Берләшкән Милләттәр Ойошмаһы
Берләшкән Милләттәр Ойошмаһы, БМО (ингл. United Nations, рус. Организация Объединённых Наций) — донъяла тыныслыҡ һәм именлекте һаҡлауҙы, дәүләттәр араһында күп яҡлы бәйләнештәрҙе үҫтереүҙе үҙ эшмәкәрлегенең маҡсаты итеп ҡуйған халыҡ-ара ойошма. БМО ҡарарҙары Ойошма системаһына ҡараған махсус маҡсатлы агентлыҡтар, бәйле ойошмалар, шуралар һәм ағза илдәрҙең структуралары арҡылы тормошҡа ашырыла.
| Берләшкән Милләттәр Ойошмаһы | |
| United Nations Organisation des Nations unies | |
 Флаг ООН | |
|
| |
|
Государства — члены ООН
| |
| Ағза |
193 ағза-дәүләт |
|---|---|
| Штаб-квартира | |
| Ойошма төрө |
халыҡ-ара ойошма |
| Официальные языки | |
| Етәкселәре | |
| Генераль секретары | |
| ' | |
| Нигеҙләнгән | |
| БМО уставына ҡул ҡуйыу | |
| Устав ғәмәлгә инде | |
| Бөтөрөлгән | |
| - | |
| Сайт | |
 Берләшкән Милләттәр Ойошмаһы Викимилектә | |
.svg)
- "ООН" бите бында йүнәтелә.
- "UN" бите бында йүнәтелә.
ТарихҮҙгәртергә
Ойошма эшмәкәрлеге һәм структураһы Икенсе донъя һуғышы ваҡытында Гитлерға ҡаршы коалиция булдырған илдәр тарафынан төҙөлгән. «Берләшкән Милләттәр» исеме беренсе тапҡыр 1942 йылдың 1 ғинуарында ҡул ҡуйылған «Берләшкән Милләттәр Декларацияһы»нда телгә алына.
БМО уставы 1945 йылда Сан-Франциско конференцияһында раҫлана, шул уҡ йылдың 26 июнендә 51 дәүләт вәкиле тарафынан ҡул ҡуйыла. Уставтың үҙ көсөнә инеү датаһы — 24 октябрь Берләшкән Милләттәр Ойошмаһы көнө тип билгеләнә.
СтруктураҮҙгәртергә
- Генераль Ассамблея
- Генераль секретарь
- БMO-ның Именлек Советы
- Секретариат
- БМО-ның Халыҡ-ара суды
- Махсус ойошмалар
БМО-ның Генераль АссамблеяһыҮҙгәртергә
БМО-ның Генераль Ассамблеяһы йәки Берләшкән Милләттәр Ойошмаһының Генераль Ассамблеяһы, (инглизсә United Nations General Assembly, fr. L’Assemblée générale des Nations unies) — 1945 йылда БМО резолюцияһы буйынса ойошҡан БMO-ның вәкилдәр, директив, кәңәшсе баш органы.
БMO-ның Именлек Советының ҡарарҙарынан айырмалы булараҡ, БМО-ның Генераль Ассамблеяһы ҡарарҙары мәжбүри көскә эйә түгел.
Ассамблея 193 БМО ағзаһынан тора. БМО Уставында[4] тасуирланған халыҡ-ара мәсьәләләргә ҡағылышлы фекер алышыу майҙаны булып тора.
Ассамблея сессияларына йыл һайын сентябрь—декабрь айҙары араһында йыйыла, улар араһында зарурлыҡ тыуғанда йыйылыуы мөмкин.
Генераль секретарьҮҙгәртергә
БМО-ның Генераль секретары ойошманың Именлек Советы тәҡдиме буйынса Генераль Ассамблея тарафынан яңынан һайланыу мөмкинлеге менән 5 йылға тәғәйенләнә.
| № | Исем | Фото | Ил | Вазифаны үтәй башлау ваҡыты | Тамамлау ваҡыты |
|---|---|---|---|---|---|
| – | Глэдвин Джебб |
 |
.svg){kind=small} Бөйөк Британия(Көнбайыш Европа) |
24 октябрь 1945 йыл | 1 февраль 1946 йыл |
| 1 | Трюгве Хальвдан Ли |
 |
 Норвегия(Көнбайыш Европа) |
2 февраль 1946 йыл | 10 ноябрь 1952 йыл |
| 2 | Даг Хаммаршельд |
 Швеция(Көнбайыш Европа) |
10 апрель 1953 йыл | 18 сентябрь 1961 йыл | |
| 3 | У Тан |
 |
.svg){kind=small} Бирма(Азия) |
30 ноябрь 1961 йыл | 1 ғинуар 1972 йыл |
| 4 | Курт Вальдхайм |
 |
 Австрия(Көнбайыш Европа) |
1 ғинуар 1972 йыл | 1 ғинуар 1982 йыл |
| 5 | Хавьер Перес де Куэльяр |
 |
.svg){kind=small} Перу(Көньяҡ Америка) |
1 ғинуар 1982 йыл | 1 ғинуар 1992 йыл |
| 6 | Бутрос Бутрос-Гали |
 |
 Мысыр(Африка) |
1 ғинуар 1992 йыл | 1 ғинуар 1997 йыл |
| 7 | Кофи Аннан |
 |
 Гана(Африка) |
1 ғинуар 1997 йыл | 1 ғинуар 2007 йыл |
| 8 | Пан Ги Мун |
 |
 Көньяҡ Корея(Азия) |
1 ғинуар 2007 йыл | 1 ғинуар 2017 йыл Беренсе срогы бөтөр алдынан |
| 9 | Антониу Гутерреш |
.jpg) |
 Португалия(Көнбайыш Европа) |
1 ғинуар 2017 йыл | Вазифаһын башҡара |
Именлек советыҮҙгәртергә
БMO-ның Именлек Советы халыҡ-ара тыныслыҡ һәм именлек өсөн яуаплы, уның ҡарарҙарына БМО-ның барлыҡ ағзалары буйһонорға бурыслы. БМО-ның именлек Советындағы биш даими ағза (Рәсәй Федерацияһы, АҠШ, Бөйөк Британия, Франция, Ҡытай) вето хоҡуғына эйә.
Именлек Советы биш ағзанан тора: биш ағза — даими (Рәсәй, АҠШ, Бөйөк Британия, Франция һәм Ҡытай), ҡалған ун ағза (Устав терминологияһы буйынса — «даими булмаған аҡзалар») Уставтың 23 статьяһы 2-се пунктына ярашлы һайлана.
Ағза дәүләттәрҮҙгәртергә
2011 йылдың 14 июленә БМО-ға 193 дәүләт керә[5].
ТелдәрҮҙгәртергә
БМО-ла эште ойоштороу өсөн рәсми һәм эш телдәре раҫланған. Ойошманың һәр органы өсөн ошо телдәрҙе ҡулланыу тәртибе эшләнгән.
Ойошманың барлыҡ документтары БМО-ның рәсми телдәрендә төҙөлә.
Халыҡ-ара ойошманың рәсми телдәре булған түбәндәге алты телдең махсус көнө билдәләнә:
- Инглиз теле — 23 апрель
- Урыҫ теле — 6 июнь
- Испан теле — 12 октябрь
- Ҡытай теле — 20 апрель
- Ғәрәп теле — 18 декабрь
- Француз теле — 20 март
ГалереяҮҙгәртергә
Нью-Йорктағы штаб-фатир
Генераль Ассамблея залы
Именлек Шураһы залы
Иҡтисади һәм социаль шура залы
Терәк буйынса шура залы
Женевала урынлашҡан БМО бинаһы
Женевала урынлашҡан бина залы
Женевала урынлашҡан бина алдында байраҡтар
Шулай уҡ ҡарағыҙҮҙгәртергә
ИҫкәрмәләрҮҙгәртергә
- ↑ Отделение Организации Объединенных Наций в Вене
- ↑ United Nations Office at Geneva
- ↑ United Nations Office Nairobi
- ↑ Устав Организации Объединенных Наций 2009 йылдың 17 апрель көнөндә архивланған.
- ↑ Государства — члены ООН (рус.)
ҺылтамаларҮҙгәртергә
- Рәсми сайт (инг.) (исп.) (рус.) (ҡыт.) (ғәр.) (фр.)
- Дөйөм мәғлүмәт (инг.)