Википедия

Ҡырым Республикаһы

Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: Ҡырым (мәғәнәләр).

Ҡырым Республикаһы (укр. Республіка Крим, ҡырымтат. Къырым Джумхуриети, Qırım Cumhuriyeti) — Рәсәй Федерацияһы субъекты, уның составындағы республика [3][4]. Көньяҡ федераль округ һәм Төньяҡ Кавказ иҡтисади районы составына инә. 2014 йылдың 18 мартында Ҡырым ярымутрауының Рәсәй Федерацияһы өлөшөнә ҡушылыуы һөҙөмтәһендә ойошторола, быға тиклем Украина контролендә була.

Рәсәй Федерацияһы субъекты

Ҡырым Республикаһы
урыҫ. Республика Крым
укр. Республіка Крим
ҡырымтатар. Къырым Джумхуриети
(Qırım Cumhuriyeti)

Flag of Crimea.svg Emblem of Crimea.svg

Ҡырым Республикаһы

Баш ҡала

Симферополь

Майҙаны

69-се

- Барлығы
- һыу өҫтө %

26 081 км²

Халҡы

26-се

- Барлығы
- Тығыҙлыҡ

▲ 1 958 500 кеше (2014)[1]

75,43 кеше/км²

Федераль округ

Көньяҡ

Дәүләт теле

урыҫ, украин, ҡырымтатар

Республикаһың Башлығы

Сергей Аксёнов (и.о.)

Ҡырым Премьер-министры

Сергей Аксёнов

РФ субъекты коды

82[2]

ISO 3166-2 коды

RU

Сәғәт бүлкәте

Мәскәү ваҡыты[d], UTC+3:00[d] һәм Europe/Simferopol[d]

Рәсми сайты:

rk.gov.ru

Ҡырымдың Рәсәй Федерацияһына ҡушылыуы халыҡ-ара таныу алманы; ООН документтарында[5][6][7][8][9][10][11][12] һәм Украина закондарында Рәсәй күрһәткән республика территорияһы Рәсәй хәрби көстәре тарафынан ваҡытлыса оккупацияланған Автономиялы Ҡырым Республикаһы булараҡ ҡарала.

ТарихыҮҙгәртергә

Төп мәҡәлә: Ҡырым тарихы

Ҡалып:Об

Шулай уҡ ҡарағыҙ: Политический кризис на Украине (2013—2014) һәм Ҡырым Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы

Күсеү осороҮҙгәртергә

Төп мәҡәлә: Ҡырымда күсеү осоро

Ҡырым Республикаһы Рәсәй Федерацияһы субъекты булараҡ 2014 йылдың 18 мартында ойошторола, шул көндә үк ҡул ҡуйылған Ҡырымды Рәсәйгә ҡушыу тураһындағы килешеү нигеҙендә, РФ закондары сиктәрендә Ҡырымдың Рәсәй Федерацияһына ҡушылыуы 2014 йылдың февраль-мартында ғәмәлгә ашырыла. Килешеүҙә 2015 йылдың 1 ғинуарына тиклем күсеү осоро билдәләнә, уның барышында Ҡырымдың Рәсәй Федерацияһының иҡтисади, финанс, кредит һәм хоҡуҡ системаһына, Рәсәй Федерацияһының дәүләт власы органдары системаһына интеграцияланыу мәсьәләләре юлға һалынырға тейеш.

2014 йылдың 21 мартында, Ҡырымдың Рәсәй Федерацияһы составына формаль рәүештә ҡушылыуын тамамлау менән бергә (РФ президенты тарафынан килешеүҙе ратификациялау тураһындағы законға һәм уға ҡушылған федераль конституцион законға ҡул ҡуйыуы менән[13]), республика яңы ойошторолған Ҡырым федерального округы составына инә[14]. 2 апрелдә Ҡырым Республикаһы Көньяҡ Хәрби округы составына индерелә[15], ә 11 апрелдә Рәсәй Федерацияһы Конституцияһының Рәсәй Федерацияһы субъекттары исемлегенә инә[16][17][18].

Республика Рәсәйгә ҡушылғандан һуң уның территорияһында Ҡырым Автономиялы Республикаһының Юғары Радаһы 21 октября 1998 йылдың 21 октябрендә ҡабул иткән һәм 1999 йылдың 11 ғинуарында үҙ көсөнә ингән Ҡырым Автономиялы Республикаһы Конституцияһы ғәмәлдә ҡала[19].

2014 йылдың 11 апрелендә Ҡырым Республикаһы Дәүләт Советының сираттан тыш ултырышында Ҡырым Республикаһы Конституцияһы раҫлана. Конституция 10 главанан һәм 95 статьянан тора, уның төп положениелары Рәсәй Федерацияһының Төп Законының статьялары менән оҡшаш. Яңы Конституцияға ярашлы, Ҡырым Республикаһы (ҠР) Рәсәй Федерацияһы составындағы демократик, хоҡуҡи дәүләт һәм Рәсәй Федерацияһының тиң хоҡуҡлы субъекты булып тора. Ҡырым Республикаһында власть сығанағы — уның халҡы — Рәсәй Федерацияһының күп милләтле халҡының бер өлөшө. Ҡырым Республикаһында өс дәүләт теле — урыҫ, украин һәм ҡырым-татар телдәре. Республика башлығы — Юғары вазифалы кеше, ул Ҡырым дәүләт советы депутаттары тарафынан биш йылға һайлана һәм был вазифаны бер юлы ике сроктан артыҡ үтәй алмай[20]. 2014 йылдың 9 октябрендә Ҡырым Дәүләт Советы Ҡырым Республикаһы башлығы итеп Сергей Аксёновты бер тауыштан һайлай.

2014 йылдың 8 декабрендә Рәсәй хөкүмәте башлығында кәңәшмәлә Рәсәй Федерацияһының вице-премьеры Дмитрий Козак «Ҡырым күпселек мәсьәләләр буйынса Рәсәй Федерацияһының дәүләт идараһы системаһына инергә әҙер» тип белдерә[21]. 2016 йылдың 28 июлендә Ҡырым Республикаһы Көньяҡ федераль округ составына[22], 2018 йылдың 1 апрелендә Төньяҡ Кавказ иҡтисади районы составына индерелә[23].

Дәүләт һәм сәйәсәтҮҙгәртергә

Дәүләт символдарыҮҙгәртергә

Ҡырым Республикаһы Конституцияһына ярашлы дәүләт гербы, дәүләт флагы һәм дәүләт гимны уның дәүләт символдары булып тора. Ҡырым Республикаһының хәҙерге дәүләт символдары Ҡырымдың Юғары Советы тарафынан беренсе тапҡыр 1992 йылдың 24 сентябрендә ҡабул ителә, Дәүләт советы тарафынан ошо статуста 2014 йылдың 4 июнендә раҫлана[24].

Ҡырым Республикаһының Дәүләт гербында ҡуйы ҡыҙыл төҫтәге варяг ҡалҡанына уңға ҡарап торған көмөш грифон төшөрөлгән, һәм уның уң тәпәйендә — зәңгәр ынйылы асыҡ көмөш ҡабырсыҡ. Ҡалҡан «Берлектә — сәскә атыу» девизы яҙылған күк-аҡ-ҡыҙыл таҫма менән берләштерелгән һәм сығып килгән ҡояш нурҙарына мансылған ике колонна менән уратып алынған[24].

Ҡырым Республикаһының дәүләт флагы — горизонталь рәүештә урынлашҡан төҫлө өс һыҙаттан торған туҡыма: юғарыла — Флаг киңлегенең алтынан бер өлөшөн тәшкил иткән күк төҫ; уртала — Флаг киңлегенең алтынан дүрт өлөшөн тәшкил иткән аҡ төҫ; түбәндә — Флаг киңлегенең алтынан бер өлөшөн тәшкил иткән ҡыҙыл төҫ[24].

Ҡырым Республикаһының дәүләт гимны — композитор А. С. Карамановтың О. В. Голубева һүҙҙәренә яҙылған музыкаль әҫәре[24] (1992 йылда яҙылған).

Власть органдарыҮҙгәртергә

Шулай уҡ ҡарағыҙ: Ҡырым Республикаһының Дәүләт советы, Ҡырым Республикаһының Министрҙар советы һәм Ҡырым Республикаһы буйынса Эске эштәр министрлығы

Ҡырым Республикаһының Конституцияһына ярашлы, республикала юғары һәм берҙән-бер вәкиллек һәм закондар сығарыу власть органы булып даими эшләүсе парламент — биш йылға һайланған һәм 75 депутаты булған Ҡырым Республикаһының Дәүләт советы тора[25]. Парламенттың әлеге мәлдә эшләгән составы 2014 йылдың 14 сентябрендә һайлана[26]; 2010 йылдың 17 мартынан Владимир Константинов — Ҡырым парламенты рәйесе, 2014 йылдың 19 сентябрендә һайлана[27].

Конституцияға ярашлы Рәсәй Федерацияһы һәм Ҡырым Республикаһы закондарына ярашлы Дәүләт Советы тарафынан һайланған Ҡырым Республикаһы башлығы Юғары вазифалы кеше булып тора. Республиканың ғәмәлдәге башлығы — Сергей Аксёнов[28].

Республика хөкүмәтенә — Ҡырым Республикаһының Министрҙар Советына — туранан-тура Республика башлығы (Министрҙар советы рәйесе вазифаһын да башҡарһа), йәки Дәүләт Советы ризалығы менән республика башлығы тәғәйенләгән Министрҙар советы рәйесе етәкселек итә. 2019 йылдың 1 октябренән Юрий Гоцанюк — Министрҙар советы рәйесе[29].

2014 йылдың 26 мартында Ҡырым Респуьликаһының Дәүләт советы Ҡырым парламентының вице-спикеры Сергей Цековҡа һәм Ҡырым Республикаһының вице-премьеры Ольга Ковитидиға Федераль Йыйылыштың Федерация Советы ағзалары полномочиеларын да йөкмәтә[30][31].

Административ-территориаль ҡоролошоҮҙгәртергә

Төп мәҡәлә: Ҡырым Республикаһының административ-территориаль бүленеше

Ҡырым Республикаһының төньяҡ сиге элекке Автономиялы Ҡырым Республикаһының Херсон өлкәһе менән сигенә тап килә һәм ҡоро ер буйынса 22 км һәм Сиваш лимандары буйлап 146 км тәшкил итә (дөйөм оҙонлоғо 168 км)[32]. Кәнбайыштан, көньяҡтан һәм төньяҡ-көнсығыштан ярымутрауҙы Ҡара һәм Аҙау диңгеҙе урытып алған, көнсығышта Ҡырым Республикаһы Краснодар крайы менән диңгеҙ административ сигенә эйә. Ярымутрауҙың көньяҡ-көнбайышынан административ сикфедераль әһәмиәттәге ҡала Севастополдән үтә.

2014 йылдың 25 апрелендә Ҡырым һәм Украина араһында Рәсәй дәүләт сиге ҡуйыла[33]. Пределы пограничной зоны на территории Республики Крым установлены 26 ноября 2014 года приказом ФСБ России № 659[34].

Административйәһәттән Ҡырым Республикаһы 25 административ-территориаль берәмектәрҙән тора:

  • 14 район (нигеҙҙә, ауылдарҙа йәшәүселәр),
  • 11 республика әһәмиәтендәге ҡала[35], в границах которых с подчинёнными им населёнными пунктами созданы муниципальные образования — городские округа[36] (нигеҙҙә, ҡалаларҙа йәшәүселәр).

Ҡырым Республикаһында бөтәһе 1019 тораҡ пункты, шул иҫәптән 16 ҡала (16 ҡала) һәм 1003 ауыл тораҡ пункттары (шул иҫәптән 56 ҡала тибындағы ҡасабалар (улар ауыл тораҡ пункттары тип иҫәпкә алына) һәм 947 ауыл һәм ҡасабалар)[37].

2016 йылдың 8 февралендә Ҡырым Республикаһының Минстрҙар Советы эргәһендәге Сәйәси золом ҡорбандары хоҡуҡтарын тергеҙеү буйынса комиссия ултырышында тораҡ пункттарының тарихи атамалары исемлеге раҫлана[38]. На основании этого документа вторые исторические названия получат 1394 населённых пункта Республики Крым. На границах данных населённых пунктов будут установлены таблички со вторыми, историческими, названиями[39][40].

  • 14 район
  • 16 ҡала
  • 56 ҡасаба
  • 950 ауыл
Дөйөм карта

Тораҡ пункттары:

  Более 100 000 чел.
  от 50 000 до 100 000 чел.
  от 20 000 до 50 000 чел.
  от 10 000 до 20 000 чел.
  от 5000 до 10 000 чел.
  от 3000 до 5000 чел.
 
Населённые пункты Республики Крым

ИҡтисадыҮҙгәртергә

Төп мәҡәлә: Ҡырым иҡтисады

Төп тармаҡтар — сәнәғәт (530-ҙан ашыу эре һәм уртаса предприятиелар), туризм (Көнбайыш Ҡырым, Ҡырымдың Көньяҡ яры, Керчь ярымутрауы), төҙөлөш, һаулыҡ һағы, ауыл хужалығы, сауҙа.

Ҡырым Республикаһы ярымутрау территорияһында 2014 йылда булдырылған ирекле иҡтисади зонаның бер өлөшө булып тора.

Тулайым төбәк продуктыҮҙгәртергә

Ҡырым Республикаһының тулайым төбәк продукты 2015 йылда 248 млрд һум тәшкил итә, бер кешегә иҫәпләгәндә — 131 тыс. рублей[41][42]. 2015 йылда Эске төбәк продуктының физик күләм индексы 8,5 процентҡа артҡан[43].

2015 йылда республиканың тулайым төбәк продуктының тармаҡтар буйынса структураһы:[44]

  • Ауыл хужалығы, һунар һәм урман хужалығы — 15,9 %
  • Файҙалы ҡаҙылмалар сығарыу — 2,8 %
  • Эшкәртеүсе производстволар — 8,9 %
  • Электр энергияһын, газ һәм һыуҙы етештереү һәм бүлеү — 7,5 %
  • Төҙөлөш — 2,1 %
  • Сауҙа — 15,7 %
  • Ҡунаҡханалар һәм ресторандар — 2,4 %
  • Транспорт һәм элемтә — 9,5 %
  • Күсемһеҙ милек менән операциялар, ҡуртымға биреү һәм хеҙмәт күрһәтеү — 9,6 %
  • Дәүләт идараһы һәм хәрби хәүефһеҙлекте тәьмин итеү; социаль страховка — 8,3 %
  • Мәғариф — 4,7 %
  • Һулыҡ һағы һәм социальных хеҙмәттәр күрһәтеү — 9,5 %
  • Башҡа төрлө хеҙмәттәр күрһәтеү — 2,6 %

СәнәғәтҮҙгәртергә

 
Ракетный корабль проекта 22800. Строительство кораблей этого проекта ведётся в Крыму на заводе «Море»
Төп мәҡәлә: Промышленность Крыма

Аҙыҡ-түлек, химик, суднолар төҙөү, углеводородтар сығарыу, электроэнергетика сәнәғәттең төп тармаҡтары булып тора.

2016 йылда Ҡырымда сәнәғәт етештереүе күләме 101 млрд һум тәшкил итә, шул иҫәптән:[45]

  • Файҙалы ҡаҙылмалар сығарыу — 10 %
  • Эшкәртеүсе производстволар — 60 %
    • Аҙыҡ-түлек сәнәғәте — 26 %
    • Химик производство — 15 %
    • Машиналар эшләү — 10 %
  • Электр энергияһын, газ һәм һыуҙы етештереү һәм бүлеү — 30 %

Түбәндәгеләр Ҡырымдың эре сәнәғәт предприятиелары: «Море» заводы (ракета караптарын төҙөү), «Залив» заводы (суднолар төҙөү), «Черноморнефтегаз» (нефть һәм газ сығарыу), «Массандра» (вино етештереү), Ҡырым сода заводы (сода етештереү), Ҡырым Титаны (титан диоксидын етештереү).

Ауыл хужпалығыҮҙгәртергә

Ҡырымдың ауыл хужалығы игенселек, малсылыҡ, виноград үҫтереү, баҡса үҫтереү, Йәшелсәселек, шулай уҡ эфир майҙарын биреүсе културалар (лаванда, роза, шалфей) үҫтереүгә махсуслашҡан.

Ҡырым территорияһының 63 проценты — ауыл хужалығы ерҙәре. Һөрөнтө ер ауыл хужалығы ерҙәренең 63,3 процентын биләй. Көтөүлектәр — 22,9 %, күп йыллыҡ үҫемлектәр — 8,7 % һәм сабынлыҡтар — 0,1 %[96].

ТуризмҮҙгәртергә

Төп мәҡәлә: Ҡырымда туризм

Билдәле курорт райондары:

Рәсәй статистика мәғлүмәттәре буйынса, 2018 йылда Ҡырымда 6 млн 800 мең турист ял иткән — совет осоронан һуң рекорд һаны[46][47].

Билдәле шәхестәреҮҙгәртергә

  • Кумунжиев Константин Васильевич (8.11.1939—15.05.2019), ғалим-инженер‑электромеханик. 1968—1989 йылдарҙа Өфө авиация институты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1970—1972 йылдарҙа авиация приборҙары эшләү кафедраһы, 1978—1982 йылдарҙа машиналар эшләүҙе автоматлаштырыу кафедраһы мөдире. 1989 йылдан — Ульяновск дәүләт университетында декан һәм кафелра мөдире. Техник фәндәр докторы (1988), профессор (1989). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (1998). Сығышы менән Ҡышлау ауылынан[48][49].

Шулай уҡ ҡарағыҙҮҙгәртергә

ИҫкәрмәләрҮҙгәртергә

  1. ↑ Численность населения на 1 января 2014 года и средняя численность за 2013 год. Государственная служба статистики Украины.  (укр.)
  2. ↑ Министерство внутренних дел по республике Крым
  3. ↑ Согласно Конституции Российской Федерации. Тәүге сығанаҡтан архивланған 13 апрель 2014. (в редакции Федерального конституционного закона Российской Федерации от 21 марта 2014 года № 6-ФКЗ «О принятии в Российскую Федерацию Республики Крым и образовании в составе Российской Федерации новых субъектов — Республики Крым и города федерального значения Севастополя», обнародована 11 апреля 2014 года)
  4. ↑ Конституция Российской Федерации. Ст. 5, пп. 1, 2
  5. ↑ Генеральная Ассамблея ООН призвала уважать территориальную целостность Украины. 29 декабрь 2019 тикшерелгән.
  6. ↑ За резолюцию Генеральной Ассамблеи ООН, подтверждающую территориальную целостность Украины, проголосовали 100 стран из 193 стран-членов ООН — Backing Ukraine’s territorial integrity, UN Assembly declares Crimea referendum invalid.. 29 декабрь 2019 тикшерелгән.
  7. ↑ Резолюция ГА ООН 68/262 «Территориальная целостность Украины»  (рус.). 29 декабрь 2019 тикшерелгән.
  8. ↑ МИД объяснил позицию Беларуси при голосовании против резолюции по Крыму в ООН. 29 декабрь 2019 тикшерелгән. 2019 йылдың 22 июль көнөндә архивланған.
  9. ↑ Положение в области прав человека в Автономной Республике Крым и городе Севастополе (Украина)  (инг.). 29 декабрь 2019 тикшерелгән.
  10. ↑ UN General Assembly votes for resolution on human rights in Crimea // UNIAN, 19 December 2016. 29 декабрь 2019 тикшерелгән.
  11. ↑ Доклад о ситуации с правами человека в Украине 16 ноября 2016 г. — 15 февраля 2017 г.
  12. ↑ Ситуация с правами человека во временно оккупированной Автономной Республике Крым и городе Севастополе (Украина)
  13. ↑ Церемония подписания законов о принятии Крыма и Севастополя в состав России. 19 ноябрь 2016 тикшерелгән.
  14. ↑ В честь присоединения Крыма в Москве, Симферополе и Севастополе устроят салют  (рус.). 29 декабрь 2019 тикшерелгән.
  15. ↑ Крым вошел в состав Южного военного округа. // РИА Новости (2014-04-02). 11 апрель 2014 тикшерелгән.
  16. ↑ Республика Крым и Севастополь включены в перечень субъектов РФ в Конституции России. // ТАСС (2014-04-11). 11 апрель 2014 тикшерелгән.
  17. ↑ Конституция Российской Федерации. Тәүге сығанаҡтан архивланған 13 апрель 2014. // Официальный интернет-портал правовой информации, 11.04.2014
  18. ↑ Опубликована Конституция Российской Федерации. Тәүге сығанаҡтан архивланған 13 апрель 2014. // Официальный интернет-портал правовой информации, 11.04.2014
  19. ↑ Высшим органом власти Республики Крым с 17 марта является парламент Республики Крым. Korrespondent.net (2014-03-17). 24 март 2014 тикшерелгән.
  20. ↑ Конституция Крыма утверждена на заседании Госсовета республики. ТАСС, 11.04.2014. 29 декабрь 2019 тикшерелгән.
  21. ↑ Совещание с вице-премьерами  (рус.). 29 декабрь 2019 тикшерелгән. // Правительство Российской Федерации, 08.12.2014
  22. ↑ Подписан Указ о Южном федеральном округе. 28 июль 2016 тикшерелгән.
  23. ↑ Изменение 12/2018 ОКЭР Общероссийский классификатор экономических регионов ОК 024-95  (рус.). 29 декабрь 2019 тикшерелгән. (Принято и введено в действие Приказом Федерального агентства по техническому регулированию и метрологии от 13.02.2018 № 65-ст  (рус.). 29 декабрь 2019 тикшерелгән., введено в действие с 1 апреля 2018 года)
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 Закон Республики Крым от 5 июня 2014 года № 13-ЗРК «О государственных символах Республики Крым»  (рус.). 29 декабрь 2019 тикшерелгән.
  25. ↑ Закон Республики Крым «О Государственном Совете Республики Крым — Парламенте Республики Крым»  (рус.). 29 декабрь 2019 тикшерелгән.
  26. ↑ Выборы в госсовет Крыма признали состоявшимися и действительными. Мир 24 (2014-16-09). Тәүге сығанаҡтан архивланған 16 сентябрь 2014. 2014 йылдың 16 сентябрь көнөндә архивланған.
  27. ↑ Владимир Константинов: Сплоченной и эффективной командой мы построим новый российский Крым (2014-09-19).
  28. ↑ Сергей Аксёнов вступил в должность главы Республики Крым  (рус.). 29 декабрь 2019 тикшерелгән.
  29. ↑ Премьер-министром Крыма стал Юрий Гоцанюк  (рус.) (2019-10-01).
  30. ↑ Госсовет Крыма наделил полномочиями члена СФ России Сергея Цекова. РИА Новости, 26.03.2014  (рус.). 29 декабрь 2019 тикшерелгән.
  31. ↑ Вице-премьер Республики Крым Ольга Ковитиди стала членом Совфеда. Коммерсантъ (2014-03-26).
  32. ↑ Крымский рубеж. ТАСС  (рус.). 29 декабрь 2019 тикшерелгән.
  33. ↑ Между Крымом и Украиной установлена госграница  (рус.) (2014-04-25). 13 апрель 2017 тикшерелгән.
  34. ↑ Приказ Федеральной службы безопасности Российской Федерации от 26 ноября 2014 г. № 659 г. «О пределах пограничной зоны на территории Республики Крым». Российская газета (2014-12-17).
  35. ↑ Закон Республики Крым № 18-ЗРК от 06 июня 2014 года «Об административно-территориальном устройстве Республики Крым»  (рус.). Принят Государственным Советом Республики Крым 28 мая 2014 года. 15 июнь 2014 тикшерелгән.
  36. ↑ Закон Республики Крым № 15-ЗРК от 05 июня 2014 года «Об установлении границ муниципальных образований и статусе муниципальных образований в Республике Крым»  (рус.). Принят Государственным Советом Республики Крым 04 июня 2014 года. 15 июнь 2014 тикшерелгән.
  37. ↑ Таблицы с итогами Федерального статистического наблюдения «Перепись населения в Крымском федеральном округе» 2014 года  (рус.). 29 декабрь 2019 тикшерелгән.
  38. ↑ Топонимика крымских сёл и городов  (рус.). 29 декабрь 2019 тикшерелгән. 2020 йылдың 29 сентябрь көнөндә архивланған.
  39. ↑ Власти вернули исторические названия 1400 населённым пунктам Крыма  (рус.). 29 декабрь 2019 тикшерелгән.
  40. ↑ Комиссия по восстановлению прав реабилитированных жертв политических репрессий. Тәүге сығанаҡтан архивланған 4 март 2016. 24 февраль 2016 тикшерелгән. 2016 йылдың 4 март көнөндә архивланған.
  41. ↑ Валовой региональный продукт по субъектам Российской Федерации в текущих основных ценах  (рус.). 29 декабрь 2019 тикшерелгән.
  42. ↑ Валовой региональный продукт на душу населения по субъектам Российской Федерации  (рус.). 29 декабрь 2019 тикшерелгән.
  43. ↑ Индексы физического объёма валового регионального продукта  (рус.). 29 декабрь 2019 тикшерелгән.
  44. ↑ Отраслевая структура валовой добавленной стоимости субъектов Российской Федерации в 2015 г.  (рус.). 29 декабрь 2019 тикшерелгән.
  45. ↑ Объем отгруженных товаров собственного производства, выполненных работ и услуг по видам промышленной деятельности1,2) по Республике Крым в январе-декабре 2016 года  (рус.). 29 декабрь 2019 тикшерелгән.
  46. ↑ Крым установил рекорд по приёму туристов за все постсоветские годы  (рус.) (2019-01-22). 23 ғинуар 2019 тикшерелгән.
  47. ↑ Итоги года. В 2018 году в Крыму отдохнуло 6, 8 миллионов туристов  (рус.). 23 ғинуар 2019 тикшерелгән. 2019 йылдың 8 июль көнөндә архивланған.
  48. ↑ Башҡорт энциклопедияһы — Кумунжиев Константин Васильевич 2019 йылдың 3 ноябрь көнөндә архивланған. (Тикшерелеү көнө: 3 ноябрь 2019)
  49. ↑ Ушел из жизни профессор, доктор технических наук Константин Васильевич Кумунжиев. Ульяновский государственный университет. Официальный сайт. 15 мая 2019 года (рус.) (Тикшерелеү көнө: 3 ноябрь 2019)

ҺылтанмаларҮҙгәртергә

https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Ҡырым_Республикаһы&oldid=1060610 ҡабул ителгән