Ландау Лев Давидович

(Лев Ландау битенән йүнәлтелде)

Ландау Лев Давидович (йыш ҡына хеҙмәттәштәре-физиктар Дау тип йөрөтә[8]; 9 (22) ғинуар 1908 йыл, Баҡы — 1 апрель 1968 йыл, Мәскәү) — СССР-ҙың физик-теоретигы, ғилми мәктәпкә нигеҙ һалыусы, СССР Фәндәр академияһы академигы (1946 йылда һайлана). 1962 йылда Физика буйынса Нобель премияһы лауреаты.

Ландау Лев Давидович
рус. Лев Давидович Ландау
Рәсем
Зат ир-ат[1][2]
Гражданлыҡ  Рәсәй империяһы
 Әзербайжан Демократик Республикаһы[d]
 СССР
Тыуған ваҡыттағы исеме рус. Лев Давидович Ландау
Патронимы йәки матронимы Давидович[d]
Ҡушамат Дау
Тыуған көнө 9 (22) ғинуар 1908[2]
Тыуған урыны Баҡы, Рәсәй империяһы[1]
Вафат булған көнө 1 апрель 1968({{padleft:1968|4|0}}-{{padleft:4|2|0}}-{{padleft:1|2|0}})[1][2][3][…] (60 йәш)
Вафат булған урыны Мәскәү, СССР[1]
Үлем төрө тәбиғи үлем[d][4]
Үлем сәбәбе кишечная болезнь[d][4]
Ерләнгән урыны Новодевичье зыяраты[d][5]
Әсәһе Любовь Вениаминовна Гаркави-Ландау[d]
Хәләл ефете Конкордия Терентьевна Ландау-Дробанцева[d]
Туған тел урыҫ теле
Место содержания под стражей Лубянкалағы дәүләт именлеге органдары бинаһы[d][4] һәм Лефортово төрмәһе[d][4]
Һөнәр төрө физик, уйлап табыусы, писатель-документалист, университет уҡытыусыһы, физик-теоретик, математик
Эшмәкәрлек төрө теоретическая физика[d]
Эш урыны В.Н. Каразин исемендәге Харьков милли университеты[4]
Харьковский физико-технический институт[d][4]
Институт физических проблем им. П. Л. Капицы РАН[d][4]
А. Ф. Иоффе исемендәге РФА физика-техника институты[d]
М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты
Мәскәү физика-техник институты[d][4]
Уҡыу йорто физико-математический факультет Санкт-Петербургского университета[d]
Баҡы дәүләт университеты
Baku Polytechnicum[d][4]
Ғилми исеме профессор[d] һәм академик АН СССР[d]
Ғилми дәрәжә физика-математика фәндәре докторы[d][6] (1934)
Ғилми етәксе Иоффе Абрам Фёдорович[7]
Аспиранттар Яков Абрамович Смородинский[d][6], Абрикосов Алексей Алексеевич[6], Александр Ильич Ахиезер[d][6], Азбель, Марк Яковлевич[d], Исаак Яковлевич Померанчук[d][6], Исаак Маркович Халатников[d][6], Яков Борисович Зельдович[d][6], Александр Паташинский[d][6], Сәғҙиев Роальд Зиннур улы[6] һәм Александр Фёдорович Андреев[d]
Уҡыусылар Игорь Ехиельевич Дзялошинский[d], Александр Ильич Ахиезер[d], Абрикосов Алексей Алексеевич, Лев Петрович Питаевский[d], Исаак Яковлевич Померанчук[d], Илья Михайлович Лифшиц[d], Евгений Михайлович Лифшиц[d], Мигдал, Аркадий Бейнусович[d], Исаак Маркович Халатников[d], Каган, Юрий Моисеевич[d] һәм Ласло Тисса[d]
Кемдә уҡыған Нильс Бор[d]
Ойошма ағзаһы Лондон король йәмғиәте[d], Леопольд Академияһы, АҠШ фәндәр милли академияһы[d], СССР Фәндәр академияһы[d], Датская королевская академия наук[d], Нидерланд король фәндәр академияһы[d], Америка сәнғәт һәм фәндәр академияһы[d] һәм Рәсәй Фәндәр академияһы
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Изображение памятной доски
Вики-проект Проект:Математика[d]
Число Эрдёша 5
 Ландау Лев Давидович Викимилектә

Социалистик Хеҙмәт Геройы (1954). Макс Планк исемендәге миҙал лауреаты (ГФР) (1960), Лондон Фриц премияһы лауреаты (1960), Ленин (1962) һәм өс тапҡыр Сталин премиялары лауреаты (1946, 1949, 1953).

Лондон король йәмғиәтенең (1960), АҠШ-тың милли фәндәр академияһының (1960), Дания короллеге фәндәр академияһының (1951), Нидерланд короллеге фәндәр академияһы ағзаһы (1956), Американың фән һәм сәнғәт академияһының (1960), «Леопольдина» фәндәр академияһының (1964), Француз физика йәмғиәте һәм Лондон физика йәмғиәтенең сит ил ағзаһы.

Ландау физик-теоретиктарҙың күп һанлы мәктәбен булдыра. Уның уҡыусылары: Е. М. Лифшиц, А. А. Абрикосов, Л. П. Горьков, И. Е. Дзялошинский, И. М. Лифшиц, И. Я. Померанчук, И. М. Халатников, А. Ф. Андреев, А. И. Ахиезер, В. Б. Берестецкий, С. С. Герштейн, В Н. Грибов, Б. Л. Иоффе, Ю. М. Каган, .В. Г. Левич, Л. А. Максимов, А. Б. Мигдал, Л. П. Питаевский, Л. М. Пятигорский, Р. З. Сагдеев, Я. А. Смородинский, К. А. Тер-Мартиросян, Ласло Тисса һ. б.

Ландау исеме менән Рәсәй Фәндәр академияһының Теоретик физика институты атала.

Күп тапҡырҙар ҡайтанан баҫылған һәм 20 телдә нәшер ителгән классик Теоретик физика курсын булдырыу инициаторы һәм авторы (М. Е. Лифшиц мнән берлектә).

Биографияһы үҙгәртергә

Ата-әсәһе үҙгәртергә

 
1910 йылда Ландау ғаиләһе

Лев Давидович Ландау 1908 йылдың 22 ғинуарында Баҡы ҡалаһының йәһүд ғаиләһендә тыуа, атаһы — инженер-нефтсе Давид Львович Ландау, әсәһе — табип Любовь Вениаминовна Гаркави-Ландау. Любовь Вениаминовна Гаркави-Ландау (1877—1941) Могилев ҡатын-ҡыҙҙар гимназияһын, Еленинск кендек инәләре институтын һәм Петербургта Ҡатын-ҡыҙҙар медицина институтын тамамлай. 1905 йылда кейәүгә сыҡҡандан һуң, Балаханда акушер, Баҡы ҡатын-ҡыҙҙар гимназияһында табип булып эшләй, эксперименталь фармакология буйынса ғилми хеҙмәттәр «Das des damarukam isolierte Phasenwirkung Digitalis Herz Die», 1925; «Об иммунитете жабы к её собственному яду», 1930) һәм «Эксперименталь фармакология буйынса ҡыҫҡаса ҡулланма» баҫтыра (1927)[9][10][11]. Давид Львович Ландау (1866—1943) шулай уҡ Могилевтан; урындағы гимназияны алтын миҙалға тамамлай (1884)[12] һәм Баланахда, һуңынан Баҡыла The Caspian-Black Joint Sea-Company компанияһында инженер булып эшләй, ә 1920 йылдарҙа «Азнефть» промыслаларының үҙәк идаралығында техник бүлек управляющийы була[13]; ғилми хеҙмәттәр, шул иҫәптән «Способ тушения горящего нефтяного фонтана» (Вестник общества технологов, СПб, 1913) һәм «Основной закон поднятия жидкости проходящим током воздуха (газа)» (Техник физика журналы, т. 6, сығарылыш 8, 1936) хеҙмәттәрен баҫтыра[14].

Уҡыуы (1913—1932) үҙгәртергә

 
Баҡыла 1924 йылға тиклем Лев Ландау йәшәгән йорт

1913 йылда Баҡыла асылған йәһүд балалар баҡсаһына йөрөй[15]. 1916 йылдан әсәһе тәбиғи фәндәрҙән уҡытҡан Баҡы йәһүд гимназияһында уҡый[16]. Математиканан бик һәләтле булараҡ, 12 йәшендә Ландау дифференцияларға өйрәнә, ә 13 йәшендә — интеграцияларға. 14 йәшендә Баҡы университетына бер үк ваҡытта ике: физика-математика һәм химия факультетына уҡырға инә. Тиҙҙән физик һөнәрен һайлай һәм химияны ҡалдыра. Айырым уңыштары өсөн 1924 йылда Ленинград университетына күсерелә, атаһы яғынан туғаны — стоматолог Мария Львовна Браудела йәшәй (1873—1970).

1927 йылда Ленинград университеты физика-математика факультетының физика бүлеген тамамлап, Ландау артабан Ленинград физик-техник институтының (директоры булып А. Ф. Иоффе) аспиранты, ә һуңыраҡ хеҙмәткәрҙәре булып китә, 1926—1927 йылдарҙа теоретик физика буйынса тәүге эшен баҫтыра. Шунда уҡ тиерлек 1927 йылда 19 йәшлек Ландау квант теорияһына фундаменталь өлөш индерә — ҙур системаның бер өлөшө булып торған тулы квант-механика системаһын һүрәтләү сифатында матрица тығыҙлығы билдәләмәһен индерә. Был төшөнсә квант статистикаһында төп төшөнсә булып тора.

Иҫкәрмәләр үҙгәртергә

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Deutsche Nationalbibliothek Record #118569066 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
  2. 2,0 2,1 2,2 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  3. Pitaevskii L. P. The great physicist (ингл.) // Herald Russ. Acad. Sci / Y. OsipovNauka, Springer Science+Business Media, 2008. — Vol. 78, Iss. 1. — P. 75—85. — ISSN 1019-3316; 1555-6492doi:10.1134/S1019331608010097
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 Архив по истории математики Мактьютор — 1994.
  5. Find a Grave (ингл.) — 1996.
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 6,8 Математическая генеалогия (ингл.) — 1997.
  7. Математическая генеалогия (ингл.) — 1997.
  8. Владимир Сычёв. «Дао Ландау» 2015 йыл 7 октябрь архивланған. — «Наука и технологии России»
  9. Элла Рындина «Бабушка Любовь Вениаминовна Гаркави-Ландау»
  10. Ландау-Гаркави Любовь Вениаминовна — врач 2015 йыл 24 сентябрь архивланған.
  11. L. Garcawy-Landau. Die Phasenwirkung des Digitalis auf das isolierte Herz. Archiv für experimentelle Pathologie und Pharmakologie, 1925, 108: 3-4, pp 207—219.
  12. Выпускники Могилёвской гимназии
  13. Весь Азербайджан (1924)
  14. Э. З. Рындина «Давид Львович Ландау»
  15. Израильтянин нашёл в семейном альбоме фото маленького Льва Ландау
  16. Элла Рындина «Воспоминания» 2008 йыл 13 май архивланған.

Әҙәбиәт үҙгәртергә

  • Абрикосов, А. А. Академик Л. Д. Ландау: краткая биография и обзор научных работ. — М.: Наука, 1965. — 46 с.: портр.
  • Абрикосов, А. А., Халатников, И. М. Академик Л. Д. Ландау // Физика в школе. — 1962. — № 1. — С.21—27.
  • Академик Лев Давидович Ландау: Сборник. — М: Знание, 1978. — (Новое в жизни, науке, технике. Сер. Физика; № 3).
  • Академик Лев Давидович Ландау [к пятидесятилетию со дня рождения] // Журнал экспериментальной и теоретической физики. — 1958. — Т.34. — С.3—6.
  • Академик Лев Ландау — Нобелевский лауреат [краткий хронологический обзор] // Наука и жизнь. — 1963. — № 2. — С.18—19.
  • Ахиезер, А. И. Лев Давидович Ландау // Украинский физический журнал. — 1969. — Т.14, № 7. — С.1057—1059.
  • Ахиезер, А. И. Лев Давидович Ландау (1908—1968). К 90-летию со дня рождения.
  • Березанская В. М. Беседы о Ландау: Человек вне стереотипа.- М.:ЛЕНАНД, 2016. — 456 с.; цв.вкл. (Наука в СССР: Через тернии к звездам, № 41.)
  • Бессараб, М. Я. Ландау: Страницы жизни. — 2-е изд. — М.: Моск. рабочий, 1978. — 232 с.: ил. (1-е издание — 1971).
  • Бессараб М. Я. Ландау: Страницы жизни / Предисл. К. А. Тер-Мартиросяна.. — Изд. 3-е, доп. — М.: Московский рабочий, 1988. — 288, [40] с. — (Творцы науки и техники). — 50 000 экз. — ISBN 5-239-00143-X. (обл.)
  • Бессараб, М. Я. Формула счастья Ландау (Портреты). — М.: Терра-кн. клуб, 1999. — 303 с. — Библиогр.: С.298—302.
  • Бессараб, М. Я. Так говорил Ландау. — М.: Физматлит. 2004. — 128 с.
  • Васильцова, З. Педагогика творчества [о Л. Д. Ландау] // Молодой коммунист. — 1971. — № 5. — С.88—91.
  • Воспоминания о Л. Д. Ландау / Отв. ред. И. М. Халатников. — М.: Наука, 1988. — 352 с.: ил.
  • Вокруг Ландау (электронные сборники) / ИИЕТ РАН, 2008 [1]
  • Гинзбург, В. Л. Лев Ландау — Учитель и учёный // Московский комсомолец. — 1968. — 18 января.
  • Гинзбург, В. Л. Лев Давидович Ландау // Успехи физических наук. — 1968. — Т.94, № 1. — С.181—184.
  • Голованов, Я. Жизнь среди формул. Академику Л. Д. Ландау — 60 лет // Комсомольская правда. — 1968. — 23 января.
  • Горелик Г. Е. С(о)ветская жизнь Льва Ландау. Москва: Вагриус, 2008, 463 с., 61 илл. [2]
  • Горобец, Б. С. Круг Ландау // Сетевой альманах «Еврейская старина», 2006—2007. [3]
  • Горобец Б. С. Круг Ландау: Физика войны и мира. УРСС, 2009. 272 с. ISBN 978-5-397-00065-9
  • Гращенков, Н. И. Как была спасена жизнь академика Л. Д. Ландау // Природа. — 1963. — № 3. — С.106—108.
  • Гращенков, Н. И. Чудесная победа советских медиков [о борьбе за жизнь ученого-физика Л. Д. Ландау] // Огонек. — 1962. — № 30. — С.30.
  • Давным-давно… [Л. Д. Ландау — один из основателей института теоретической физики в Москве] // Огонек. — 1996. — № 50. — С.22—26.
  • Данин, Д. Было только что… // Искусство кино. — 1973. — № 8. — С.85—87.
  • Данин, Д. Товарищество [о борьбе за спасение жизни Л. Д. Ландау] // Литературная газета. — 1962. — 21 июля.
  • Зельдович, Я. Б. Энциклопедия теоретической физики [к присуждению Ленинской премии 1962 г. Л. Д. Ландау и Е. М. Лифшицу] // Природа. — 1962. — № 7. — С.58—60.
  • Каганов, М. И. Ландау — каким я его знал 2017 йыл 25 октябрь архивланған. // Природа. — 1971. — № 7. — С.83—87.
  • Каганов, М. И. Школа Ландау: что я о ней думаю. — Троицк: Тровант, 1998. — 359 с
  • Кассирский, И. А. Торжество героической терапии // Здоровье. — 1963. — № 1. — С.3—4.
  • Кравченко, В. Л. Л. Д. Ландау — лауреат Нобелевской премии // Наука и техника. — 1963. — № 2. — С.16—18.
  • Ландау-Дробанцева К. Как мы жили. Воспоминания. — М.: Захаров, 2009. — 480 с. — 5 000 экз. ISBN 978-5-8159-0848-2
  • Лев Давидович Ландау [к пятидесятилетию со дня рождения] // Успехи физических наук. — 1958. — Т.64, вып.3. — С.615—623.
  • Ленинская премия 1962 г. в области физических наук [к присуждению премии Л. Д. Ландау и Е. М. Лифшицу] // Физика в школе. — 1962. — № 3. — С.7—8.
  • Ливанова, Анна. Ландау. — М.: Знание, 1983.
  • Лифшиц, Е. М. Живая речь Ландау // Наука и жизнь. — 1971. — № 9. — С.14—22.
  • Лифшиц, Е. М. История и объяснения сверхтекучести жидкого гелия [к 60-летию академика Л. Д. Ландау] // Природа. — 1968. — № 1. — С.73—81.
  • Лифшиц, Е. М. Лев Давидович Ландау // Успехи физических наук. — 1969. — Т.97, № 4. — С.169—186.
  • Мастера красноречия: [об ораторском искусстве Л. Д. Ландау]. — М.: Знание, 1991.
  • Научное творчество Л. Д. Ландау: Сборник. — М.: Знание, 1963.
  • Ролов, Бруно. Академик Ландау // Наука и техника. — 1968. — № 6. — С.16—20.
  • Румер, Ю. Странички воспоминаний о Л. Д. Ландау // Наука и жизнь. — 1974. — № 6. — С.99—101.
  • Тамм, И. Е., Абрикосов, А. А., Халатников, И. М. Л. Д. Ландау — Лауреат Нобелевской премии 1962 года // Вестник Академии наук СССР. — 1962. — № 12. — С.63—67.
  • Ю. И. Кривоносов, Ландау и Сахаров в разработках КГБ, Комсомольская правда. 8 августа 1992 года.
  • Храмов Ю. А. Ландау Лев Давидович // Физики : Биографический справочник / Под ред. А. И. Ахиезера. — Изд. 2-е, испр. и доп. — М. : Наука, 1983. — С. 152. — 400 с. — 200 000 экз.
  • Ципенюк, Ю. Открытие «Сухой воды» [об изучении свойств гелия П. Л. Капицей и Л. Д. Ландау] // Наука и жизнь. — 1967. — № 3. — С.40—45.
  • Шальников А.И. Наш Дау [к присуждению Нобелевской премии советскому физику Л.Д. Ландау] // Культура и жизнь. — 1963. — № 1. — С. 20—23.
  • Шубников, Л. В. Избранные труды. Воспоминания. — Киев: Наукова Думка, 1990.
  • Вокруг Ландау. Материалы к 100-летию со дня рождения Л. Д. Ландау. Ч. 1. Воспоминания. Отдел истории физико-математических наук ИИЕТ РАН. 2008. 117 с. В сборник вошли воспоминания о Л. Д. Ландау, опубликованные в различных электронных журналах в последнее десятилетие.

Һылтанмалар үҙгәртергә