Сурина Сәрүәр Рәшит ҡыҙы

драматург, журналист, тәржемәсе, сценарист, балалар яҙыусыһы

Сурина Сәрүәр Рәшит ҡыҙы (псевдонимы Кинйә Мәзит; 8 декабрь 1957 йыл) — драматург, журналист, тәржемәсе, сценарист, балалар яҙыусыһы, шағир. Рәсәй Федерацияһы һәм Башҡортостан Республикаһы Яҙыусылар (2000) һәм Журналистар (1982) союздары ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2005), Башҡортостан Республикаһының мәғариф отличнигы (2007). Күгәрсен районының Зәйнәб Биишева исемендәге премияһы (2001), Мифтахетдин Аҡмулла исемендәге (2007), Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге (2012) һәм Рәми Ғарипов исемендәге (2019) премиялар лауреаты. Бөтә донъя башҡорттары Ҡоролтайының башҡарма комитетының «Ал да нур сәс халҡыңа» миҙалы менән бүләкләнгән (2017).

Сурина Сәрүәр Рәшит ҡыҙы
Сурина Сәрүәр Рәшит ҡыҙы.jpg
Тыуған көнө:

8 декабрь 1957({{padleft:1957|4|0}}-{{padleft:12|2|0}}-{{padleft:8|2|0}}) (65 йәш)

Тыуған урыны:

Башҡорт АССР-ының Күгәрсен районы Үрге Һаҙ ауылы

Гражданлығы:

Совет Социалистик Республикалар Союзы СССР Рәсәй Федерацияһы Рәсәй Федерацияһы

Йүнәлеше:

тележурналист

БиографияһыҮҙгәртергә

Сәрүәр Рәшит ҡыҙы Сурина (ҡыҙ фамилияһы Искәндәрова) 1957 йылдың 8 декабрендә Башҡорт АССР-ының Күгәрсен районы Үрге Һаҙ ауылында тыуған.

1975 йылда Өфөләге 1-се интернат-мәктәпте (хәҙерге Рәми Ғарипов исемендәге 1-се Башҡорт республика гимназия-интернаты) тамамлай һәм Башҡорт дәүләт университеты филология факультетының башҡорт-рус бүлегенә уҡырға инә.

1980 йылда Башҡортостан дәүләт радио һәм телевидение комитетында эш башлай.

Сәрүәр Суринаның хеҙмәт юлы балалар һәм үҫмерҙәр өсөн телевизион тапшырыуҙар ойоштороуҙан башлана. Йәш быуында илһөйәрлек хисен үҫтереүгә арналған «Йәйғор», «Әкиәт йомғағы», «Күңелле станциялар», «Яҙыусылар — балаларға», «Фронт хаттары», «Туған яҡ биҙәктәре», «Туған моңдар», «Йырлайбыҙ ҙа уйнайбыҙ» кеүек телевизион теҙмәләр халыҡ ижады рухы менән һуғарыла. «Минең әкиәтем», «Тыуған яҡ легендалары», «Тыуған моңдар», «Әкиәт йомғағы» телевизион бәйгеләре тамашасы һөйөүен яулай.

Башҡорт халыҡ әкиәттәре, легендалары, йыр тарихтары буйынса әҙерләгән «Ҡаҙҙы кем ашаған?», «Балта һурпаһы», «Аҡыллы ҡыҙ», «Кем көслө?», «Ҡырлай урманында осрашыуҙар», «Батыр ҡуян» һ.б. телеспектаклдәре телевидение фондында һаҡлана.

1992 йылдан «Башҡортостан» Дәүләт телерадиокомпанияһының «Хазина» ижади берекмәһе мөхәррире.

2010 йылдан «Башҡортостан юлдаш телевидениеһы» ның комментатор-мөхәррире, 2018 йылға тиклем Башҡортостан юлдаш телевидениеһында өҙлөкһөҙ эшләй һәм хеҙмәт ветераны статусына лайыҡ була.

Ижади эшмәкәрлегеҮҙгәртергә

Сәрүәр Сурина мәктәп йылдарында уҡ шиғыр һәм хикәйәләр яҙа башлай. Башҡорт дәүләт университетында уҡыған осорҙа «Шоңҡар» әҙәби-ижад түңәрәгендә әүҙем шөғөлләнә. Уның балалар һәм өлкәндәр өсөн пьесаларҙан, сценарийҙарҙан, шиғырҙарҙан, әкиәттәрҙән торған биш китабы донъя күргән, әҙәби әҫәрҙәре ваҡытлы матбуғатта баҫылып тора. Журналист булараҡ, республикабыҙҙың гәзит һәм журналдарында халыҡ ижадына һәм шөғөлдәренә арналған мәҡәләләре, ижади портреттар, очерктар менән даими сығыш яһай.

ТележурналистҮҙгәртергә

Сәрүәр Сурина Юлай Ғәйнетдинов, Әнүәр Нурмөхәмәтов, Әлфиә Асылбаева-Батталова менән бергә Башҡортостан юлдаш телевидениеһының (БСТ) «Хазина» ижад берекмәһен ойоштороусыларҙың береһе. "Хазина" ижад берекмәһе 1992-2010 йылдарҙа эшләй, меңәрләгән телевизион тапшырыуҙар, фильмдар, репортаждарҙың төп темаһы: башҡорт халыҡ ауыҙ-тел ижады, әҙәбиәте, мәҙәниәте, сәнғәте, һөнәрҙәре һәм кәсептәре, йырҙары һәм бейеүҙәре, халыҡ театрҙары һәм йола байрамдары - ошо уникаль хазинаны һаҡлаусы һәм артабан үҫтереүсе шәхестәр.

Сәрүәр Сурина "Хазина" беремәһендә эшләү дәүерендә, республиканың барлыҡ район һәм ҡалаларында, Рәсәйҙең милләттәштәребеҙ көн иткән күп төбәктәрендә булып, башҡорт халҡының күп яҡлы ижад өлгөләрен табыуға, уларҙы киләсәк быуындар өсөн һаҡлауға һәм пропагандалауға тос өлөш индерә. Ул ижад иткән телевизион тапшырыуҙарҙың бер өлөшөн - 800-гә яҡын видеояҙманы Ютуб каналында "Сарвар Сурина" сайтында ҡарарға була.

Ул халыҡ ижадының аҫыл үрнәктәрен сағылдырыусы айырым ижадсылар һәм фольлор коллективтары тураһында «Тыуған яҡ байрамдары», «Халыҡ оҫталары», «Туған тел дәрестәре» исемле тапшырыуҙар циклдарын әҙерләй. Уларҙа ижадсының тормошҡа киң һәм заманса ҡарашы, туған телгә, халҡыбыҙҙың тарихына, мәҙәниәтенә, ауыҙ-тел ижадына һәм әҙәбиәтенә ихтирамлы һәм һаҡсыл тойғолары сағыла. Бер үк ваҡытта был тапшырыуҙарҙа журналистың йор тасуирлы теле, бай лексикаһы ярылып ята.

«Уҙаман», «Заң», «Шәхес» тигән баш аҫтында С. Р. Сурина үҙенең авторлыҡ программаларын эфирға сығара. Тапшырыуҙарҙа башҡорт халҡының арҙаҡлы ул-ҡыҙҙарының эшмәкәрлеге, уларҙың ғибрәтле-фәһемле яҙмыштары, оло ваҡиғалар шаңдауы һәм бөгөнгө заман проблемалары күрһәтелә. Был рубрикалар аҫтында Жәлил Кейекбаев, Рамаҙан Өмөтбаев, Зәйнәб Биишева, Фатима Мостафина, Салауат Дәүләтбаев, Земфира Сәхипова, Камил Әхиәров, Суфиян Поварисов, Хәлимә Ҡорбанаева, Әкрәм Бейешев, Рим Йәнғужин, Сәлимә Түлебаева, Фуат Биишев, Ғөбәйҙулла Илишев, Вәли Псәнчин, Флүрә Аҙнабаева, Ғайса Хөсәйенов, Нәжибә Мәҡсүтова, Азат Айытҡолов, Хәнифә Әбүбәкерова, Миҙхәт Байрамғолов, Вәсилә Садиҡова, Әсмә Усманова, Дамир Вәлиев һәм башҡалар хаҡында телевизион портреттар әҙерләнә.

Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәреҮҙгәртергә

Шағир, яҙыусы һәм драматургҮҙгәртергә

Халыҡ театрҙары сәхнәһендәҮҙгәртергә

ТәржемәсеҮҙгәртергә

СценаристҮҙгәртергә

Башҡортостан телевидениеһы фондында һаҡланған фильмдарҮҙгәртергә

Баҫылған китаптарҮҙгәртергә

  • "Кем кеҫәлде тәмлерәк бешерә?" Балалар өсөн әкиәттәр йыйынтығы. — Өфө: Китап, 1994. — 26 бит.
  • «Сыйырсыҡ тәсбихе». Балалар өсөн пьесалар, шиғырҙар, әкиәттәр йыйынтығы. — Өфө: Китап, 2001. — 176 бит.
  • «Аҫыл йөрәк». Пьесалар, сценарийҙар. — Өфө: Китап, 2007. — 480 бит.
  • «Талисман счастья» — «Ҡот тәңкәһе». Пьесы, драматические композиции, сценарии литературных вечеров и фольклорных праздников. Уфа, «Китап», 2009, - 450 с.
  • «Волшебный узелок» — «Тылсымлы төйөнсөк». Пьесы, сказки, стихи. Уфа, 2015 г. 165с.
  • «Моң көмбәҙе» — «Купола мелодий». Сборник сценариев для республиканских народных праздников. «Самрау». Уфа, 2017, 240с.
  • «Биҙәктәрҙе кем яһаған?». Әкиәттәр. Китап. Өфө, 2018, 75 б. — «Кто создал узоры?». Сказки. Уфа, 2018, 75с.
  • «Хоҙайҙан маҡтау» — «Хвала от Бога». Очерки, рассказы, сценарии фильмов о мастерах народных промыслов. Уфа, 2018, 210с.

Сәрүәр Сурина төҙөгән һәм ойошторған китап баҫмалары:Үҙгәртергә

Телефильмдәрҙең видеояҙмаларыҮҙгәртергә

  • .«Берҡаҙан» һаҙлығы (Асылыкүл, Дәүләкән, реж.Вилюра Иҫәндәүләтова, БСТ, хр.22 мин., 2000).
  • «Толпар атым — уң ҡанатым» (Керчь, Миәкә, реж.Вилюра Иҫәндәүләтова, БСТ, хр. 20 мин., 2001).
  • «Миәкә йәйғоро — аҫалы балаҫ» (Мастерицы тканых паласов, реж. Вилюра Иҫәндәүләтова, БСТ, хр. 32 мин., 2001).
  • "Тамбур ҡайыуы" - ""Вышитая песня" (Тамбурное шитье башкир на северо-востоке, реж.Наиль Хамитов, хр.26 мин., 2003).
  • «Тамға» кейеҙ байрамы (Семинар мастеров башкирского войлока, Абзелил, реж. Наиль Хамитов, БСТ, хр. 1 ч., 2008).
  • «Башҡорт шәле» (Мастера башкирской шали, фестивали, Уфа, реж. Наиль Хамитов, БСТ, хр. 1 час, 2010).
  • "Кинйә абыҙ васыяты" https://youtu.be/MDvjS4igSF4 (Кинйә Арыҫланов. реж.Әнүәр Нурмөхәмәтов, БСТ, хр. 1 час. 2008).
  • "Билән йыйыны" (Өфө йылғаһы буйы башҡорттары, 2014 - 2 бүлектә, 2016 - 2 бүлектә, 2018 - "Орнамент" циклында. Реж.Н.Хамитов).
  • «Все будет хорошо» (Флорида Хусаиновна Кудашева. Цикл «Автограф» БСТ, хр. 26 мин. 2017).
  • «Добро возвращается» (Лиза Киямовна Агадуллина, цикл «Автограф» БСТ, хр. 26 мин. 2021).

Гәзит һәм журналдарҙағы мәҡәләләреҮҙгәртергә

Әҙип тураһындаҮҙгәртергә

«Башҡортостан» телерадиокомпанияһы фильмдарыҮҙгәртергә

  • Фильмы ТО «Хазина», ТО ГРПП ГУП ТРК «Башкортостан»
  1. АСМА МАУЛЕМБЕРДИЕВНА УСМАНОВА (1930-2015)

краевед, ветеран просвещения,

автор коллекции «Башкирский национальный костюм»

руководитель фольклорного ансамбля «Кош юлы»

Хайбуллинского района Республики Башкортостан


1. “Айтыш” республиканский конкурс на сцене Башкирской филармонии. Участники: Асма Усманова, Гульнур Мамлеева, Буранбай Искужин, Рашит Ахтари, Рамиль Кульдавлет, Ахмар Утябай, Раис Туляк, Габидулла Зарипов, Ахмат Сулейманов, Абрар Аргинбаев, Ханифа Абубакирова,ведущая Розалия Султангареева и др. 16.03.1991г., 50 мин. Ю.И.Гайнетдинов, С.Р.Сурина, А.С.Батталова, А.Х Якупов.

https://youtu.be/JeIppsbKFog

2. «Хазина». Участники: Асма Усманова, Гульнур Мамлеева, Зияфат Ахметшина и др., 1997г., 51мин., Ю.И.Гайнетдинов, А.Х.Якупов.

3. «Жемчужины народного творчества. Асма Усманова», 1997г., 14мин. Ю.И.Гайнетдинов, А.Х.Якупов.

4. «Ступая на белый войлок» Интервью А.М.Усмановой, «Кош юлы» в Абзелиловском районе, 30 м., 2001г., С.Р.Сурина. https://youtu.be/6toAQfWqjI8

5. “Китабеннас-8 (12) Кузыйкурпэс и Маянхылыу - башкирский эпос” Конференция по повести Т.Беляева. Интервью с А.М. Усмановой. Сказание о Кузыйкурпяч., 4мин., 2001г., С.Р.Сурина. https://youtu.be/_xBN-RaiN6w

6. «Песнь Уралу -2003», респ.конкурс исполнителей эпоса. Интервью с А.М.Усмановой, хр. 5м., 2003г. С.Р.Сурина. https://youtu.be/f5wob2Z_stc

7. «Хранители древнего войлока. Фатима Бактыбаева, Магинур Тапакова», 2005г., 22 мин. С.Р.Сурина. https://youtu.be/J0awdR-LNas

8. «Мелодии «Кош юлы», часть1-я, 2005г., 34 мин. С.Р.Сурина. (Һарауыс, Фаима Давлетбаева, Алсу Юлдашбаева, Эльвира Такалова и др. https://youtu.be/EQ_rUV0R_M8

9. Хайбулла.Кош юлы. ч.1(2). Легендарный башкирский фольклорный ансамбль. «Мелодии «Кош юлы», часть 2-я, 2005г., 35 мин.40с. С.Р.Сурина. (Зайтуна Юлдашбаева, Марьям Юнысова, Миннеямал Хагынбаева (Бактыбаева), Флюра Аралбаева). https://youtu.be/H6e-0ShO3qw

10. «Мелодии «Кош юлы», часть 3-я, 2007г., 27 мин. С.Р.Сурина. (Акьяр, во дворе музея, Асма Усманова, Рахима Каримова и др.). https://youtu.be/Apu_3DKeeBo

11. «Мелодии «Кош юлы», часть 4-я, 2007г., 29мин.21с. С.Р.Сурина.

(Гильминур Илимбетова, Танзиля Кидрасова), башк.нар.песня “Зиляйлюк”. https://youtu.be/8opeQsnv27o

12. «Легенды гор и степей», часть 1-я, 2008г., 28 м.07с., 15-летие Краеведческого музея Хайбуллинского р-на, директор М.Г.Некрасов, Интервью с А.М.Усмановой, хр. 5 м., https://youtu.be/9Q-L3Ra1nhM

13. «Легенды гор и степей», часть 2-я, 2008г., 28м.09с.,15-летие Краеведческого музея Хайбуллинского р-на, директор М.Г.Некрасов, С.Р.Сурина, Н.Х.Хамитов. https://youtu.be/g6GVnCfMe7A

14. Хайбулла. Национальный костюм башкир. Беседы с Асмой Усмановой, «Һигез ожмах аскысы», часть 1-я, 2008г., 30мин., https://youtu.be/n5-E6OZc2lg

15. Хайбулла. Национальный костюм башкир. Беседы с Асмой Усмановой, «Һигез ожмах аскысы», часть 2-я, 2008г., 32мин., (эфирный вариант). С.Р.Сурина, Н.Х.Хамитов. https://youtu.be/rd377MVIWUc

16. "Ашкадар тандары-2006" Часть 4. Конкурсы. Первый фестиваль в Стерлитамаке. 2006г. Анс. «Кош юлы» - “Сук бэйлэу», «Ситэн урэу», автор сценария А.М.Усманова, 2006г., (эфирный вариант). 14 мин. С.Р.Сурина. https://youtu.be/CbceVp6xLDQ

17. «Ашкадар тандары - 2008», День1. Часть первая. Конкурсы. Стерлитамак. 2008г. Анс. «Кош юлы», сценка “Короклау”, «Песни военных лет. 28-е.», автор сценария А.М.Усманова. 13 мин., (эфирный вариант). Интервью с А.М.Усмановой, хр. 5м., С.Р.Сурина. https://youtu.be/Pc3jw0oZyEo

18. «Ашкадар тандары-2011». 10-сы бүлек. «Ҡош юлы» башҡорт халык фольклор ансамбле, Хәйбулла районы, етәксеһе Миңзифа Ишемғолова. “Беҙ 28-селәр”, автор сценария А.М.Усманова, хр. 15м., (эфирный вариант). С.Р.Сурина. https://youtu.be/DLLsNDhLw0c

19. “Ашҡаҙар тандары-2011”. “28-се йылғылар йыры” – “Песни 1928-х”. https://youtu.be/2eMw5U0i8a4 р”. Полный вариант на сцене, (оригинал до монтажа). Автор сценария Асма Усманова. https://youtu.be/0X1TUFWiWrI

20. «Ашкадар тандары-2011». «Сенляу», Хайбулла. Асма Усманова. Сенляу - плач девушки во время проводов из отцовского дома. 2011г. Исполнение А.М.Усмановой (на сцене и в фойе, полный вариант, (оригинал до монтажа).), хр. 10м., С.Р.Сурина. https://youtu.be/2eMw5U0i8a4

21. «Орнамент» «Перина из гусиного пуха, Хайбуллинская, башкирская.», анс. «Кош юлы» в с.Степное, рук. А.М.Усманова. 13м., 2008, С.Р.Сурина, Г.М.Азаматова. https://youtu.be/PzTZ8bQyip8

Все перечисленные фильмы можно найти в Интернете,

канал ЮТУБ, сайт Сарвар Сурина, плейлисты “Асма Усманова. Хайбулла орнамент”

С уважением С.Сурина.

1990-2022гг.


2. БАШКИРСКАЯ ПУХОВАЯ ШАЛЬ

Фильмы и репортажи по Башкирскому спутниковому телевидению (БСТ), организованные Суриной С.Р. и по ее консультации:


1.     «Башкирские шали» 1-й респ. конкурс в Башгосфилармонии.  24м.40с. “Шали Башкирии”. Фильм А.Валеевой. 1992г. А.А.Валеева, Р.А.Исмагилов, С.Р.Сурина https://youtu.be/sXP0ONkAIBs

2.    “Чудо башкирской шали” 3-й Респ. конкурс-фестиваль «Шаль вязала» в Стерлибашев. р-не РБ. 33м.30с. 2003г.  Сурина С.Р. Сафиуллина Ф.С. Гайсин И. https://youtu.be/GmzelunXCzM

3.    Нежность башкирской шали. 4-й Респ. фестиваль в Уфе (ГДК) часть 1. 44м.30 с. 2008г. Сурина С.Р., Хамитов Н.Х., Гайнанов Э.А. https://youtu.be/FqolL6Ohges

4.    Нежность башкирской шали. 4-й Респ. фестиваль в Уфе (ГДК) часть 2. 50м. 41с. 2008г. Сурина С.Р., Хамитов Н.Х., Гайнанов Э.А. https://youtu.be/jXcYKdVSAho

5.     Вечная нежность башкирской шали. 5-й Респ. фестиваль в Уфе (ГДК). Часть 1(2), 44м.12с. 2009г.  Сурина С.Р., Хамитов Н.Х., Гайнанов Э.А. https://youtu.be/YJnYWCMlZos

6.    Вечная нежность башкирской шали. 5-й Респ. фестиваль в Уфе (ГДК). Часть 2(2), 37м.37с. 2009г. Сурина С.Р., Хамитов Н.Х., Гайнанов Э.А. https://youtu.be/AnkLX65Hb88 

7.    Вечная нежность башкирской шали. 6-й Респ. фестиваль в Уфе (ГДК). 1ч.10м. 2010г.  Сурина С.Р., Азаматова Г.М., Гайнанов Э.А. https://youtu.be/AnkLX65Hb88

8.    Орнамент. Башкирская тканая шаль. Абзелиловский р-н, русск. субтитры, 13мин. 2011г. Сурина С.Р., Хамитов Н.Х., Гайнанов Э.А. https://youtu.be/ZA0Fvgf3MGE

9.      Надо знать. Шали. 13мин. 2010г. Саитбатталов И.М.

10. Семь чудес Башкортостана. Шали. 19 мин. 2009г. Абсалямова С., Валеева Р., Магадеева Р. https://youtu.be/RnlA9kMBNyY.

11. Орнамент. Вазямские шали. Репетиция и концерт. 24 мин. 2014. Сурина С.Р.  https://youtu.be/hT_Wz3L-EMU  

12.  Орнамент. Вазямские тканые шали. 13 мин. 2014г.  Сурина С.Р. https://youtu.be/lJTmyIRSFGA

13.  Орнамент. Башкирская шаль Фестиваль в Зианчуре. 13мин. 2015г. https://youtu.be/PmElMbQ8ZLk  Сурина С.Р.

14.  Шаль вязала. Мелеуз, Аптраковский СДК. ансамбль мастеров шали. 10 мин. 2017г.  https://youtu.be/XFZXI-p4KYM

15.  «Башкирская шаль» вернулась в Уфу. Пух башкирской козы. 03 мин., 2017г. М.Гафарова, Р.Искужин, “Вся Уфа”. https://youtu.be/wfMKPqt41og

16. Башкирский народный танец с пуховой шалью. Кугарчинский район РБ. 06 мин. 2018г. Сурина С.Р. https://youtu.be/we9cIN6ULbA


с уважением Сурина СР 01.03.2023.

ИҫкәрмәләрҮҙгәртергә

ӘҙәбиәтҮҙгәртергә

  • Писатели земли башкирской. Справочник / (сост.: Р. Н. Баимов, Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина). Переработанное и дополненное второе издание. — Уфа: Китап, 2015. — 672 с. ISBN 978-5-295-06338-1 (рус.) (Тикшерелеү көнө: 7 декабрь 2020)
  • Писатели земли башкирской. Справочник / Сост.: Р. Н. Баимов, Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина. — Уфа: Китап, 2006. — 496 с. (рус.) (Тикшерелеү көнө: 7 декабрь 2020)
  • Литературная карта Республики Башкортостан (рус.)

ҺылтанмаларҮҙгәртергә