Википедия:Ҡыҙыҡ мәғлүмәт/Архив/2014
Архив: 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 |
15 ғинуар — 17 февраль
үҙгәртергә- Париж ҡалаһын тәүҙә римлылар Lutetia Parisiorum тип атаған.
- Рәсәйҙә беренсе тау училищеһы башҡорт сәнәғәтсеһе Тасимов Исмәғил асҡан.
- Йәһүд телдәренең дөйөм һаны егермегә етә.
- Нева йылғаһының яртыһы тийерлек (74 км йылғаның 28 км-ы) Санкт-Петербургҡа ҡалаһы эсендә.
- «Урыҫ теленең аңлатмалы һүҙлеге» авторы Владимир Иванович Даль медицина буйынса белем алған булған.
- Гиннесстың рекордтар китабы һатыуға беренсе тапҡыр 1955 йылда сыға.
- Күк йөҙө 88 йондоҙлоҡҡа бүленгән.
17 февраль — 15 март
үҙгәртергә- Михаил Нестеров Үҫмер Варфоломейға Илаһи зат күренеүе һүрәтә Өфөлә яҙа.
- Гольфстрим ағымындағы һыу донъялағы бөтә йылғаларҙың һыу сығымынан 30 тапҡыр күберәк.
- Хәҙерге төрҙәге кроссвордты 1913 йылда «New York World» гәзите баҫып сығара.
- Химик элемент хөрмәтенә аталған берҙән бер ил — Аргентина.
- Донъяла иң бейектәге мәсет Бурдж-Халифа башняһында урынлашҡан.
- Байонн ҡалаһы хөрмәтенә «байонет» тип аталған штык беренсе тапҡыр 1647 йылда Францияла ҡорал итеп ҡабул ителә.
- Башҡорт мәғрифәтсеһе Ҡорбанғәлиев Мөхәммәт-Ғабдулхай Японияның беренсе мөфтие була.
15 март — 7 апрель
үҙгәртергә- Донъялағы беренсе үтә бейек йорт 1885 йылда төҙөлгән.
- АҠШ-та рәсми дәүләт теле юҡ.
- Башҡортостанда урынлашҡан ел электр станцияһы ҡеүәте буйынса Рәсәйҙә өсөнсө урында.
- Донъялағы иң ҙур сәғәт Мәккәлә.
- 2004 йылда Михаил Горбачев Грэмми премияһына лайыҡ була.
- Мәсеткә инергә рөхсет ителгән берҙән-бер хайуан — бесәй.
- Башҡорттар һағыҙҙы ҡайын туҙынан һәм ағас сайырынан эшләнгән.
7 апрель — 28 июль
үҙгәртергә- Фәләстин Дәүләтенең президенты Мәхмүд Аббас Башҡортостан Фәндәр Академияһың хөрмәтле академигы.
- Иллинойс ҡоллоҡто бөтөргән беренсе АҠШ штаты.
- «Mercedes-Benz» исемле автомобиль маркаһы Мерседес Еллинек исемле ҡыҙ хөмәтенә аталған.
- Тяньхэ-2 донъялағы иң ҡеүәтле компьютер, уның ҡеүәте 33,86 петафлопс.
- Ай йыл һайын Ерҙән яҡынса 4 сантиметрға алыҫлаша бара.
- Сахалин-1 Ерҙәге иң тәрән нефть скважинаһы, уның тәрәнлеге 12 700 метр.
- ЮНЕСКО мәҙәни мираҫ исемлегенә индерелгән беренсе ҡала — Эквадорҙың башҡалаһы Кито.
28 июль — 27 декабрь
үҙгәртергә- Phobaeticus chani донъялағы иң оҙон бөжәк, уның оҙонлоғо ярты метрҙын артыҡ булыуы мөмкин.
- Ябалаҡтың күҙен хәрәкәткә килтерә алмай.
- Науру — рәсми башҡалаһы булмаған берҙән-бер ил.
- «Иртә Яңырылыу» осорондағы модаға ярашлы Мона Лизаның ҡашы булмай.
- Азатлыҡ статуяһы Башҡортостан баҡырынан ҡойолған.
- Рубик шаҡмағында 4,3×1019 комбинация булыуы мөмкин.
- Самолёттар араһында тиҙлек буйынса рекорд Lockheed SR-71 самолётында, уның тиҙлеге 3529,56 км/сәғ.
27 декабрь — 2015
үҙгәртергә- Ишан Зәйнулла Рәсүлев1870 йылда Урал аръяға башҡорттарынан ете мең кешенеуҡытыусылар сафына баҫтыра.
- Диңгеҙ төптәрендә йәшәүсе ҡайһы бер болоттар башҡа хайуандар менән туҡлана.
- Эквадор – доньяла вулкандар иң күп булған ил.
- Леди Гага сәсен йырсы Уайнхаус Эмиға оҡшамаҫ өсөн ағартҡан.
- Йәһүҙилек ҡанундары буйынса Шаббат иң мөһим байрам.
- Бәшмәктәр үҫемлек түгел, улар тере организмдарҙың айырым батшалығы.
- Башҡортостан Республикаһының Милли музейы һаҡлағыстарында палеолит дәуренән алып XX быуатҡа тиклем 200 меңдән ашыу экспонат һаклана.