Ниғмәтулла

Ниғмәтулла (рус. Нигматуллино) — Башҡортостан Республикаһының Әлшәй районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә халыҡ һаны 553 кеше булған. ОКАТО коды — 80202843001.

Ауыл
Ниғмәтулла рус. Нигматуллино
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Әлшәй районы
Ауыл биләмәһе	Ниғмәтулла ауыл Советы (Әлшәй районы)
Координаталар	54°00′43″ с. ш. 55°20′55″ в. д.
Нигеҙләнгән	1793
Элекке исеме	Маляш, Миляш
Халҡы	↘553 кеше (2010)
Милли состав	татарҙар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	452117
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 202 843 001
ОКТМО коды	80 602 443 101
ГКГН номеры	0520192
Ниғмәтулла

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Раевка): 33 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Раевка): 33 км

Урамдары

Урам исемдәре:

• Көнсығыш урамы (рус. Восточная (улица))
• Тау урамы (рус. Горная (улица))
• Йылға аръяғы урамы (рус. Заречная)
• Йәштәр урамы (рус. Молодежная (улица))
• Яр буйы урамы (рус. Набережная (улица))
• Һартйылға урамы (рус. Сарт Елга (улица))
• Үҙәк урамы (рус. Центральная (улица))
• Мәктәп урамы (рус. Школьная (улица))

Халыҡ һаны

Милли составы

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәттәре буйынса татарҙар 89 % тәшкил итә.

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1816 йыл	558
1834 йыл	882
1859 йыл	1435
1865 йыл	1559
1870 йыл	1559
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1906 йыл	2535
1920 йыл 26 август	2963
1926 йыл 17 декабрь	2963
1939 йыл 17 ғинуар	1902
1959 йыл 15 ғинуар	1072
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	664
2002 йыл 9 октябрь	614
2010 йыл 14 октябрь	553	264	289	47,7	52,3

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Тарихы

Ниғмәтулла (Мәләш, Миляш) ауылына 1793 йылда Яйыҡ-Ҫыбы-Мең улусы башҡорттарының керҙәшлеге тураһында килешеүе буйынса мишәр поручик Ниғмәтулла Янышев тарафынан нигеҙ һалына. Әммә ундай тораҡ пункты ул саҡта булмаған. 1811 йылда улус башҡорттарының икенсе килешеүе буйынса Ниғмәтулла менән уның улы Исхаҡ мишәрҙәрҙе индерә башлай. Яңы ауылды 1812 йылда Сәлих ауылы мишәрҙәре төҙөй. 1830 йылдың 12 февралендәге ҫыбы-меңдәр менән өсөнсө килешеү ҙә төҙөй, уның буйынса бында мишәрҙәрҙең яңы төркөмө ҡабул ителә. Мишәрҙәр бында Боҙаяҙ, Йәрми, Байтимер, Сәлих, Яңы, Суйынсы ауылдарынан килгән.

1816 йылда бында 229 ир-егет һәм шул сама уҡ ҡатын-ҡыҙ булған. 1834 йылда — 882, 1859 йылда — 1435, 1870 йылда — 1559, 1920 йылда — 563 йортта 2963 мишәр булған.

1843 йылда 882 мишәргә 1720 бот ужым һәм 10048 бот яҙғы иген сәселгән.

Видеофильмдар

• Ниғмәтулла ауылының 210 йыллығы. Әлшәй районы. Мәләш ауылы. Тыуған яҡ. Гүзәл Әхмәтова. 2021 йылдың 23 июнеYouTube сайтында Видео
• Ниғмәтулла ауылына 210 йыл. Әлшәй ТВYouTube сайтында Видео
• Ниғмәтулла. БСТ каналы.YouTube сайтында Видео

Билдәле шәхестәре

• Ғәлиев Ғатаулла Фәсхетдин улы (16.9.1861—1939), шағир-импровизатор.
• Садиҡов Фәнис Ғилман улы (1.02.1936), хеҙмәт ветераны, ғалим-балалар хирургы. 1970—2015 йылдарҙа Башҡорт дәүләт медицина институты һәм Башҡорт дәүләт медицина университеты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1984 йылдан — педиатрия факультеты деканы, 1990—2011 йылдарҙа Дипломдан һуң белем биреү институтының педиатрия һәм балалар хирургияһы кафедраһы мөдире. Медицина фәндәре докторы (1990), профессор (1992). Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған табибы (1986), СССР-ҙың (1986) һәм Башҡортостан Республикаһының (2006) һаулыҡ һаҡлау отличнигы.
• Солтанаев Хәмит Рахман улы (31.05.1900—26.04.1994), ғалим-зоотехник, юғары мәктәп эшмәкәре. 1935—1974 йылдарҙа Башҡортостан ауыл хужалығы институты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1945 йылға тиклем, 1948—1951 һәм 1959—1971 йылдарҙа — ауыл хужалығы малдарын үрсетеү кафедраһы мөдире, 1945—1948 һәм 1951—1959 йылдарҙа — институт директорының уҡыу-уҡытыу һәм фәнни эштәр буйынса урынбаҫары. Ауыл хужалығы фәндәре кандидаты (1940). Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1960). «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1944).
• Наҡиев Әғләм Рахман улы (11 июль 1908 йыл — 4 июнь 1976 йыл) — Башҡортостан һөт һәм сусҡасылыҡ совхоздары тресының баш агрономы, директор урынбаҫары. Социалистик Хеҙмәт Геройы. Башҡорт АССР-ы Юғары Советының бишенсе саҡырылыш депутаты (1959—1963).
• Йосопов Хәмит Ғәббәс улы (15 июнь 1917 йыл — 21 ғинуар 1993 йыл) — Салауат нефть химияһы комбинаты төҙөлөш механизацияһы идаралығының төҙөлөш буйынса контораһы бульдозерисы, Социалистик Хеҙмәт Геройы (1958). Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан.

Әҙәбиәт

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)  (Тикшерелеү көнө: 27 ғинуар 2021)
• Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана. Кн. 9. Уфа: Китап, 2001, 98-104 с. — 304 с. — ISBN 5—295—02843—7 (рус.) (Тикшерелеү көнө: 27 ғинуар 2021)

Һылтанмалар

• Ниғмәтулла // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 27 ғинуар 2021)
• Нигматуллино (Маляш, Миляш) на портале «Генеалогия и Архивы» (Тикшерелеү көнө: 27 ғинуар 2021)