Иҫке Этекәй

Иҫке Әтекәй (рус. Староитикеево) — Башҡортостандың Ауырғазы районындағы ауыл. Батыр ауыл Советына ҡарай. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 197 кеше. Почта индексы — 453483, ОКАТО коды — 80 205 804 010.

Ауыл
Иҫке Этекәй рус. Староитикеево
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Ауырғазы районы
Ауыл биләмәһе	Батыр ауыл Советы (Ауырғазы районы)
Координаталар	54°01′20″ с. ш. 55°58′06″ в. д.
Нигеҙләнгән	1740
Беренсе мәртәбә телгә алынған	1747,1779
Элекке исеме	Ғүмәр
Халҡы	↘197 кеше (2010)
Милли состав	татарҙар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	453483
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 205 804 010
ОКТМО коды	80 605 404 146
Иҫке Этекәй

Тарихы

XVIII быуаттың 40-сы йылдарында нигеҙләнгән башҡорт ауылы. 1779 йылда Нуғай даруғаһы Меркет‑Мең улусы башҡорттарының аҫаба ерҙәрендә типтәрҙәр килеп ултыра. Сотник Этекәй Дәүләтов исеме менән аталған ауылға нигеҙ һала. 1774 йылғы Юлбирҙе Этекәйев йорт старшинаһы булып хеҙмәт иткән — ауылдар менән идара иткән. Уның улдары — Юлбирҙе Этекәев (1774) билдәле. Ул бер төркөм ауылдар менән идара иткән, йорт старшинаһы булған. Юлбирҙенең улдары — Фәйзулла, Ихсан, Мөхәмәтғәле, Йосоп. Шулай уҡ ауыл кешеләренең береһе Ғүмәр Исламғолов исеме менән Ғүмәр ауылы тип теркәлгән. XIX быуаттың 1‑се яртыһынан алып хәҙерге исемен йөрөтә.

1795 йылда 32 йортта 203 кеше — 167 башҡорт, 22 типтәр, 14 мишәр йәшәгән. Мишәрҙәр һәм типтәрҙәр бында меркет-мең башҡорттары менән керҙәшлек килешеүен 1747 һәм 1779 йылдарҙа төҙөгән. 1865 йылда 35 йортта — 236 кеше Был ике ауылдың халҡы игенселек, малсылыҡ һәм кәсепселек менән шөғөлләнгән. 1842 йылда 295 башҡортҡа 608 бот ужым һәм 1082 бот яҙғы иген сәселгән.

Был ауыл урынлашҡандан һуң 100 йыл үтеүгә бер нисә ғаилә икенсе Этекәй ауылына нигеҙ һалған. Иҫке һәм Яңы Этекәйҙә хәҙер башҡорттар, мишәрҙәр, типтәрҙәр йәшәй. Типтәрҙәр үҙҙәрен татар тип атай.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август	521
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	486
1959 йыл 15 ғинуар	351
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	179
2002 йыл 9 октябрь	208
2010 йыл 14 октябрь	197	89	108	45,2	54,8

Милли состав

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәте буйынса — күпселек татарҙар (77 %) йәшәй.

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Ревизия материалдары

1850 йылда Иҫке Этекәй ауылында ла рәүиз (ревизия) үткәрелә һәм уның материалдары Башҡортостандың Милли архивында һаҡлана.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Талбазы): 8 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Көйәҙебаш): 4 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Аҡкүл): 22 км

Урамдары

• 7 Ноябрь урамы (рус. улица 7 Ноября)
• Күл урамы (рус. Озерная улица)
• Совет урамы (рус. Советская улица)
• Үҙәк урам (рус. Центральная улица)

.

Билдәле шәхестәр

• Зифа Нагаева (1 март 1956 йыл) — йырсы, шағир, композитор, радио тапшырыуҙар алып барыусы (1996—2013). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2003), Ауырғазы районының Ғәлимйән Ибраһимов исемендәге премияһы лауреаты (2006), Татарстан Республикаһының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (2011).
• Миңлебаев Ғиләжетдин Фәсхетдин улы, Ғиләж Ғүмәрский (1 апрель 1890 йыл—26 ноябрь 1967 йыл) — драматург. 1910 сы йылдарҙан үҙешмәкәр театр коллективтарын ойоштороусы. 1930—1937 йылдарҙа Башҡортостан дәүләт нәшриәтенең район-ара бүлеге мөдире. Беренсе донъя һуғышында ҡатнашыусы. Сәйәси золом ҡорбаны.

Һылтанмалар

• Иҫке Этекәй // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 54. — ISBN 978-5-295-04683-4.
• ревизия материалдары(недоступная ссылка)