Терәпә

Терәпә (рус. Тряпино; боронғо атамалары Күҙйылға; Күсйылға) — Башҡортостан Республикаһының Ауырғазы районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә 452 кеше йәшәгән. ОКАТО коды — 80205849001.

Ауыл
Терәпә рус. Кузъелга, Тряпино
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башкортостан
Муниципаль район	Ауырғазы
Ауыл советы	Терәпә
Координаталар	54°05′13″ с. ш. 56°10′34″ в. д.
Халҡы	↗452 кеше (2010)
Милли состав	сыуаштар
Конфессиональ составы	православие динен тотоусылар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	453484
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 205 849 001
ОКТМО коды	80 605 449 101
ГКГН номеры	0519675
Терәпә

Географик урыны

Күҙйылға йылғаһының (Ағиҙел йылғаһы бассейны) уң яҡ ярында урынлашҡан.

• Район үҙәгенә тиклем (Талбазы): 23 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Аҡ күл): 15 км

Тарихы

Ауылға 1773 йылда керҙәшлек килешеүе буйынса Нуғай даруғаһы Меркет‑Мең улусы башҡорттарының аҫаба ерҙәрендә Ҡазан губернаһының яңы суҡындырылған сыуаштары нигеҙ һала. Терәпә ауылының икенсе исеме — Күҙйылға. XVIII быуат аҙағында унда Ҡазан наместниклығынан күсеп ултырған 345 кеше иҫәпләнә. XX быуат башында Терәпә 1116 кеше йәшәгән 186 йортло ҙур ауыл була. Игенселек, умартасылыҡ, сана яһау менән шөғөлләнгәндәр. Һыу тирмәне булған. 1906 йылда сиркәү, 2 училище, 2 һыу тирмәне, 3 бакалея кибете, мөгәзәй теркәлгән.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	452	215	237	47,6	52,4

Милли составы

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәтенә ярашлы, күпселек милләт — сыуаштар (93 %).

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Урамдары

• Көнсығыш урамы (рус. Восточная улица)
• Колхоз урамы (рус. Колхозная улица)
• Тимерлек урамы (рус. Кузнечная улица)
• Беренсе Май урамы (рус. Первомайская улица)
• Пролетар урамы (рус. Пролетарская улица)
• Себер урамы (рус. Сибирская улица)
• Үҙәк урам (рус. Центральная улица)

Билдәле шәхестәре

• Умов Сафрон Сергеевич (1901 йыл—28 октябрь 1995 йыл) — ғалим-селекционер. 1931—1971 йылдарҙа Башҡортостан ауыл хужалығы ғилми-тикшеренеү институтының ғилми хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1937 йылдан мал аҙығы етештереү секторы мөдире, 1956 йылдан — Башҡортостан малсылыҡ тәжрибә станцияһының бүлек мөдире. Ауыл хужалығы фәндәре кандидаты (1948). СССР-ҙың социалистик ауыл хужалығы отличнигы (1944).
• Иванов Пётр Ильич (15 апрель 1950 йыл) — хеҙмәт алдынғыһы. 1980 йылдан Стәрлетамаҡ районы Фрунзе исемендәге колхоз тракторсыһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1996), Стәрлетамаҡ районының почётлы гражданы (2013).

Видеояҙмаларҙа

• YouTube сайтында Видео В с. Тряпино Аургазинского района состоялось открытие детского сада

Әҙәбиәт

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)  (Тикшерелеү көнө: 18 март 2021)
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — ISBN 978-5-295-04683-4. (Тикшерелеү көнө: 18 март 2021)

Һылтанмалар

• 1816 йылғы ревизия материалдары(недоступная ссылка)
• 1818-1834 йылғы ревизия материалдары(недоступная ссылка)
• 1833 йылғы ревизия материалдары(недоступная ссылка)
• 1834 йылғы ревизия материалдары(недоступная ссылка)
• Терәпә // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 18 март 2021)