Сыуаштар

**Сыуаштар**
Чăвашсем
	; Вера Кузьмина • Константин Иванов • Иван Яковлев Файл:Nikolyskiy Nikolay Vasilyevich.jpg Файл:NikolaevAG.jpg Файл:Геннадий Николаевич Айги.jpg Николай Никольский • Андриян Николаев • Геннадий Айги
Үҙ атамаһы	чӑваш (ед. ч.), чӑвашсем
Һаны һәм йәшәгән урыны
	Барлығы: ~ 1,5 млн; Рәсәй Федерацияһы: ; 1 435 872 (пер. 2010), 1 637 094 (пер. 2002); Сыуашстан:; 814 750 (2010), 889 268 (2002); Татарстан:; 116 252 (2010), 126 532 (2002); Башҡортостан:; 107 450 (2010), 117 317 (2002); Ульяновск өлкәһе:; 94 970 (2010), 111 316 (2002); Һамар өлкәһе:; 84 105 (2010), 101 358 (2002); Мәскәү:; 14 313 (2010), 16 011 (2002); Ханты-Манси автономиялы округы:; 13 596 (2010), 15 261 (2002); Ырымбур өлкәһе:; 12 492 (2010), 17 211 (2002); Мәскәү өлкәһе:; 12 466 (2010), 12 530 (2002); Һарытау өлкәһе:; 12 261 (2010), 15 956 (2002); Красноярск крайы:; 11 036 (2010), 16 859 (2002); Ҡырым Республикаһы: 2 171 (2001 й.); Севастополь: 508 (2001 й.); Ҡаҙағстан: 7 301 (перепись 2009); Ҡарағанды өлкәһе: 2 377 (2010); Ҡостанай өлкәһе: 1 437 (2010); Төньяҡ Ҡаҙағстан өлкәһе: 1 037 (2010); Павлодар өлкәһе: 909 (2010); Аҡтүбә өлкәһе:345 (2010); Украина: 10 593 (2001); Донецк өлкәһе: 1 293 (2001 й.); Луганск өлкәһе: 1 060 (2001 й.); Днепропетровск өлкәһе: 781 (2001 й.); Запорожье өлкәһе: 600 (2001 й.); Харьков өлкәһе: 560 (2001 й.); Одесса өлкәһе: 535 (2001 й.); Үзбәкстан: 10 074 (1989 й.) или 14000; Беларусь: 1 277 (перепись 2009) ; Ҡырғыҙстан: 848 (1999); Төркмәнстан: 2 281 (1989) или 3600; Молдова: 1 204 (1989) или 1 000; Литва: 687 (1989); Эстония: 495 (2000); Грузия: 542 (перепись 1989); Латвия: 534 (оценка 2011); Әзербайжан: 489 (1989); Тажикстан: 200 (2000) или 3 400
Тел	Сыуаш теле, урыҫ тиеле
Дин	Күпселеге православие динендә.,
Раса тибы	Субурал тибы, понтий тибы, сублапоноид тибы
Халыҡ	төрки
Туғандаш халыҡтар	савир, болғарҙар, хазарҙар
Этник төркөм	Вирьял, анатри, анат енчи
Килеп сығышы	Болғарҙар

Сыуаштар (cыу. чӑвашсем) — Рәсәй Федерацияһының күп һанлы төрки халыҡтарының һәм илдең иң ҙур этностарының береһе. 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса, сыуаштарҙың дөйөм һаны 1 миллион 637 мең самаһы.

Сыуашстанда йәшәүселәрҙең 49,2 проценты ошо милләт вәкилдәре. Сыуаш диаспоралары, йыйнаҡ төркөмдәр булып, Рәсәйҙең башҡа төбәктәрендә лә көн итә. Ситтә йәшәүселәрҙең 30 процент самаһы Урал-Волга республиалары һәм өлкәләрендә: Башҡортостан, Татарстан, Ульяновск, Һамар һәм Һарытау өлкәләрендә тупланған.

Бынан тыш сыуаштар Ҡаҙағстан, Украина һәм Беларусь Республикаһында йәшәй.

Сыуаштар Көньяҡ Урал буйына XVII быуат башында күсенә башлай.

Башҡортостанда сыуаштар халыҡ һаны буйынса урыҫтарҙан, башҡорттарҙан, татарҙарҙан ҡалышып 4-се урында. Улар башлыса Ауырғазы районында — 12,5 мең, Бишбүләк районында — 10, 4 мең, Стәрлетамаҡта — 4,9 мең, Ҡырмыҫҡалы районында — 4,8 мең йәшәй.

Сыуаш шағирҙары К. В. Иванов, Я. Г. Ухсай Башҡортостандың Бәләбәй районы Ыҫлыҡбаш ауылында тыуған.

Космонавт Андриян Николаев та сыуаш милләтенән.

Иҫкәрмәләр

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2010 года. Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года 2016 йыл 5 июнь архивланған.
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 Всероссийская перепись населения 2002 года (билдәһеҙ). Дата обращения: 24 декабрь 2009. Архивировано 21 август 2011 года. 2008 йыл 2 февраль архивланған.
↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Национальный состав населения по регионам России
↑ Агентство Республики Казахстан по статистике. Перепись 2009. 2012 йыл 1 май архивланған. (Национальный состав населения 2013 йыл 14 сентябрь архивланған..rar)
↑ В 1989 году — 22 305 чувашей в Казахской ССР: Демоскоп. Каз. ССР 1989
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 Численность населения по областям, городам и районам, полу и отдельным возрастным группам, отдельным этносам на 1 января 2010 года 2013 йыл 17 ғинуар архивланған.
↑ Всеукраїнський перепис населення 2001. Русская версия. Результаты. Национальность и родной язык.
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 ^8,4 ^8,5 ^8,6 Chuvash Ethnic People in all Countries
↑ Демоскоп. Уз. ССР. 1989
↑ Национальный состав населения Белоруссии, её областей и районов. Перепись 2009
↑ Демографические тенденции, формирование наций и межэтнические отношения в Киргизии в 1926—2000 г. Демоскоп
↑ Демоскоп. Туркмен. ССР. 1989
↑ Демоскоп. МССР. 1989
↑ Демоскоп. Лит. ССР. 1989
↑ Статкомитет Эстонии Национальный состав населения Перепись 2000 г. ([1])
↑ Демоскоп. Груз. ССР 1989
↑ Tabula: TSK11-03. IEDZĪVOTĀJU NACIONĀLAIS SASTĀVS (латыш.)
↑ Демоскоп. Аз. ССР 1989
↑ Итоги переписи населения Таджикистана 2000 года: национальный, возрастной, половой, семейный и образовательный составы
↑ Музей им. П. В. Алабина / Музей Алабина / Экспозиция и выставки / Выставки / Конфессии 2010 йыл 16 февраль архивланған.

Һылтанмалар

Сыуаштар // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 18 ғинуар 2019)
Чуваши: главные тайны народа (рус.) (Тикшерелеү көнө: 18 ғинуар 2019)

[пер.2010-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2010 года. Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года 2016 йыл 5 июнь архивланған.

[perepis-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 Всероссийская перепись населения 2002 года (билдәһеҙ). Дата обращения: 24 декабрь 2009. Архивировано 21 август 2011 года. 2008 йыл 2 февраль архивланған.

[3] Всероссийская перепись населения 2002 года. Национальный состав населения по регионам России

[Каз2009-4] Агентство Республики Казахстан по статистике. Перепись 2009. 2012 йыл 1 май архивланған. (Национальный состав населения 2013 йыл 14 сентябрь архивланған..rar)

[5] В 1989 году — 22 305 чувашей в Казахской ССР: Демоскоп. Каз. ССР 1989

[Kz2010-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 Численность населения по областям, городам и районам, полу и отдельным возрастным группам, отдельным этносам на 1 января 2010 года 2013 йыл 17 ғинуар архивланған.

[7] Всеукраїнський перепис населення 2001. Русская версия. Результаты. Национальность и родной язык.

[joshua-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 ^8,4 ^8,5 ^8,6 Chuvash Ethnic People in all Countries

[9] Демоскоп. Уз. ССР. 1989

[10] Национальный состав населения Белоруссии, её областей и районов. Перепись 2009

[11] Демографические тенденции, формирование наций и межэтнические отношения в Киргизии в 1926—2000 г. Демоскоп

[12] Демоскоп. Туркмен. ССР. 1989

[13] Демоскоп. МССР. 1989

[14] Демоскоп. Лит. ССР. 1989

[15] Статкомитет Эстонии Национальный состав населения Перепись 2000 г. ([1])

[16] Демоскоп. Груз. ССР 1989

[LV.01,07,11-17] Tabula: TSK11-03. IEDZĪVOTĀJU NACIONĀLAIS SASTĀVS (латыш.)

[18] Демоскоп. Аз. ССР 1989

[19] Итоги переписи населения Таджикистана 2000 года: национальный, возрастной, половой, семейный и образовательный составы

[autogenerated2-20] Музей им. П. В. Алабина / Музей Алабина / Экспозиция и выставки / Выставки / Конфессии 2010 йыл 16 февраль архивланған.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

Һаны һәм йәшәгән урыны
Вера Кузьмина • Константин Иванов • Иван Яковлев Файл:Nikolyskiy Nikolay Vasilyevich.jpg Файл:NikolaevAG.jpg Файл:Геннадий Николаевич Айги.jpg Николай Никольский • Андриян Николаев • Геннадий Айги
Үҙ атамаһы	чӑваш (ед. ч.), чӑвашсем
Барлығы: ~ 1,5 млн Рәсәй Федерацияһы: 1 435 872 (пер. 2010)^[1], 1 637 094 (пер. 2002)^[2]^[3] Сыуашстан: 814 750 (2010)^[1], 889 268 (2002)^[2] Татарстан: 116 252 (2010)^[1], 126 532 (2002)^[2] Башҡортостан: 107 450 (2010)^[1], 117 317 (2002)^[2] Ульяновск өлкәһе: 94 970 (2010)^[1], 111 316 (2002)^[2] Һамар өлкәһе: 84 105 (2010)^[1], 101 358 (2002)^[2] Мәскәү: 14 313 (2010)^[1], 16 011 (2002)^[2] Ханты-Манси автономиялы округы: 13 596 (2010)^[1], 15 261 (2002)^[2] Ырымбур өлкәһе: 12 492 (2010)^[1], 17 211 (2002)^[2] Мәскәү өлкәһе: 12 466 (2010)^[1], 12 530 (2002)^[2] Һарытау өлкәһе: 12 261 (2010)^[1], 15 956 (2002)^[2] Красноярск крайы: 11 036 (2010)^[1], 16 859 (2002)^[2] Ҡырым Республикаһы: 2 171 (2001 й.) Севастополь: 508 (2001 й.) Ҡаҙағстан: 7 301 (перепись 2009)^[4]^[5] Ҡарағанды өлкәһе: 2 377 (2010)^[6] Ҡостанай өлкәһе: 1 437 (2010)^[6] Төньяҡ Ҡаҙағстан өлкәһе: 1 037 (2010)^[6] Павлодар өлкәһе: 909 (2010)^[6] Аҡтүбә өлкәһе:345 (2010)^[6] Украина: 10 593 (2001)^[7]^[8] Донецк өлкәһе: 1 293 (2001 й.) Луганск өлкәһе: 1 060 (2001 й.) Днепропетровск өлкәһе: 781 (2001 й.) Запорожье өлкәһе: 600 (2001 й.) Харьков өлкәһе: 560 (2001 й.) Одесса өлкәһе: 535 (2001 й.) Үзбәкстан: 10 074 (1989 й.)^[9] или 14000^[8] Беларусь: 1 277 (перепись 2009)^[10] Ҡырғыҙстан: 848 (1999)^[8]^[11] Төркмәнстан: 2 281 (1989)^[12] или 3600^[8] Молдова: 1 204 (1989)^[13] или 1 000^[8] Литва: 687 (1989)^[8]^[14] Эстония: 495 (2000)^[15] Грузия: 542 (перепись 1989)^[16] Латвия: 534 (оценка 2011)^[17] Әзербайжан: 489 (1989)^[18] Тажикстан: 200 (2000)^[19] или 3 400^[8]
Тел	Сыуаш теле, урыҫ тиеле
Дин	Күпселеге православие динендә^[20].,
Раса тибы	Субурал тибы, понтий тибы, сублапоноид тибы
Халыҡ	төрки
Туғандаш халыҡтар	савир, болғарҙар, хазарҙар
Этник төркөм	Вирьял, анатри, анат енчи
Килеп сығышы	Болғарҙар