Йыһаншин Камил Фәрухша улы
Йыһаншин Камил Фәрухша улы (15 март 1950 йыл) — Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы[1], Башҡортостандың рус телендә ижад иткән яҙыусыһы. 1995 йылдан Башҡортостандың Яҙыусылар союзы ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының (2004) һәм Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2011). Салауат Юлаев исемендәге дәүләт (2012) һәм Степан Злобин исемендәге әҙәби премия (2002) лауреаты.
| Йыһаншин Камил Фәрухша улы | |
 | |
| Зат | ир-ат |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 СССР Рәсәй |
| Тыуған көнө | 15 март 1950 (74 йәш) |
| Тыуған урыны | Ҡандры, Туймазы районы, Башҡорт АССР-ы, РСФСР, СССР |
| Яҙма әҫәрҙәр теле | урыҫ теле |
| Һөнәр төрө | яҙыусы |
| Уҡыу йорто | Түбәнге Новгород дәүләт техник университеты[d] |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре | |
| Рәсми сайт | ziganshin.ru |
Биографияһы
үҙгәртергәКамил Фәрухша улы Йыһаншин 1950 йылдың 15 мартында Башҡорт АССР-ының Ҡандра районы Ҡандра-Әмин (хәҙер Башҡортостан Республикаһының Туймазы районы Ҡандра) ауылында тыуған.
Атаһы Совет Армияһы офицеры вазифаларында хәрби хеҙмәттә булғанлыҡтан, йәшлек йылдары Алыҫ Көнсығышта — Приморье һәм Хабаровск крайҙарындағы хәрби ҡаласыҡтарҙа үтә.
1967 йылда «Радиаппаратура конструкторлау һәм етештереү» һөнәре буйынса Алыҫ Көнсығыш политехник институтында уҡый башлай. Студент йылдарында диңгеҙ портында йөк ташыусы һәм кочегар, бер аҙ электрик һәм «Вольный» кит аулау судноһында 2 класлы матрос булып ла эшләй.
Тайгала йәшәгән удэгейҙар янынан көтөлмәгән сәбәптәр арҡаһында ваҡытында ҡайта алмай дәрестәргә ике ай һуңлағаны өсөн институттың 5-се курсынан ҡыуыла. Артабан Владивостокта кочегар булып эшләй.
1973 йылда Горький политехник институтының радиотехник факультетын тамамлай.
1988 йылда Башнефть сәнәғәт берекмәһендә эшләй. 1974—1975 йылдарҙа Хабаров өлкәһендә Лазов промыслаһында эшләй.
1988 йылдан Башҡортостан көнкүреш хеҙмәте күрһәтеү министрлығында хеҙмәт һала, 1991 йылдан — «ЭХО» ябыҡ акционарҙар берекмәһендә директор, 2001 йылдан Өфө ҡалаһындағы ООО «ШОК» йәмғиәтендә генераль директор вазифаһын башҡара.
2003—2004 йылдарҙа ОАО «Вымпелком» директоры була. 2005 йылдан Мәскәү банкыһының Башкортостандағы филиалының директор урынбаҫары вазифаһын башҡара.
1975 йылдан Өфөлә йәшәй. Ҡатыны Коскина Татьяна Зиновьевна менән ике ул, өс ҡыҙ үҫтерә.
Камил Фәрухша улы Рәсәй буйлап бик күп сәйәхәт итә. Алыҫ Көнсығышты, Көнсығыш Себерҙе, Поляр һәм Көньяҡ Уралды, Кавказды гиҙеп сыға.
Гималайҙа, Непалда, Танзанияла, Занзибар утрауында, Патагонияла, Утлы Ерҙә, Перула, Аляскала, Эквадорҙа, Гватемалала була. Чили, Боливия, Килиманджаро янартауҙарын барып күрә.
2011 йылда Константин Сергеевич Мержоев етәкселегендәге Рус география йәмғиәте ойошторған «Ерҙең утлы билбауы» («Огненный пояс Земли») тип аталған Ер шары тирәләй экспедицияла ҡатнаша.
2020 йылдың 20 авгусында Камил Йыһаншин Алтай тауҙарының иң бейек нөктәһе (4509 метр) Белухаға Башҡортостан Республикаһы флагын алып менде[2]. Был сәйәхәттәге тәьҫораттарын юлъяҙмаларҙа баҫтыра. «Арараттан Олимпҡа тиклем — донъяға юл» («От Арарата до Олимпа — путь к миру») тигән китап яҙа.
Йәмәғәт эшмәкәрлеге
үҙгәртергә- Республика ҡырағай хайуандарҙы һаҡлау фондын ойоштороусы һәм рәйесе, 1993 йыл (2005 йылдан О. Йыһаншин исемен йөрөтә).
- «Урман батыры» премияһын булдырыусы.
- «Өфө һыуһары» премияһын булдырыусы.
- «Туймазы районының йәш таланттары» премияһын булдырыусы.
- А. Н. Голстой исемендәге халыҡ-ара балалар һәм үҫмерҙәр нәфис әҙәбиәте конкурсын ойоштороусы (2005).
Ижади эшмәкәрлеге
үҙгәртергә2017 йылда Мәскәүҙең «Престиж Бук» нәшриәтендә «Ретро библиотека приключений и научной фантастики» коллекцияһында Камил Йыһаншиндың повестар китабы баҫылып сыҡты. Уға «Щедрый Буге», «Маха», «Боцман» һәм «Возвращение росомахи» әҫәрҙәре ингән. Әҙип абруйлы һәм дәрәжәле «Библиотека приключений и научной фантастики» серияһында китап сығарған тәүге Башҡортостан яҙыусыһы[3].
2020 йылдың декабрендә Мәскәүҙең шул уҡ «Престиж Бук» нәшриәте «Ретро библиотека приключений и научной фантастики» коллекцияһында Камил Йыһаншиндың сираттағы китабын баҫып сығарҙы. «Возвращение росомахи» тип исемләнгән был йыйынтыҡҡа ошо атамалы әҫәрҙән башҡа тағы ла «Щедрый Буге», «Маха» һәм «Боцман» повестары индерелгән[4].
Китаптары
үҙгәртергә- «Маха, йәки Һуҫар балаһының тормошо тарихы» («Маха, или История жизни кунички»), 1992.
- «Йомарт Буге» («Щедрый Буге»), 1996.
- «Тайга хикәйәләре: повестар», Өфө, 1998.
- «Боцман»,2002.
- «Скитниктар» (2004),
- «Алдан алтыны» романы («Золото Алдана»), 2010.
- «Ерҙең утлы билбауы» («Огненный пояс Земли»),
- «Йылмайыуҙар иле» («Страна улыбок»), (201 телдә баҫылып сыҡҡан).
- «Аргентина» (201 телдә баҫылып сыҡҡан).
Маҡтаулы исемдәре һәм һәм башҡа бүләктәре
үҙгәртергә- Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2004).
- Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2011).
- Башҡортостан Республикаһының Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы (2012).
- С. П. Злобин исемендәге премия (2001).
- Э.Володин исемендәге «Империя мәҙәниәте» премияһы (2004).
- Михаил Шолохов исемендәге миҙал (2015)[5].
- «Мәрхәмәтле лира» («Добрая лира») әҙәби-педагогик конкурс лауреаты (2010).
- В. Я. Шишков исемендәге премия (2011).
- Н. С. Лесков исемендәге премия (2011).
- В. М. Шукшин исемендәге премия (2011).
- Бөтә Рәсәй әҙәби премияһы (2011).
- Ю. С. Рытхэу исемендәге премия (2012).
- П. П. Ершов исемендәге әҙәби премия.
- Урал федераль округының Әҙәби премияһы (2019)[6].
- * Башҡортостан Республикаһының халыҡ яҙыусыһы (2022)[7]
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ В Башкирии появилось 3 новых народных писателя и 1 народный поэт. Аргументы и факты. Кфа. Дата обращения: 17 декабрь 2020.
- ↑ Писатель и путешественник Камиль Зиганшин поднял на горе Белуха флаг Башкирии. ИА «Башинформ», 1 сентября 2020 года (Тикшерелеү көнө: 1 сентябрь 2020)
- ↑ В серии «Библиотека приключений и научной фантастики» издана книга повестей Камиля Зиганшина. ИА «Башинформ», 2017, 1 март (рус.) (Тикшерелеү көнө: 1 март 2017)
- ↑ В Москве под одной обложкой издали четыре повести уфимского писателя Камиля Зиганшина. ИА «Башинформ», 21 декабря 2020 года (Тикшерелеү көнө: 21 декабрь 2020)
- ↑ МЕДАЛЬ ИМЕНИ МИХАИЛА АЛЕКСАНДРОВИЧА ШОЛОХОВА. ВОО «Русское географическое общество», Отделение в Республике Башкортостан. 20 марта 2015 года (рус.)
- ↑ Камил Йыһаншин Урал федераль округының Әҙәби премияһы менән бүләкләнде. «Башинформ» мәғлүмәт агентлығы, 2019 йыл, 11 июнь (Тикшерелеү көнө: 11 июнь 2019)
- ↑ Халыҡ яҙыусылары, шағирҙары рәте тулыланды
Сығанаҡтар
үҙгәртергә- Писатели земли башкирской. Справочник / (сост.: Р. Н. Баимов, Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина). Переработанное и дополненное второе издание. — Уфа: Китап, 2015. — 672 с. ISBN 978-5-295-06338-1 (рус.)
- Писатели земли башкирской. Справочник / Сост.: Р. Н. Баимов, Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина. — Уфа: Китап, 2006. — 496 с. (рус.)
Һылтанмалар
үҙгәртергә- башҡа сығанаҡтар
- Йыһаншин Камил Фәрухша улы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 26 март 2021)
- Литературная карта Республики Башкортостан
- Сайт писателя Камиля Зиганшина 2013 йыл 9 сентябрь архивланған.
- Уфимский писатель и путешественник Камиль Зиганшин пообщался с Путиным. ИА «Башинформ», 26 марта 2021 года (рус.) (Тикшерелеү көнө: 26 март 2021)