Берг Аксель Иванович

Берг Аксель Иванович (29 октябрь (10 ноябрь) 1893, Ырымбур — 9 июль 1979, Мәскәү) — СССР ғалим-радиотехнигы һәм кибернетигы, ватан биологик кибернетикаһына һәм биотехник системалар һәм технологияларына нигеҙ һалыусы, адмирал-инженер (08.08.1955), СССР оборона министры урынбаҫары (1953—1957).

Берг Аксель Иванович
рус. Аксель Иванович Берг
Зат	ир-ат
Гражданлыҡ	Рәсәй империяһы  СССР
Хеҙмәт итеүе	СССР
Тыуған көнө	29 октябрь (10 ноябрь) 1893
Тыуған урыны	Ырымбур, Рәсәй империяһы
Вафат булған көнө	9 июль 1979({{padleft:1979|4|0}}-{{padleft:7|2|0}}-{{padleft:9|2|0}}) (85 йәш)
Вафат булған урыны	Мәскәү, СССР
Ерләнгән урыны	Новодевичье зыяраты[d]
Һөнәр төрө	офицер, подводник, инженер
Эшмәкәрлек төрө	Радиотехника
Эш урыны	Санкт-Петербург дәүләт электротехник университеты
Уҡыу йорто	Высшее военно-морское инженерное училище имени Ф. Э. Дзержинского[d] Санкт-Петербург дәүләт политехник университеты Петришуле[d] Диңгеҙ кадет корпусы[d] Военно-морская академия имени Н. Г. Кузнецова[d]
Ғилми исеме	профессор[d] һәм академик АН СССР[d]
Ғилми дәрәжә	техник фәндәр докторы[d]
Аспиранттар	Рәмиев Бәшир Искәндәр улы һәм Бирюков, Борис Владимирович[d]
Уҡыусылар	Рәмиев Бәшир Искәндәр улы
Кемдә уҡыған	Волынкин, Виктор Иосифович[d]
Сәйәси фирҡә ағзаһы	Советтар Союзы Коммунистар партияһы
Хәрби звание	адмирал[d]
Һуғыш/алыш	Беренсе донъя һуғышы, Рәсәйҙә Граждандар һуғышы һәм Икенсе бөтә донъя һуғышы
Ғәскәр төрө	Рәсәй император флоты[d] һәм СССР-ҙың Хәрби-Диңгеҙ Флоты
Ойошма ағзаһы	Рәсәй Фәндәр академияһы һәм СССР Фәндәр академияһы[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	Золотая медаль имени А. С. Попова[d] Почётный радист[d]
Берг Аксель Иванович Викимилектә

СССР Фәндәр академияһы академигы (1946, 1943 йылдан ағза-корреспонденты). Техник фәндәре докторы (1936), профессор (1930). Социалистик Хеҙмәт Геройы (1963).

Биографияһы

Иртә йылдары

Аксель Иванович Берг 1893 йылдың 29 октябрендә (10 ноябрендә) Ырымбурҙа швед-фин-немец сығышлы генерал-лейтенант лютеран Иван (Иоганн) Берг Александрович (1830—1900) ғаиләһендә тыуа. Акселгә 6 йәш булғанда атаһы мәрхүм була. Атаһы үлгәндән һуң ғаилә Петербургҡа күсенә. Диңгеҙ корпусына уҡырға инер алдынан Берг Петришулдә, 1904 йылдан 1908 йылға тиклем Петербург Император Александр II кадет корпусында уҡый.

1914 йылда Диңгеҙ корпусын тамамлай һәм офицер дәрәжәһенә эйә була. Беренсе донъя һуғышы ваҡытында «Цесаревич» линкорында кесе штурман булып хеҙмәт итә, ә 1916 йылдың июленән 1917 йылдың майына тиклем — Балтик диңгеҙендә рус флоты менән берлектә эш иткән инглиз һыу аҫты кәмәһендә штурман һәм элемтә офицеры булып хеҙмәт итә. 1916 йылда Аксель Бергҡа лейтенант чины бирелә.

Флотта хеҙмәт итеүе

1918 йылда Балтика флотының Боҙ походында ҡатнаша. 1919 йылда «Пантера» һыу аҫты кәмәһе штурманы була, ул 1919 йылдың 31 авгусында Сескар утрауы янында ике торпедаһы менән инглиз халҡының «Виттория»һын һыуға батыра.. Артабан «Һеләүһен», «Бүре» һыу аҫты кәмәһе менән етәкселек итә. 1921 йылдың октябрендә ремонтта булған «Йылан» һыу аҫты кәмәһе командиры итеп тәғәйенләнә. Өс ай эсендә уны хәрби операцияларға сығырға әҙерләй. «Йылан»ды йөҙөргә әҙерләнгәндә хәүефһеҙлек техникаһын боҙоу һөҙөмтәһендә бармағын юғалта. Рейдты постта үткәрә, һәм кәмә базаға ҡайтҡас ҡына табиптарға мөрәжәғәт итә. Был хәл моряктың һаулығын насарайта, кәмәлә артабан хеҙмәт итеү тураһында һүҙ ҙә булмай. Һыу аҫты кәмәһен тергеҙеү буйынса фиҙакәр эшләгәне өсөн 1922 йылда А.И. Бергҡа «Балтфлот һыу аҫты кәмәләренең Айырым дивизионының хеҙмәт геройы» исеме бирелә. 1922 йылда ул «Һыу аҫты судноларында хеҙмәт итеү ҡағиҙәләре»н әҙерләүҙә ҡатнаша.

Флотта хеҙмәт итеү менән бер үк ваҡытта 1-се Петроград политехник институтында, һуңынан Хәрби-диңгеҙ академияһының электротехник факультетында уҡый.

Академияны тамамлағандан һуң Хәрби-диңгеҙ инженерҙары училищеһында уҡыта. 1927 йылдың майынан РККА Хәрби-диңгеҙ көстәре Ғилми-техник комитетының радиоэлемтә һәм радионавигация секцияһы рәйесе була. Бөтә Рәсәй медицина университеты уҡытыусыһы булараҡ училище ҡарамағында радиолаборатория булдыра һәм унда радио өлкәһендә ғилми тикшеренеүҙәр менән шөғөлләнә. 1932 йылда лаборатория ғилми-тикшеренеү институты тип үҙгәртелә, уның етәксеһе итеп А.И. Берг тәғәйенләнә. 1932—1937 йылдарҙа — Элемтә һәм телемеханика ғилми-тикшеренеү диңгеҙ институты начальнигы.

1935 йылдың 26 ноябрендә Аксель Бергка 2-се ранг инженер-флагманы тигән хәрби исем бирелә.

Репрессиялар

1937 йылдың 25 декабрендә № 58-1 (тыуған илгә хыянат итеү) 58-8-се (террор ғәмәлдәрен ҡылыу) һәм 58-11-се (террор ғәмәлдәрен ҡылыу маҡсатында контрреволюцион ойошмала ҡатнашыу) статьялар буйынса ғәйепләнә, 1940 йылдың 9 майына тиклем тикшереү аҫтында бул.

Туҡмалыуҙар аҫтында Швейцария конфедерацияһының Хәрби-диңгеҙ флоты файҙаһына бер нисә йыл шпионлыҡ эшмәкәрлеге алып барыуын раҫлай, һуңынан уларҙан баш тарта.

Ғәйепләүҙең бөтә статьялары «атылыуға» булһа ла, «НКВД-ның айырым конструкторҙар бюроһы»ндағы төрмәлә хәрби элемтә системаларын әҙерләүгә етәкселек итә.

Хөкөм ителмәй, һәм 1940 йылдың 28 майында «ғәйепләү иҫбатланмаған өсөн» иреккә сығарыла, ә эш туҡтатыла.

1941 йылдың 21 майында Аксель Бергҡа инженер-контр-адмирал хәрби дәрәжәһе бирелә. 1991 йылдың 18 октябрендә аҡлана, ләкин үлгәндән һуң.

Бөйөк Ватан һуғышы

Бөйөк Ватан һуғышы башланғас, Сәмәрҡәнд ҡалаһында йәшәй, унда профессор булып эшләгән Хәрби-диңгеҙ академияһы эвакуациялана. Һуғыш ваҡытында радиолокаторҙар төҙөү һәм уларҙы файҙаланыу кәрәклеген ныҡышмалы алға етәкләй, совет радарҙары төҙөү буйынса программаға етәкселек итә. 1943 йылдың июленән 1944 йылдың октябренә тиклем — электр сәнәғәте наркомы урынбаҫары. Бер үк ваҡытта 1943-1947 йылдарҙа — Оборона дәүләт комитетының радиолокация буйынса советы рәйесе урынбаҫары (советы рәйесе Г. М. Маленков була).

«Бөтә Союз радиолокация ғилми-тикшеренеү институты»ның (хәҙерге А.И.Берг исемендәге Рәсәй театр сәнғәте ғилми-тикшеренеү институты) нигеҙ һалыу инициаторы (1943 й. июле) һәм тәүге директоры була.

1943 йылдың сентябрендә СССР Фәндәр академияһының Техник фәндәр бүлеге буйынса ағза-корреспонденты итеп һайлана. Инженер-вице-адмирал (1944 йылдың 25 сентябре). 1944 йылдан КПСС ағзаһы.

Һуғыштан һуңғы йылдарҙа

1946 йылда СССР Фәндәр академияһының техник фәндәр бүлеге (радиотехника) буйынса мөхбир ағзаһы итеп һайлана. Радиолокация буйынса советтағы эш менән бер үк ваҡытта Берг Ракета комитеты ағзаһы ла була.

1947 йылдан алып баҫылған «Массовая радиобиблиотека» ғилми-популяр китап серияһын ойоштороусыларҙың береһе, һуңынан мөхәррире була.

1953 йылдың сентябренән 1957 йылдың ноябренә тиклем - СССР-ҙың оборона министры урынбаҫары. 1953 йылда СССР Фәндәр академияһы составында Радиотехника һәм электроника институты асыла (ИРЭ). Берг уның беренсе директоры була, 1955 йылға тиклем был вазифаны биләй. Инженер-адмирал (08.08.1955). 1957 йылдың майында ауыр инфаркт менән бәйле шәхси үтенесе буйынса оборона министры урынбаҫары вазифаһынан бушатыла. 1960 йылдың сентябрендә хәрби хеҙмәттән отставкаға ебәрелә.

1950 йылдан 1960 йылға тиклем Берг СССР Фәндәр академияһының Радиофизика һәм радиотехника буйынса Бөтә Союз ғилми советын етәкләй. Ул шулай уҡ СССР-ҙа кибернетика үҫешенә ҙур өлөш индерә. 1954 йылдың майында СССР Оборона министрлығында А.И. Китов тарафынан (А.И. Бергтың дуҫы һәм фекерҙәше) илдә тәүге иҫәпләү үҙәге ойошторола (СССР Мәғариф министрлығы 1-се иҫәпләү үҙәге, 27-се үҙәк ғилми-тикшеренеү институты, 01168-се бүлек), ул А.И. Берг ярҙамында ҡыҫҡа ваҡыт эсендә донъялағы иң ҙур ғилми-етештереү компьютер үҙәктәренең береһенә әүерелә.

1959 йылдың февралендә Берг милли иҡтисад менән идара итеү өсөн илдә Берҙәм дәүләт иҫәпләү үҙәктәре селтәрен булдырыу тураһында СССР етәкселегенә А.И. Китовтың тәҡдимдәрен ҡарау буйынса хөкүмәт комиссияһын етәкләй. Комиссия А.И. Китовтың тәҡдимдәрен хуплай.

1959 йылда Берг СССР Фәндәр академияһы Президиумы ҡарамағындағы «Кибернетика» комплекслы проблема буйынса ғилми совет рәйесе итеп һайлана (Совет СССР Фәндәр академияһының Бөтә Рәсәй ғилми үҙәге бинаһында урынлаша). Кибернетика буйынса тикшеренеүҙәр координацияһын етәкләй. СССР-ҙа бионика, техник кибернетика, структур лингвистика, яһалма интеллект үҫешенә ҙур өлөш индерә.

Үлеме

Аксель Берг 1979 йылдың 9 июлендә Мәскәүҙә вафат була. Новодевичье зыяратында ерләнә.

Ғаиләһе

• Бетлинг Элеонора Рудольфовна (1893—1942) — А.И.Бергтың беренсе ҡатыны, табип, статский советник Р. Бетлингтың ҡыҙы.
• Берг Марианна Ивановна (Пензина, 1901—1981) — А.И.Бергтың икенсе ҡатыны, унтер-офицер ҡыҙы.
  • Марина Акселеевна Берг (?—1984) — икенсе никахтан ҡыҙы.
• Берг Раиса Павловна (1929—2004) — өсөнсө ҡатыны.
  • Маргарита Акселеевна Берг (1961 йылғы) — өсөнсө никахтан булған ҡыҙы.

Бүләктәре

• Социалистик Хеҙмәт Геройы (10.11.1963)
• Дүрт Ленин ордены (21.02.1945, 18.07.1953, 10.11.1963, 1975)
• Октябрь Революцияһы ордены (1973)
• Ике Ҡыҙыл Байраҡ ордены (3.11.1944, 7.11.1947)
• 1-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены (7.11.1945)
• Өс Ҡыҙыл Йондоҙ ордены (22.02.1933, 06.1945, 1967)
• «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы (1946)
• «Японияны еңгән өсөн» миҙалы (1946)
• СССР-ҙың байтаҡ башҡа миҙалдары
• СССР-ҙың почетлы радисы
• А. С. Попов исемендәге алтын миҙал (13.04.1951)
• Ҡылыс һәм бант менән 3-сө дәрәжә Изге Станислав Ордены (6.06.1916)
• «Ҡытай-совет дуҫлығы» миҙалы (ҠХР)

Петроград— Ленинградта адрестары

• 1922—1931 — Глинка урамы, 3;
• 1931—1937 — Профессор Попов урамы, 5.

Хәтер

Академик А.И. Берг исеме бирелгән:

• Жуков ҡалаһы урамына
• Жуков ҡалаһының 2-се мәктәбенә
• «Академик А. И. Берг исемендәге ФГУП ЦНИРТИ»
• «Академик Берг» фәнни-эҙләнеү судноһы.

Мемориаль таҡтаташтар

• Мемориаль таҡтаташ Ырымбурҙың Совет урамында А.И. Бергтың тыуған һәм бала сағы үткән 10-сы йортҡа ҡуйылған.
• Мемориаль таҡтаташ Мәскәүҙә А.И.Берг йәшәгән Губкин урамындағы 4-се йортҡа ҡуйылған.
• Мемориаль таҡтаташ 1993 йылда В.И. Ульянов-Ленин исемендәге Санкт-Петербург «ЛЭТИ» дәүләт электротехник университетының икенсе корпусында ҡуйыла (Профессор Попов урамы, 5).

«Приключения Электроника» авторы Евгений Велтистов һүҙҙәренсә, нәҡ академик А.И. Берг Электроникты уйлап табыусы профессор Громовтың прототибы булып хеҙмәт иткән.

Библиография

• Катодные лампы. — Л.: Издание Военно-Инженерной Академии, 1925. — 147 с.
• Общая теория радиотехники: Курс Электротехн. Отд. Военно-Морского Инжен. Училища. — Л., 1925. — 438 с.
• Курс основ радиотехнических расчётов. 1929
  • 2-е изд.: Основы радиотехнических расчётов (усилители). — М.—Л.: Госиздат, 1930. — 216 с.
• Теория и расчёт ламповых генераторов. 1932
  • 2-е изд.: Теория и расчёт ламповых генераторов: Учебник для электротехнических ВТУЗов. — Л.—М.: Госэнергоиздат, 1935. — Т. 1. Независимое возбуждение незатухающих колебаний. — 316 с.
• А. С. Попов и изобретение радио. — Л.: ОГИЗ, 1935. — 99 с.
  • 2-е изд.: Совм. с М. И. Радовским. Изобретатель радио А. С. Попов. — М.—Л.: Госэнергоиздат, 1949. — 136 с.
• Совм. с В. И. Шамшуром. А. С. Попов и современная радиоэлектроника. — М.—Л.: Госэнергоиздат, 1959. — 88 с. — (Массовая радиобиблиотека).
• Кибернетика и общественные науки // Наука и жизнь : журнал. — М., 1963. — № 2. — С. 12—16.
• Избранные труды: В 2 томах. — М.—Л.: Энергия, 1964.
• Берг А. И., Китов А. И., Ляпунов А. А. О возможностях автоматизации управления народным хозяйством // Проблемы кибернетики. Выпуск 6. М.: Физматгиз, 1961. С. 83-100.
• Берг А. И., Китов А. И., Ляпунов А. А. Радиоэлектронику — на службу управления народным хозяйством // Коммунист. 1960. № 9. С. 21-28.
• Герович В. А. Интер-Нет! Почему в Советском Союзе не была создана общенациональная компьютерная сеть. Неприкосновенный запас, № 1 (75). М., 2011

Әҙәбиәт

• Академик Аксель Иванович Берг: (К 100-летию со дня рождения): Сборник статей./ Государственный Политехнический музей. — М., 1993. — 86 с.
• Аксель Иванович Берг. М., 1965 (Материалы к биобиблиографии учёных СССР. Серия техн. наук, вып. 2);
• Аксель Иванович Берг / Отв. ред. акад. А. С. Алексеев. — М.: Наука, 2007. — 518 с. — (Информатика: неограниченные возможности и возможные ограничения). — ISBN 978-5-02-035020-5.
• Бари — Браслет. — М. : Советская энциклопедия, 1970. — 640 с. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.]; vol. 1969—1978, вып. 3).
• Джигит И. С. Академик Аксель Иванович Берг: к 60-летию со дня рождения // Известия АН СССР. Отделение технических наук. — 1953. — № 12. — С. 1870—1874
• Джигит И. С. Лауреат Золотой медали имени А. С. Попова // Радио. — 1951. — № 6. — С. 3—4.
• Доценко В. Д. Морской биографический словарь. — Санкт-Петербург: Логос, 1995. — 496 с. — 3000 экз. — ISBN 5-87288-095-2.
• Ерофеев Ю. Н. Берг Аксель Иванович: Жизнь и деятельность. — М.: Горячая линия-Телеком, 2007. — 223 с. — (Массовая радиобиблиотека). — 1000 экз. — ISBN 978-5-9912-0003-5.
  • 2-е изд.: Ерофеев Ю. Н. [coollib.com/b/263783 Аксель Берг]. — М.: Молодая гвардия, 2012. — 222 с. — (Жизнь замечательных людей).
• Ковалёва А. «ЦРУ было убеждено, что русские уже строят кибернетическую цивилизацию» // Slon.ru : Интернет-издание. — М., 2014. Архивировано из первоисточника 7 апрель 2014.
• Лобанов М. М. Глава седьмая. О Совете по радиолокации при Государственном комитете обороны // Начало советской радиолокации. — М.: Советское радио, 1975. — 288 с.
• Лурье В. М. Адмиралы и генералы Военно-Морского Флота СССР в период Великой Отечественной и Советско-японской войн (1941-1945). — СПб: Русско-Балтийский информационный центр «БЛИЦ», 2001. — 280 с. — 1000 экз. — ISBN 5-86789-102-X.
• Радунская И. Л. Аксель Берг (неопр.). Проза.ру (17 февраля 2012). Дата обращения: 9 апреля 2014.
• Радунская И. Л. Аксель Берг — человек XX века. — М.: Молодая гвардия, 1971. — 494 с.
• Путь в большую науку: академик Аксель Берг. Сб. статей / Ред.-сост. Б. В. Бирюков, С. С. Масчан. — М.: Наука, 1988. — 400 с.
• Шокин А. А. Министр невероятной промышленности СССР: Страницы биографии. — 2-е изд. — М.: Техносфера, 2007. — 455 с. — ISBN 978-5-94836-151-2.
• Мельников А. Основатель отечественной радиолокации академик Аксель Иванович Берг // Научно-культурологический журнал «Relga», 2019, № 1.

Һылтанмалар

• Профиль Акселя Ивановича Берга РФА рәсми сайтында
• Статья 2021 йыл 2 декабрь архивланған. на сайте ЦНИРТИ
• Аксель Берг на портале МЭИ
• Аксель Берг на странице Виртуального компьютерного музея
• Берг, Аксель Иванович. На сайте «Хронос».
• По страницам следственного дела Акселя Ивановича Берга
• Ю. Ерофеев. Несколько поправок к биографии адмирал-академика.
• А. И. Берг и Совет по кибернетике(недоступная ссылка) (недоступная ссылка)
• «Путь в большую науку: академик Аксель Берг» (библиографические ссылки)
• Биография на сайте Flot.Com
• Список инженер-флагманов флота, инженер-флагманов 1-го ранга, инженер-флагманов 2-го ранга, инженер-флагманов 3-го ранга МС РККА СССР (1935—1940)
• Вспоминая Акселя Ивановича Берга / Ред-сост. Я. И. Фет. Новосибирск: Гео, 2010 г. 167 с. ISBN 978-5-904682-12-5