Сураҡай (Әлшәй районы)

Сураҡай (рус. Чуракаево) — Башҡортостандың Әлшәй районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 477 кеше. Почта индексы — 452107, ОКАТО коды — 80202870005.

Ауыл
Сураҡай рус. Чуракаево
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципиаль	Әлшәй районы
Ауыл биләмәһе	Шафран ауыл Советы (Әлшәй районы)
Координаталар	54°00′16″ с. ш. 54°46′02″ в. д.
Нигеҙләнгән	XVIII быуат уртаһы
Беренсе мәртәбә телгә алынған	1745
Халҡы	↘477 кеше (2010)
Милли состав	башҡорттар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	452107
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 202 870 005
ОКТМО коды	80 602 470 106
ГКГН номеры	0518115
Сураҡай

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1795 йыл	85
1865 йыл	298
1906 йыл	533
1917 йыл	761
1920 йыл 26 август
623
1939 йыл 17 ғинуар	442
1959 йыл 15 ғинуар	368
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	507
2002 йыл 9 октябрь	561
2010 йыл 14 октябрь	477	226	251	47,4	52,6

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Раевка): 20 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Шафран): 4 км

Урамдары

• Йәштәр (урамы) — рус. Молодежная (улица)
• Күл (урамы) — рус. Озерная (улица)
• Йылға (урамы) — рус. Речная (улица)
• Салауат Юлаев (урамы) — рус. Салавата Юлаева (улица)

Тарихы

Ауылға XVIII быуат уртаһында Нуғай даруғаһы Яйыҡ‑Ҫыбы‑Мең улусы Ташлы ауылы башҡорттары үҙ ерҙәрендә нигеҙ һала. 1745 йылда уның халҡы Сураҡай Төркәйев башҡа аҫабалар менән Аҫау йылғаһы буйындағы улустың аҫаба ерҙәренең бер өлөшөн Моҡшин улусы башҡорттарына бирә. 1770 йылда йөҙ башы Иҙрис Муашев Сураҡай кешеһе була. 1795 йылда уның 16 йорто була, унда 85 аҫаба башҡорт йәшәй. 1816 йылда — 132, 1834 йылда — 186, 1859 йылда — 250, 1870 йылда — 298 башҡорт, 1917 йылда — 707 башҡорт, 27 урыҫ, 13 типтәр, 8 сыуаш, 6 немец, 1920 йылда 623 башҡорт була.

1843 йылда 186 башҡортҡа 8 бот ужым һәм 528 бот яҙғы иген сәселгән. 1917 йылда 129 хужалыҡтың 514 дисәтинә һөрөнтө ере булған, шуларҙың 70-енең — 4-кә, 32-һенең — 10-ға, 10-ының — 15-кә, 3-өнөң 15-тән ашыу дисәтинәһе булған. 14 ике кешенең ғөмүмән сәсеүлеге булмаған. 27 урыҫтың ни бары 10 тиҫтә һөрөнтө ере, типтәрҙәре һәм сыуаштарының ни бары 1,5 тиҫтәләгәне булған. Немецтар игенселек менән шөғөлләнмәй.

1812 йылғы Ватан һуғышында ҡатнашыусыларҙың береһе 1839 йылға тере була. Ул — Парижды штурмлаған 13-сө башҡорт полкы яугиры, зауряд-есаул Ҡоҙамыш Яҡшығолов. Уның ике көмөш миҙал менән бүләкләнә.

Сураҡай тоҡомдары

Билдәле шәхестәре

• Ҡоҙамыш Яҡшығолов (1788—?) — хәрби эшмәкәр. 1812 йылғы Ватан һуғышында һәм Рус армияһының сит илгә 1813—1814 йылдарҙағы походтарында ҡатнашыусы. Зауряд-есаул булып хеҙмәт итә. Яйыҡ-Ҫыбы-Мең улусы (хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Әлшәй районы) Сураҡай ауылында йәшәгән.
• Муллабаев Сәһриәр Ғабдрахман улы (рус. Муллабаев Сагеряр Габдрахманович; 1899 йыл—1977 йыл) — Беренсе донъя һуғышында һәм Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан, шағир-импровизатор.

Видеофильмдар

• 9 май Сураҡай ауылында 2020 йылдың 19 мартыYouTube сайтында Видео
• 16 сентябрҙә Сураҡай ауылында күпер асыла. 2020 йылYouTube сайтында Видео

Радиола

• Сураҡай һәм Ханжар ауылдарының юбилейҙары

Билдәле шәхестәре

• Ҡоҙамыш Яҡшығолов — 13-сө Башҡорт полкы составында 1812 йылғы Ватан һуғышында һәм Рус армияһының сит илгә 1813—1814 йылдарҙағы походтарында ҡатнашыусы. «1814 йылдың 19 мартында Парижды алған өсөн» һәм «1812 йылғы Ватан һуғышы иҫтәлегенә» көмөш миҙалдары кавалеры.
• Муллабаев Сәһриәр Ғабдрахман улы (1899—1977) — шағир-импровизатор.

Әҙәбиәт

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4.

Һылтанмалар

• Сураҡай (Әлшәй районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.  (Тикшерелеү көнө: 20 апрель 2022)
• Совет муниципальных образований Республики Башкортостан
• Чуракаево на портале «Генеалогия и Архивы»