Чжан Имоу

Чжан Имоу
	Чжан Имоу
Зат	ир-ат
Гражданлыҡ	Ҡытай
Кана әлифбаһында исеме	チャン・イーモウ
Тыуған көнө	2 апрель 1950 (74 йәш) или 14 ноябрь 1951 (73 йәш)
Тыуған урыны	Сиань, Ҡытай
Внебрачный партнёр	Chen Ting[d] һәм Гун Ли[d]
Һөнәр төрө	кинорежиссёр, актёр, сценарий яҙыусы, кинопродюсер, оператор-постановщик
Биләгән вазифаһы	Ҡытай халыҡ сәйәси кәңәшләшеү советының Бөтә Ҡытай комитеты ағзаһы[d]
Уҡыу йорто	Пекинская киноакадемия[d]
Сәнғәт йүнәлеше	fifth generation Chinese cinema[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	Азиатская кинопремия за прижизненные достижения[d] (22 март 2010) Golden Rooster Award for Best Director[d] (1999) Golden Rooster Award for Best Director[d] (2000) Golden Rooster Award for Best Director[d] (2003) Кинопремия "Золотой петух", номинация "Лучший актёр"[d] (1988) Азиатская премия культуры Фукуока[d] (2002) Гран-при Каннского кинофестиваля[d] (1994) гран-при жюри Берлинале[d] (2000) Серебряный лев[d] (1991) премия BAFTA за лучший неанглоязычный фильм[d] (1993) премия BAFTA за лучший неанглоязычный фильм[d] (1995) почётный доктор Йельского университета[d] (23 май 2010)
Досье в	Швейцария башҡарыу сәнғәте архивы[d]
	Чжан Имоу Викимилектә

Чжан Имоу (ҡытайса 张艺谋|Zhāng Yìmóu; 14 ноябрь 1951 йыл) — Ҡытай актёры, режиссёр, продюсер һәм сценарист.

Биографияһы

Чжан Имоу 1951 йылдың 14 ноябрендә Ҡытай Халыҡ Республикаһы Шэньси провинцияһының Сиань ҡалаһында Гоминьдан консерватив сәйәси фирҡәһе яҡлылар ғаиләһендә тыуған. Чан Кайши армияһында оло ағаһының хәрби хеҙмәттә булғаны өсөн «мәҙәни инҡилап» ваҡытында Имоу мәктәптән ҡыуыла һәм төҙәтеүгә ауыл хужалығы коммунаһына ебәрелә. Шулай итеп, 1968 йылдан 1971 йылғаса ул ауыл хеҙмәте менән мәшғүл була, артабан 1971—1978 йылдарҙа туҡыу фабрикаһында эшләй. Был осорҙа Чжан Имоу һүрәт төшөрөү һәм һәүәҫкәр нигеҙҙә фотография менән мауығып китә (үҙенең тәүге камераһын һатып алырға аҡса йыйыу маҡсатынан 18 лет йәшендә донор була һәм биш ай дауамында ҡан тапшыра).

1978 йылда Пекин киноакадемияһы асылғанда Чжан Имоуға 27 йәш була — нисек үҫмер егет-ҡыҙҙар менән имтихан тапшыраң инде… Хыялын тормошҡа ашырыу өсөн уға шәхсән илдең мәҙәниәт министрлығына мөрәжәғәт итергә тура килә: «Мәҙәни инҡилап арҡаһында 10 йыл ғүмерен юғалтыусы»ға ташлама яһауҙы һорап яҙған ғаризаһына бер потфель тиерлек фотографияларын да өҫтәй. Уның үтенесен ҡәнәғәтләндерәләр, һөҙөмтәлә Чжан Имоу киноакадемияһы студенты булыу бәхетен татый һәм был һөнәри уҡыу йортон 1982 йылда уңышлы тамамлай.

Ҡытайҙа ҙур уңыш яулаған һәм, донъя экрандарына сығып, илдә төшөрөлгәндәр араһынан тәүгеләрҙең береһе булып Берлин кинофестиваленең «Алтын айыу» призын яулаған «Ҡыҙыл гаолян» исемле дебют фильмендә үк Чжан Имоу үҙен күренекле режиссёр итеп таныта. Уның ижад емештәрен артабан Европала хайран ҡалып ҡабул итәләр, сөнки әҫәрҙәрҙә һәр саҡ етди социаль проблемалар күтәрелә, һәм шул сәбәптән дә инде режиссёр «диссидент» булараҡ танылыу ала. Атап әйткәндә, уның Ҡытай яҙыусыһы Юй Хуаның «Йәшәргә» исемле романы буйынса төшөргән фильмын үҙ илендә күрһәтеү тыйылғандан һуң, Европала һәм АҠШ-та ул айырыуса ҙур ҡыҙыҡһыныу тыуҙыра.

2005 йылда Чжан Имоу Парижда Италияның танылған композиторы, музыкала «веризм» йүнәлешенең сағыу вәкилдәренең береһе Джакомо Пуччиниҙың (1858—1924) «Турандот» операһын сәхнәләштерә, төп партияны Ирина Гордей башҡара. Әҫәрҙе масштаблы һәм сағыу итеү өсөн костюмдар һәм декорациялар буйынса режиссёр үҙенең ватандаш рәссамдарын йәлеп итә, тамашала 450-гә яҡын статист ҡатнаша. Чжан Имоу Европа опера мәктәбе үҙенсәлектәрен Ҡытай операһының декоратив шартлылыҡтары менән оҫта берләштереүгә өлгәшә. Әйткәндәй, был опера спектакле яҙмаһын Рәсәйҙең «Культура» телеканалы 2011 йылдың 20 мартында беҙҙең ил тамашасыларына тәҡдим итә.

Шул ваҡыттан бирле Чжан Имоу күп һанлы һәм төрлө кимәл бүләктәргә лайыҡ була, әммә уның киң ҡатлам тамашасылар алдында ныҡлап танылыуы тарихи темаға бағышланған монументаль «Герой» (2002) һәм «Осоусы хәнйәрҙәр йорто» (2004) кинофильмдары менән бәйле. Улар, донъя экрандарын урап сығып, 177 һәм 90 миллионға яҡын доллар касса йыйымдары туплаған. Үҙенең был ижад емештәрендә режиссёр, төрлө төҫтәр менән үҙенсәлекле эш итә белеүен тулыһынса күрһәтеп, әҫәрҙрендәге һәр күренеште тиерлек аҫыл сәнғәт өлгөһөнә әйләндергән. Кино белгестәре билдәләүенсә, тышҡы эстетикала юғары кимәлдәге эске философик һәм хистәр төйөнлөгөн йыйған көслөлөк сағыла. Ә уның сираттағы «Алтын сәскә ҡарғышы» фильмы төҫтәрҙең ныҡ уйнауы менән шаҡ ҡатыра һәм касса йыйымы буйынса Ҡытай рекордын ҡуя.

Бөгөн Ҡытайҙың иң ныҡ танылыу алған ике актрисаһы Гун Ли менән Чжан Цзыи нәҡ Чжан Имоу ярҙамы менән оло кинематографҡа юл ала — уларҙың икеһе лә Үҙәк драма академияһы студенттары булғанда уҡ тәүге тапҡыр уның фильмдарына саҡырыла.

Пекинда 2008 йылда үткән Йәйге Олимпия уйындарының асыу һәм ябыу тамашаларының төп ҡуйыусыһы Чжан Имоу була, ошо арҡала ул кино менән бәйле барлыҡ эштәрен туҡтатып тора.

Фильмография

Режиссёр

“	Әгәр ҙә Чжан Имоу әҫәрҙәре менән нимә әйткәнен иғтибар менән тыңлаһаң, ууларҙың генераль мотивын яҡшы ишетербеҙ — азатлыҡ, азатлыҡ, шәхес азатлығы!	”
— C. Торопцев

Йыл	Исеме	Ҡытай телендәге исеме	Комментарийҙар
1987	Красный гаолян	红高粱	Алтын айыу
1989	Операция «Пума»	代号美洲豹	(сорежиссёр)
1990	Цзюй Доу	菊豆
1991	Подними красный фонарь	大红灯笼高高挂	Венеция кинофестивале — Көмөш арыҫлан Инглиз телле булмаған иң яҡшы фильм өсөн BAFTA премияһы
1992	Цю Цзюй обращается в суд	秋菊打官司	Көмөш арыҫлан
1994	Душа живописца	画魂	(сорежиссёр)
1994	Жить	活着	Канн кинофестивале — Гран-при Инглиз телле булмаған иң яҡшы фильм өсөн BAFTA премияһы
1995	Шанхайская триада	摇啊摇，摇到外婆桥
1995	Люмьер и компания		Эпизод «Zhang Yimou/China»
1997	Сохраняй спокойствие	有話好好說
1999	Ни одним меньше	一个都不能少	Алтын арыҫлан
1999	Дорога домой	我的父亲母亲	Көмөш айыу
2000	Счастье на час	幸福時光
2002	Герой	英雄	Альфред Бауэр премияһы
2004	Дом летающих кинжалов	十面埋伏
2005	Путь в тысячу миль	千里走单骑
2006	Проклятие золотого цветка	满城尽带黄金甲
2007	У каждого своё кино		Эпизод «Вечер в кино» («En Regardant le Film»)
2009	Женщина, пушка и лапша	三枪拍案惊奇
2010	Под ветвями боярышника	山楂树之恋
2011	Цветы войны	金陵十三釵
2014	Возвращение	归来
2016	Великая стена	长城
2018	Тень	影

Оператор

Йыл	Исеме	Ҡытай телендәге исеме	Комментарий
1982	Красный слон	红象
1983	Один и восемь	一个和八个	реж. Чжан Цзюньчжао
1984	Жёлтая земля	黃土地	реж. Чэнь Кайгэ
1986	Старый колодец	老井	реж. Ву Тяньмин
1986	Большой парад	大阅兵	реж. Чэнь Кайгэ

Актёр

Йыл	Исеме	Ҡытай телендәге исеме	Комментарий
1986	Старый колодец	老井	Сунь Ванцзян
1987	Красный гаолян	红高粱
1989	Терракотовый воин	古今大战秦俑情	генерал Мэн Тяньфан
1997	Сохраняй спокойствие	有话好好说	Лю Дэлун

Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре

1987 — «Золотой медведь» Берлинского кинофестиваля за фильм «Красный гаолян»
1988 — Национальная кинопремия «Золотой петух» за роль в фильме «Старый колодец»
1991 — «Серебряный лев» Венецианского кинофестиваля за фильм «Подними красный фонарь»
1992 — «Золотой лев» Венецианского кинофестиваля за фильм «Цю Цзюй обращается в суд»
1993 — премия BAFTA за лучший неанглоязычный фильм за фильм «Подними красный фонарь»
1994 — Гран-при Каннского кинофестиваля за фильм «Жить»
1995 — премия BAFTA за лучший неанглоязычный фильм за фильм «Жить»
1999 — «Золотой лев» Венецианского кинофестиваля за фильм «Ни одним меньше»
1999 — «Серебряный медведь» Берлинского кинофестиваля за фильм «Дорога домой»
2000 — Национальная кинопремия «Золотой петух» за фильм «Дорога домой»
2002 — Азиатская премия культуры Фукуока
2003 — Премия Альфреда Бауэра (за открытие новых путей в киноискусстве) Берлинского кинофестиваля за фильм «Герой»

Кроме того, три фильма Имоу номинировались на премию «Оскар» за лучший иностранный фильм: «Цзюй Доу» (1991), «Подними красный фонарь» (1992) и «Герой» (2003 год). Ленты «Шанхайская триада» и «Дом летающих кинжалов» получили номинации на «Оскар» за лучшую операторскую работу, а «Проклятие золотого цветка» номинировался на «Оскар» в категории «Лучший дизайн костюмов».

Иҫкәрмәләр

↑ Record #111742197 // VIAF (билдәһеҙ) — [Dublin, Ohio]: OCLC, 2003.
↑ Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
↑ ^3,0 ^3,1 Internet Movie Database (ингл.) — 1990.
↑ Zhang Yimou // SNAC (ингл.) — 2010.
↑ Zhang Yimou // https://www.biografiasyvidas.com/biografia/z/zhang_yimou.htm

Һылтанмалар

Экранка.ру
Национальный кинопортал Film.ru 2006 йыл 21 март архивланған.
Евгений Майзель. Чжан Имоу. Китайское правописание

[_322c04c06e2a79b3-1] Record #111742197 // VIAF (билдәһеҙ) — [Dublin, Ohio]: OCLC, 2003.

[_9eaaf7d626ed75ff-2] Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.

[_90fce354ff562a87-3] 3,0 ^3,1 Internet Movie Database (ингл.) — 1990.

[_0b9e85ff2cde078a-4] Zhang Yimou // SNAC (ингл.) — 2010.

[_1f8ae48ae1f8f4bc-5] Zhang Yimou // https://www.biografiasyvidas.com/biografia/z/zhang_yimou.htm

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Чжан Имоу

Зат	ир-ат^[1]^[2]
Гражданлыҡ	Ҡытай
Кана әлифбаһында исеме	チャン・イーモウ
Тыуған көнө	2 апрель 1950^[3]^[4] (74 йәш) или 14 ноябрь 1951^[3] (73 йәш)
Тыуған урыны	Сиань, Ҡытай
Внебрачный партнёр	Chen Ting^[d] һәм Гун Ли^[d]
Һөнәр төрө	кинорежиссёр, актёр, сценарий яҙыусы, кинопродюсер, оператор-постановщик
Биләгән вазифаһы	Ҡытай халыҡ сәйәси кәңәшләшеү советының Бөтә Ҡытай комитеты ағзаһы^[d]
Уҡыу йорто	Пекинская киноакадемия^[d]
Сәнғәт йүнәлеше	fifth generation Chinese cinema^[d]^[5]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	Азиатская кинопремия за прижизненные достижения^[d] (22 март 2010) Golden Rooster Award for Best Director^[d] (1999) Golden Rooster Award for Best Director^[d] (2000) Golden Rooster Award for Best Director^[d] (2003) Кинопремия "Золотой петух", номинация "Лучший актёр"^[d] (1988) Азиатская премия культуры Фукуока^[d] (2002) Гран-при Каннского кинофестиваля^[d] (1994) гран-при жюри Берлинале^[d] (2000) Серебряный лев^[d] (1991) премия BAFTA за лучший неанглоязычный фильм^[d] (1993) премия BAFTA за лучший неанглоязычный фильм^[d] (1995) почётный доктор Йельского университета^[d] (23 май 2010)
Досье в	Швейцария башҡарыу сәнғәте архивы^[d]
Чжан Имоу Викимилектә