (2000)
- Медан (индон. Kota Meda, ингл. Medan), Индонезия (2001)
- Даларна, Швеция (2004)
- Бонн, Германия (2009)
- Шеффилд, Бөйөк Британия (2010)
- Фламандский Брабант, Бельгия (2011)
- Маастрихт, Нидерланд (2012)
- Ҡазан, Рәсәй Федерацияһы
- Хайфа, Израиль (2013).
Шулай уҡ ҡара
үҙгәртергә- Сычуаньская парча
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ チョンツー【〈成都(せいと)〉】 // https://kids.gakken.co.jp/jiten/dictionary04200506/
- ↑ 2,0 2,1 http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
- ↑ (unspecified title) — 2021.
- ↑ https://cn.wtcf.org.cn/citys/3383-2.html
- ↑ https://web.archive.org/web/20240528114922/https://www.lhc-s.org/member_cities/
- ↑ http://www.demographia.com/db-worldua.pdf
- ↑ 国务院第七次全国人口普查领导小组办公室 中国人口普查分县资料—2020 (ҡыт.) — 北京市: 中国统计出版社, 2022. — 983 с. — ISBN 978-7-5037-9772-9
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/linz-austria--a402.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.linz.at/politik/6390.php
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/montpelier-france--a394.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/volgograd-russia--a425.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ http://www.volgadmin.ru/d/about/TwinCities
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/palermo-italy--a411.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.comune.palermo.it/js/server/uploads/_20032019122906.pdf
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/kofu-japan--a432.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/ljubljana-slovenia--a395.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://saint-petersburg.ru/m/spb/old/221286/
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/winnipeg-canada--a440.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/medan-indonesia--a434.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/phoenix-usa--a438.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/mechelen-belgium--a408.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/lodz-poland--a1504.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ International cooperation. Chengdu
- ↑ Ченду (кит. Chéngdū), Китайська Народна Республіка
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/zapopan-mexico-a6792.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ CHENGDU AND ITS SISTER CITIES HAIFA ISRAEL AND HORSENS DENMARK
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/sheffield-britain--a423.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/recife-a2869.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/perth-australia--a441.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ 30,0 30,1 https://perth.wa.gov.au/council/partnerships/sister-cities
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/maputo-mozambique-a8400.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/maastricht-netherlands--a429.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/luang-prabang-laos--a4645.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/lahore-a1109.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/la-plata-argentina-a8399.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/kathmandu-a2888.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/horsens-denmark--a430.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/honolulu-usa--a439.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www4.honolulu.gov/docushare/dsweb/Get/Document-110271/RES11-072,%20CD1.pdf
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/hamilton-new-zealand--a735.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/haifa-israel--a437.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/gomel-belarus-a8401.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/gimcheon-south-korea--a433.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/province-of-flemish-brabant-belgium--a410.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/the-city-of-fez-a2378.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.fescity.com/investissements-fes-interesse-chinois/
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/county-of-fingal-ireland--a431.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/dalarna-sweden--a417.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/daegu-south-korea--a1879.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.daegu.go.kr/english/index.do?menu_id=00000762
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/chiang-mai-thailand--a436.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/bonn-germany--a418.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/bangalore-india--a435.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
- ↑ Türkiye-Çin ilişkilerinde İzmir dönemi
- ↑ https://www.levante-emv.com/valencia/2017/05/10/valencia-firma-hermanamiento-ciudad-china/1564966.html
- ↑ Sister cities. Chengdu
- ↑ 57,0 57,1 http://www.mherrera.org/temp.htm
- ↑ Ҡалып:Zh icon2012年全国机场吞吐量排名 . Civil Aviation Administration of China (25 март 2013). Дата обращения: 27 март 2013. Архивировано 14 ноябрь 2013 года.
- ↑ Chengdu airport . Sina (26 май 2009). Дата обращения: 6 март 2012. Архивировано 27 сентябрь 2011 года.
Һылтанмалар
үҙгәртергә- Чэнду — информация о территории, населении и истории изменений административно-территориального деления на сайте 行政区划网 (кит.)