Ҡаранйылға (Ғафури районы)

Ҡаранйылға (рус. Каран-Елга) — Башҡортостандың Ғафури районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 265 кеше. Почта индексы — 453064, ОКАТО коды — 80221828003.

Ауыл
Ҡаранйылға рус. Каран-Елга
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Ғафури районы
Ауыл биләмәһе	Сәйетбаба ауыл Советы (Ғафури районы)
Координаталар	54°04′27″ с. ш. 56°44′23″ в. д.
Нигеҙләнгән	1749
Беренсе мәртәбә телгә алынған	1795
Халҡы	↘265 кеше (2010)
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	453064
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 221 828 003
ОКТМО коды	80 621 428 111
Ҡаранйылға

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	265	143	122	54,0	46,0

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Красноусольский): 60 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Сәйетбаба): 3 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Аҡкүл): 74 км

Тарихы

Ҡаранйылға Сәйетбаба ауыл Советы биләмәһендә. Район үҙәгенән төньяҡ-көнсығышта 60 саҡрым һәм Аҡкүл тимер юл станцияһынан 74 саҡрым алыҫлыҡта Ҡаранйылға Мәндем йылғаһы ҡушылдығы буйында урынлашҡан. Ауылға 1749 йылда Нуғай даруғаһы Кесе Табын улусы башҡорттары аҫаба ерҙәрендә нигеҙ һала. Тәүге төпләнеүселәр Алиш һәм Ишсур Этҡоловтар булыуын раҫлаған 1839 йылдағы яҙма һаҡланған. 1795 йылда 18 йортта 81 кеше, 1865 йылда 40 йортта — 282 кеше йәшәгән. Ауыл кешеләре малсылыҡ, игенселек, умартасылыҡ, ағас һауыт-һаба яһау, урман кәсептәре менән шөғөлләнгән. Мәсет, 2 һыу тирмәне булған. 1906 йылда мәсет, бакалея кибете теркәлгән.

Халҡы: 1906 йылда — 362 кеше; 1920 йылда — 463 кеше; 1939 йылда — 530 кеше; 1959 йылда — 390 кеше; 1989 йылда — 291 кеше; 2002 йылда — 308 кеше; 2010 йылда — 265 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп (Сәйетбаба урта мәктәбе филиалы), фельдшер-акушерлыҡ пункты, клуб, китапхана бар.

Урамдары

Исемдәре:

Еңеүҙең 50 йыллығы урамы (рус. 50 лет Победы (улица))

Ж.Кейекбаев урамы (рус. Ж.Киекбаева (улица))

Ж.Кейекбаев тыҡрығы (рус. Ж.Киекбаева (переулок))

З.Вәлиди урамы (рус. З.Валиди (улица))

Йәштәр урамы (рус. Молодежная (улица))

С.Юлаев урамы (рус. С.Юлаева (улица))

Совхоз урамы (рус. Совхозная (улица))

Мәктәп урамы (рус. Школьная (улица))

Күренекле кешеләр

• Кейекбаев Йәлил Ғиниәт улы (25 октябрь 1911 йыл — 19 март 1968 йыл) — күренекле башҡорт тел белгесе, төркиәтсе, яҙыусы, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәт эшмәкәре. 1944 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы. Филология фәндәре докторы (1961), профессор (1961). БАССР-ҙың 7-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1967), РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1967). Ленин (1967) һәм «Почёт Билдәһе» (1961) ордендары кавалеры.
• Йәноҙаҡов Аҙнабай Сәғит улы (1 ғинуар 1936 йыл) — хеҙмәт ветераны. Ғафури районы «Йондоҙ» колхозының элекке рәйесе. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре, Халыҡтар Дуҫлығы ордены кавалеры.

Иҫтәлекле урындары

• Кейекбаев Жәлил музейы — Ғафури районы Ҡаранйылға ауылында урынлашҡан. 1974 йылдан Сәйетбаба урта мәктәбе музейы булараҡ ойошторола, 1981 йылдан Милли музей филиалы, 1992 йылдан — Кейекбаев Жәлил мемориаль музейы, 2002-2006 йылдарҙан Милли әҙәби музей филиалы.

Видеояҙмалар

• YouTube сайтында Видео Ҡаранйылға ауылы

Һылтанмалар

• Ҡаранйылға (Ғафури районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 3 май 2022)
• А. З. Асфандияров «История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий» 157-се б. 2022 йыл 27 апрель архивланған. (Тикшерелеү көнө: 3 май 2022)
• «Налог Белешмәһе» статистикаһында Ҡаранйылға ауылы