Барҙы районы
Барҙы районы (рус. Бардымский район) — Пермь крайы районы. Районда Тол, Барҙы йылғалары аға. Пермь крайының башҡорттар күпләп йәшәгән районы.
| |||
| Ил | |||
|---|---|---|---|
| Урынлашҡан урыны | |||
| Берләштерә |
12 ауыл биләмәһе | ||
| Административ үҙәк | |||
| Барлыҡҡа килеүе | |||
| Хакимиәт башлығы |
Ибраев Сергей Миннихан улы | ||
| Рәсми телдәр | |||
| Халҡы (2010) |
27 794[2] кеше | ||
| Милли состав |
башҡорттар — 59,5 %, | ||
| Майҙаны |
2382 км² | ||
|
| |||
|
| |||
| Ваҡыт бүлкәте | |||
| Почта индексы |
618150 | ||
| Автомобиль номерҙары коды |
59, 81, 159 | ||
.JPG)
.png)
.svg)
Административ үҙәге — Барҙы ауылы.
Тарих
үҙгәртергәРайон биләмәһендә борондан ғәйнә ҡәбиләһе башҡорттары йәшәгән.
1926 йылдаң 4 ноябҙа Урал өлкәһе территорияһында ойошторола, 1938 йылда алып Пермь өлкәһе, 2005 йылдан — Пермь крайы составында.
География
үҙгәртергәМайҙаны — 2382,3 км².
Халҡы
үҙгәртергә| Халыҡ иҫәбе | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2000[3] | 2002[4] | 2005[3] | 2006[5] | 2007[5] | 2008[3] | 2009[3] |
| 28 602 | ↘27 904 | ↘27 584 | ↘27 500 | →27 500 | ↗27 529 | ↗27 663 |
| 2010[6] | 2011[3] | 2012[7] | 2013[8] | 2014[9] | 2015[10] | 2016[11] |
| ↘25 538 | ↗25 588 | ↘25 431 | ↘25 249 | ↘25 172 | ↘24 700 | ↗25 291 |
Халҡы — 27,8 мең кеше (2010), шул иҫәптән башҡорттар (59,5 %), уларҙың төп өлөшө Пермь башҡорттарына ҡарай. Башҡорттар тупланып йәшәгән иң ҙур ауылдар (2002): Аҡбаш, Аҡлыш, Елпачиха, Күҙемйәр, 1-се Ҡыҙылъяр, Солтанай, Танып, Тонтортамаҡ, Төнгүк һәм башҡалар.
Халыҡ иҫәбе буйынса милли составы:
| Йыл | башҡорттар | татарҙар | урыҫтар | Барлығы кеше |
|---|---|---|---|---|
| 1989 | 85,1 % | 4,9 % | 8,3 % | 29 320 |
| 2002 | 59,5 % | 32,3 % | 7,2 % | 27 904 |
Иҫәп алыуҙар буйынса башҡорт һәм татар халыҡтары һанының нисбәте:[12]
| Йыл | башҡорттар кеше. |
башҡорттар % |
татарҙар кеше. |
татарҙар % |
Барлығы кеше. |
|---|---|---|---|---|---|
| 1926 | 29 145 | 87,7 % | 3 415 | 10,2 % | 33 223 |
| 1959 | 28 248 | 88,6 % | 3 625 | 11,3 % | 31 873 |
| 1979 | 27 799 | 94,7 % | 1 556 | 5,3 % | 29 355 |
| 1989 | 24 951 | 94,5 % | 1 459 | 5,5 % | 26 410 |
| 2002 | 16 606 | 64,8 % | 9 025 | 35,2 % | 25 631 |
Барҙы ауылы «Ғәйнә иле» милли-мәҙәни үҙәге (2006 йылда алып), халыҡ театры, «Дуҫлыҡ» өлгөлө бейеү ансамбле эшләй.
Райондың административ ҡоролошо
үҙгәртергәБарҙы районының 12 ауыл биләмәһендә 63 торлаҡ пункты иҫәпләнә[1]:
| № | Тораҡ пункттар | Административ үҙәк | Тораҡ пункттар һаны | Халҡы | Майҙаны, км2 |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Барҙы ауыл биләмәһе | Барҙы ауылы | 4 | 10 053[11] | |
| 2 | Березники ауыл биләмәһе | Березники ауылы | 5 | 1386[11] | |
| 3 | Бисер ауыл биләмәһе | Бисер ауылы | 4 | 1619[11] | |
| 4 | Бөрөжлө ауыл биләмәһе | Бөрөжлө ауылы | 3 | 739[11] | |
| 5 | Елпачиха ауыл биләмәһе | Елпачиха ауылы | 4 | 1901[11] | |
| 6 | Ҡыҙылъяр ауыл биләмәһе | 1-се Ҡыҙылъяр ауылы | 3 | 2274[11] | |
| 7 | Яңы Башап ауыл биләмәһе | Яңы Башап ауылы | 5 | 412[11] | |
| 8 | Печмень ауыл биләмәһе | Печмень ауылы | 7 | 1535[11] | |
| 9 | Сәрәш ауыл биләмәһе | Сәрәш ауылы | 7 | 2462[11] | |
| 10 | Төнгәк ауыл биләмәһе | Төнгүк ауылы | 6 | 1276[11] | |
| 11 | Фиҙеркә ауыл биләмәһе | Фиҙеркә ауылы | 4 | 1156[11] | |
| 12 | Шәрмәйет ауыл биләмәһе | Шәрмәйет ауылы | 9 | 478[11] |
- Тораҡ пункттар
Тораҡ пункттың исеме төшөрмәһендә муниципаль ҡарамағанлығы күрһәтелгән
Билдәле шәхестәр
үҙгәртергә- Алдаров Альберт Тәүфиҡ улы — академик, медицина фәндәре докторы.
- Батырҡай Иткинин — 1773—1775 йылдарҙағы Е. И. Пугачёв етәкселегендәге Крәҫтиәндәр һуғышында ҡатнашыусы, Пугачёв полковнигы, йөҙбашы[39], ихтилалда ҡатнашыусы ғәйнә башҡорттарының етәкселәренең береһе[40].
- Ибраев Ғабдулла Ҡасим улы — техник фәндәр докторы, профессор.
- Йөрөшбаев Нәсүр Әндәрйән улы — Германияла йәшәүсе журналист, сценарист һәм кинорежиссёр.
- Йәғәфәров Илдар Рәшит улы — Ҡазан ҡалаһында йәшәүсе кинорежиссёр, Рәсәй кинематографистар берлеге ағзаһы.
- Каҙанбаев Шәрифйән Ғабдрахман улы — Советтар Союзы Геройы.
- Кузаева Дамира Нәзмийән ҡыҙы — Татар АССР-ның халыҡ артисы, Татар АССР-ның Ғ.Тукай исемендәге Дәүләт приемияһы лауреаты.
- Ҡәнзи Абдулов — 1773—1775 йылдарҙағы Е. И. Пугачёв етәкселегендәге Крәҫтиәндәр һуғышында ҡатнашыусы, Емельян Пугачёв полковнигы.
- Мөхәммәтғата Мансуров — дин һәм йәмәғәт эшмәкәре, ишан, мәғрифәтсе, эшҡыуар һәм меценат, башҡорт кенәздәре тоҡомо вәкиле.
- Моҡатанов Әсхәт Хәтмулла улы — биология фәндәре докторы, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре, Башҡортостан Республикаһының фән һәм техника өлкәһендәге дәүләт приемияһы лауреаты.
- Сурағол Миңлебаев — 1755—1756 йылдарҙағы башҡорт ихтилалы етәкселәренең береһе[41].
- Сәйфулла Сәйҙәшев — Башҡортостанда 1773—1775 йылдарҙағы Крәҫтиәндәр һуғышында ҡатнашыусы, «пугачёв полковнигы».
- Тулвинский (Зәйнин) Шәйхулла Сибәгәтулла улы — шағир.
- Әбдей Абдуллов — 1773—1775 йылдарҙағы Е. И. Пугачёв етәкселегендәге Крәҫтиәндәр һуғышында ҡатнашыусы, ихтилалда ҡатнашыусы ғәйнә башҡорттарының етәкселәренең береһе[40].
- Әҙел Әшмәнев — Башҡортостанда 1773—1775 йылдарҙағы Крәҫтиәндәр һуғышында ҡатнашыусы, «пугачёв поход старшинаһы».
- Әҙиғот Темәсов — Башҡортостанда 1773—1775 йылдарҙағы Крәҫтиәндәр һуғышында ҡатнашыусы, «пугачёв полковнигы».
- Әминев Зариф Хурамша улы — Дан орденының тулы кавалеры.
- Юлышев Ирек Ғәли улы — профессор, ауыл хужалығы фәндәре докторы.
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ 1,0 1,1 Бардымский муниципальный район в энциклопедии «Пермский край»
- ↑ Численность населения Российской Федерации по городам, поселкам городского типа и районам на 1 января 2010 года
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Статистический ежегодник Пермского края.2013
- ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. Архивировано 3 февраль 2012 года.
- ↑ 5,0 5,1 Оценка численности постоянного населения Пермского края в разрезе муниципальных образований на 1 января 2006 (погрешность 150 человек) и 2007 (погрешность 50 человек) годов. Дата обращения: 25 ғинуар 2015. Архивировано 25 ғинуар 2015 года.
- ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 6,14 6,15 6,16 6,17 6,18 6,19 6,20 6,21 6,22 6,23 6,24 6,25 6,26 6,27 6,28 6,29 6,30 6,31 6,32 6,33 6,34 6,35 6,36 6,37 6,38 6,39 6,40 6,41 6,42 6,43 6,44 6,45 6,46 6,47 ВПН-2010. Численность и размещение населения Пермского края. Дата обращения: 10 сентябрь 2014. Архивировано 10 сентябрь 2014 года.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. Дата обращения: 31 май 2014. Архивировано 31 май 2014 года.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). Дата обращения: 16 ноябрь 2013. Архивировано 16 ноябрь 2013 года.
- ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. Дата обращения: 2 август 2014. Архивировано 2 август 2014 года.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. Дата обращения: 6 август 2015. Архивировано 6 август 2015 года.
- ↑ 11,00 11,01 11,02 11,03 11,04 11,05 11,06 11,07 11,08 11,09 11,10 11,11 11,12 Численность постоянного населения Пермского края по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года и в среднем за 2015 год. Дата обращения: 30 март 2016. Архивировано 30 март 2016 года.
- ↑ А. В. Черных. «Народы Пермского края. Культура и этнография» — Пермь: Издательство «Пушка», 2007
- ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 Барҙы ауыл биләмәһенә керә
- ↑ Барҙы (Пермский край) > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
- ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 15,5 15,6 Сәрәш ауыл биләмәһенә керә
- ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 Бисер ауыл биләмәһенә керә
- ↑ 17,0 17,1 17,2 Ҡыҙылъяр ауыл биләмәһенә керә
- ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 Елпачиха ауыл биләмәһенә керә
- ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 19,5 Төнгәк ауыл биләмәһенә керә
- ↑ Төнгәк (село) > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
- ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 Фиҙеркә ауыл биләмәһенә керә
- ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 22,4 22,5 22,6 Печмень ауыл биләмәһенә керә
- ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 23,4 Березники ауыл биләмәһенә керә
- ↑ Бирҙнәк, Ҡайынауыл > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
- ↑ Ишем > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
- ↑ Күҙмә > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
- ↑ 27,0 27,1 27,2 Бөрөжлө ауыл биләмәһенә керә
- ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 28,4 Яңы Башап ауыл биләмәһенә керә
- ↑ 29,0 29,1 29,2 29,3 29,4 29,5 29,6 29,7 29,8 Шермейка ауыл биләмәһенә керә
- ↑ Шермәйет (ауыл) > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
- ↑ Ыҫҡыр (деревня) > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
- ↑ Зиязилға > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
- ↑ Түбән Искилде > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
- ↑ Иҫке Саҙы > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
- ↑ Салҡау > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
- ↑ Өсҡул > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
- ↑ Яңы Саҙы > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
- ↑ Ҡарауыл (Пермский край) > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
- ↑ Батыркай Иткинин
- ↑ 40,0 40,1 Мы — гайнинские башкиры 2016 йыл 4 март архивланған.
- ↑ Башҡорт энциклопедияһы(недоступная ссылка)
Һылтанмалар
үҙгәртергә- Информационный сайт Бардымского района 2012 йыл 13 август архивланған.
- Официальный сайт Бардымского района 2013 йыл 20 май архивланған.
- Бардымский район на портале Правительства Пермского края 2013 йыл 9 июнь архивланған.
- Барҙы районы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.