Ҡорайыштар

Ҡорайыштар (ғәр. قريش‎) — боронғо Мәккәлә хакимлыҡ тотҡан ҡәбилә; Мөхәммәт Пәйғәмбәр (Аллаһының фатихаһы һәм сәләме булһын уға) ошо ҡәбиләнән сыҡҡан.

Ҡорайыштар

Сиффин һуғышында ҡорайыштарҙың флагы
Үҙ атамаһы	ғәр. قُرَيْشٌ‎
Тел	ғәрәп
Дин	Ислам, Исламға тиклем ширк
Килеп сығышы	Фиһр ибн Мәлик

Нәҫел Ҡорайыш ҡушаматлы Фиһер ибн Мәликтән таралған.

Ҡүсәй ибн Киләб

Ҡорайыштың Әбү әл-Әс тармағы шәжәрәһе

Фиһерҙең етенсе быуынындағы тоҡомо Ҡүсәй ибн Киләб (миләди 480 йылда үлгән) осоронда уның нәҫелдәре тулыһынса Мәккәгә һәм Ҡәғбә ғибәҙәтханаһына хужа булалар, Хижәздең күп өлөшөндә хакимлыҡ иткәндәр.

Байлығы һәм йоғонтололоғо өсөн Күсәйҙе «ҡорайыштар башлығы» тип йөрөтәләр. Ҡүсәйҙең тоҡомдарынан иң билдәлеһе — ейәне Хашим була (вафаты Ғәззәлә). Ул Мәккә башлығы тип һаналған, ул хакимлыҡ иткән осорҙа аҙыҡ-түлек менән сауҙа итеү киңәйә, ҡыш каруандар Йәмәнгә юллана, ә йәйгеһен Сүриәгә йүнәлә.

Хашимдың вафатынан һуң ырыу башлығы булып Ғәбд әл-Моталлип ҡушаматлы улы Шәйбә тороп ҡала. Уның Зәм-зәм һыуының ҡоҙоғон тергеҙеүе тураһында риүәйәттәр һаҡланған. Борон уны жүрһүмиттәр быуып ҡуйған булғандар.

Был осорға ҡорайыштар Ҡәғбәлә сит илаһтарҙың һындарын ҡуйыуға ҡамасауламағандар, Ғәрәбстандың күп өлөшө өсөн дини үҙәк булараҡ ролен арттырырға тырышҡандар.

Ҡорайыштарҙың төп шәжәрәһе

Ҡорайыш

Абд Манаф

Абд Шамс

Хашим

Өмәйә

Абд аль-Мутталиб

Өмәүиҙәр

Абдуллах

Әбү Талип

Аббас

Ғүмәр

Әбү Бәкер

Ибн Ғәббәс

Хафса

Мөхәммәт

Ғәйшә

Ғәббәсиҙәр

Усман

Руҡайя

Фатима

Али

Хәсән

Хөсәйен

Идрисиҙәр

Фатимиҙар

шиитские имамы

Иң танылған ҡорайыш

Аҡсаны иң ҙур байлыҡ һанаған, ә кешене байлығына ҡарап баһалаған мәккәләр араһындағы ҡорайыш ырыуында миләди 571 йылда бөйөк кеше — Мөхәммәт Пәйғәмбәр ﷺ донъяға килгән. Уның атаһы бай булмаған сауҙагәр ҒәбдуЛлаһ (Аллаһ ҡоло тип тәржемә ителә), әсәһе Мәҙинәнән — Әминә исемле. Ул иртә үкһеҙ етем ҡала, бала саҡтан хеҙмәт итергә тотона. Көтөүсе лә була.

Сауҙагәр булараҡ, ул намыҫлы булыуы, хәрәмләшмәүе менән дан ала.

Рисаләт иңгәс, бик күп ауырлыҡтар кисереп, быуаттарға, ҡитғаларға таралған Аллаһ динен кешеләргә тапшыра, Мәккәне Ислам донъяһының үҙәгенә әүерелдерә.

Ҡурәйш сүрәһе

Ҡөрьән Кәримдә ҡорайыш ҡәбиләһенә бағышланған 106-сы сүрә «Ҡурәйш сүрәһе» (ғәр. سورة قريش‎) тип атала. Ҡурәйш (ҡорайыш) сүрәһе 4 аяттан тора, Мәккәлә иңгән. Риүәйәте: ҡорайыш ҡәбиләһе йылына ике мәртәбә сауҙагәрлек маҡсаты менән сәфәр ҡылған. Ҡыш көнө Йәмәнгә, йәй көнө Шамға (Димәшҡҡә) барғандар. Ҡайҙа ғына барһалар ҙа, уларҙы Харам-Шәриф (изге ғибәҙәтхана) әһеле тип хөрмәт иткәндәр. Аллаһы Тәғәлә уларға биргән ниғмәттәрен бәйән итеп, әлеге сүрәне иңдергән.

Ул ҡорайыш ҡәүеменә был Ҡәғбәнең Раббыһына ғибәҙәт ҡылырға кәрәк. Сөнки уларҙың хөрмәтле булыуының сәбәбе - ошо Ҡәғбә Ҡурәйш 106:3

Әҙәбиәт

• M.J. Kister: «Mecca and the tribes of Arabia: Some notes on their relations» in M. Sharon (ed.): Studies in Islamic History and Civilization in honour of David Ayalon. Leiden 1986. стр. 33-57.
• F.E. Peters: Muhammad and the origins of Islam. Albany 1994. стр. 16-21, 167—178.
• W. Montgomery Watt: Art. «Ḳuraysh» in Encyclopaedia of Islam. Second Edition. том V., 434—435 биттәр.
• Алиев А. Курайшиты: Историко-генеалогический справочник. М., Ин-тут научной информации по общественным наукам РАН. 2014.
• Ҡөрьән Кәрим — башҡорт, татар, урыҫ телдәренә тәржемәләр.
• Ҡөрьән Кәрим (транскрипциялар) // мөх. Нурмөхәмәт Сөйәрғолов // — Стәрлетамаҡ, ҡала типографияһы, 2007, 609 бит.

Тәсһилүл бәйән (Ҡөрьән Кәримдең еңеләйтелгән аңлатмаһы), 1-4 томдар — Ҡазан, 2004.

Һылтанмалар

• Ҡөрьән Кәримдең башҡорт телендәге 106-сы сүрәһе