Википедия

Кипр иҡтисады

Кипр Республикаһы иҡтисады структураһы буйынса Төньяҡ Кипр Төрөк Республикаһы иҡтисадынан ныҡ ҡына айырыла. Ул сит илдәрҙән, шул иҫәптән Рәсәйҙән офшор капиталы ағымына бәйле.

Кипр иҡтисады
Дәүләт  Кипр Республикаһы
Урын Кипр Республикаһы
Номиналь ЭТП 21 651 791 751,183 $[1]
Номинальный ВВП на душу населения 25 658 $[2]
ВВП (ППС) 30 953 320 234 Халыҡ-ара доллар[3]
ППС ВВП на душу населения 36 012,375 Халыҡ-ара доллар[4]
Темп роста реального ВВП 2,8 ± 0,1 процент[5]
Суммарные запасы 887 692 448 $[6]
Инфляция кимәле 0 ± 0,1 процент[7]
Схематичная иллюстрация
 Кипр иҡтисады Викимилектә

Ҡаҙыу сәнәғәте

үҙгәртергә

Кипрҙа баҡыр сығарыла (уның латинса атамаһы ла шунан алынған)[8], шулай уҡ пирит, умбра, асбест һәм хром ятҡылыҡтары үҙләштерелә. Әммә бында XX быуат аҙағында тау сәнәғәтенең әһәмиәте һиҙелерлек кәмей. Төҙөлөш сеймалы: ҡом, балсыҡ, гипс, ҡабырсаҡташ, мәрмәр, бентонит, ҡырсынташ һ. б. сығарыла. д.

Энергетикаһы

үҙгәртергә

Илдең энергия импортына бәйлелеге, Eurostat мәғлүмәттәре буйынса (2022 йылдың апреленә ҡарата), диаграммала[9]

 
EES EAEC. Кипрҙың энергияға бәйлелеге, 1990—2020, проценттарҙа

EES EAEC мәғлүмәттәренә ярашлы[9], 2019 йыл аҙағына илдең электр энергетикаһы түбәндәгесә характерлана. Электр станцияларының саф ҡеүәте 1819 МВт тәшкил итә, шул иҫәптән: ҡаҙылма яғыулыҡтарҙы яндырыусы йылылыҡ электр станциялары — 83,0 %, яңырыусы энергия сығанаҡтары — 17,0 %. Тулайым электр энергияһы етештереү — 5141 млн кВт/сәғәт, шул иҫәптән: йылылыҡ электр станциялары — 91,1 %, яңыртылған энергия сығанаҡтары — 8,9 %. Электр энергияһын тулайым ҡулланыу — 4724 млн кВт/сәғәт, тәшкил итә, шуларҙан сәнәғәт 11,3 %, көнкүреш ҡулланыусылары 37,5 %, коммерция секторы һәм йәмәғәт предприятиелары 46,0 %, ауыл хужалығы, урман хужалығы һәм балыҡсылыҡ 3,3 %, башҡа ҡулланыусылар 1,9 % ҡуллана. 2019 йылда энергия һөҙөмтәлелеге күрһәткестәре: һатып алыу һәләте паритеты буйынса тулайым эске продуктты йән башына ҡулланыу (номиналь хаҡтарҙа) — 43592 доллар, йән башына (тулайым) электр энергияһын ҡулланыу — 5392 кВт / сәғәт, халыҡтың йән башына электр энергияһын ҡулланыу — 2022 кВт / сәғәт.

Ауыл хужалығы

үҙгәртергә

Кипрҙа һоло, бойҙай, арпа, ҡуҙаҡлылар, картуф, ҡарбуз-ҡауын, тәмәке, виноград, гранат, зәйтүн, миндаль, грек сәтләүеге, цитруслылар үҫтерелә. Кипр Республикаһы территорияһында виноградсылыҡ үҫешкән. Кипр шараптары бөтә донъяла билдәле. Кипр ауыл хужалығы продукцияларынан яңы йәшелсә, картуф, емеш-еләк һуттары, консерваланған емеш-еләк, цитрус, һөт изделиелары, яңы виноград, шарап һәм спиртлы эсемлектәр экспортлай[10]. Утрауҙың таулы райондарында малсылыҡ үҫешкән. Бында һарыҡ, сусҡа, кәзә, эре мөгөҙлө мал һәм йорт ҡоштары һәм һуңғы йылдарҙа фермаларҙа дөйәғоштар йышыраҡ үрсетелә.

Утрауҙың аграр секторы ҡоролоҡтан һәм сөсө һыу етмәүҙән яфалана[11].

Евростат баҫтырып сығарған мәғлүмәттәргә ярашлы[12], Кипр Европа берләшмәһе илдәре араһында пестицидтарҙы иң аҙ һатып алыусы илдәрҙең береһе булып тора. 20 дәүләт араһында Кипр пестицид һатып алыу күрһәткесе иң түбән булған ил булараҡ рейтингта икенсе баҫҡысты биләй, тик Мальтанан ғына ҡалыша. Отчет буйынса, 2016 йылда Кипрҙа 781 651 кг пестицид һатып алына, Мальтала — 526 611 кг.

Банк секторы

үҙгәртергә
 
Кипр Республикаһының экспорты

Ил иҡтисадының бындай финанс йүнәлеше Британияның колониаль хакимлығы осоронда формалаша башлай һәм ваҡыт үтеү менән спекулятив характерға эйә була бара, был үҙ сиратында финанс көрсөгөнә бәйле хәүефтәрҙе арттыра.

2012 йылға Кипр Республикаһының банк секторында булған капитал өлөшө уның эске тулайым продукты күләменән 835 процент тәшкил итә[13]. Кипрҙағы бөтә вкладтарҙың яҡынса өстән бер өлөшө сит ил граждандарына ҡарай, тәү сиратта Рәсәй Федерацияһынан (Рәсәй банктары Кипрҙа яҡынса 20 миллиард евро һаҡлай[14], 2013 йылға ҡарата бөтә вкладтарҙың яҡынса 30 проценты), тағы 40 миллиардын илдең төрлө компанияларына кредит сифатында бирә. Ә Рәсәй эшҡыуарҙары Кипр оффшор компанияларына һаҡлау өсөн 12 миллиард доллар самаһы доллар ебәрә[15].

Шуныһы иғтибарға лайыҡ: 2000-се йылдарҙа Кипр Рәсәй иҡтисадына иң күләмле сит ил инвестицияларын һалыусыларҙың береһе була. Әммә Кипрҙан инвестицион йоғонтоһоноң күп өлөшө ҡасандыр унда Рәсәй Федерацияһын үҙенең граждандары тарафынан күсерелгән капиталдарға тура килә, йәғни сығарылған капиталдың бер өлөшө кире ҡайтарыла.

Тышҡы сауҙа

үҙгәртергә

2016 йылда Кипрҙың тышҡы сауҙа күләме[16]:

Экспорт: 3,11 млрд доллар. Төп экспорт статьялары булып нефть продукттары һәм химикаттар (медикаменттарҙы ла индереп), аҙыҡ-түлек тауарҙары (картуф, сыр һәм шарапты ла индереп) тора, машиналар эшләү продукцияһы (шул иҫәптән караптар), минераль сеймал тора. Төп һатып алыусылар: Греция (13 %), Израиль (9,8 %), Бөйөк Британия (7,8 %).

Импорт: 7,63 миллиард доллар. Импорттың төп статьялары: машиналар һәм ҡорамалдар, яғыулыҡ, аҙыҡ-түлек, химия һәм еңел сәнәғәт тауарҙары. Төп тәьмин итеүселәр: Греция (18 %), Көньяҡ Корея (10 %), Германия (7,8 %), Италия (6,1 %). Рәсәйҙең кипр импортындағы өлөшө ~2,8 %

Халыҡтың килеме

үҙгәртергә

Кипр Республикаһында хеҙмәт хаҡының минималь күләме булмай. Ул беренсе тапҡыр 2023 йылдың 1 ғинуарында индерелә. 2023 йылдың 1 ғинуарынан минималь эш хаҡы — 940 евро, ә эштең тәүге алты айы айына 885 евро (тулайым) һәм 837,07 евро тәшкил итә, ә эштең тәүге алты айы айына 788,09 евро (саф) тәшкил итә[17][18][19][20][21][22][23][24].

Шулай уҡ ҡарағыҙ

үҙгәртергә
  • Төньяҡ Кипр Төрөк Республикаһының иҡтисады
  • Греция иҡтисады

Һылтанмалар

үҙгәртергә

Иҫкәрмәләр

үҙгәртергә
  1. ↑ база данных Всемирного банка — Донъя банкы.
  2. ↑ база данных Всемирного банка — Донъя банкы.
  3. ↑ база данных Всемирного банка — Донъя банкы.
  4. ↑ база данных Всемирного банка — Донъя банкы.
  5. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/NGDP_RPCH@WEO?year=2016
  6. ↑ база данных Всемирного банка — Донъя банкы.
  7. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2016
  8. ↑ Raymond F. Mikesell The World Copper Industry. — 2013-11-26. — DOI:10.4324/9781315064437
  9. ↑ 9,0 9,1 Энергетика Кипра. EES EAEC. Мировая энергетика (17 май 2022).
  10. ↑ Кипр — наиболее полное описание, все карты, погода, фото, аренда машин, билеты, флаг, герб, гимн 2018 йыл 10 декабрь архивланған.
  11. ↑ Статья «Кипрские фермеры этим летом останутся практически без воды» на www.rucy.com.cy 2018 йыл 10 декабрь архивланған.
  12. ↑ Статья «Сельское хозяйство Кипра одно из самых „чистых“ в ЕС» на cyplive.com
  13. ↑ Euro crisis: Is Cyprus next for the Grexit? // The Guardian
  14. ↑ по данным агентства Moody's, другие эксперты предполагают бо́льшие цифры
  15. ↑ Разоряюсь, но не сдаюсь 2017 йыл 16 февраль архивланған. // Полит.ру, 20 марта 2013
  16. ↑ Внешняя торговля Кипра наatlas.media.mit.edu 2017 йыл 15 октябрь архивланған.
  17. ↑ БТА :: Кипър въвежда за първи път минимална работна заплата
  18. ↑ Minimum wage in effect from January 1 | Cyprus Mail
  19. ↑ Cyprus Trade Unions Unhappy With New Minimum Wage Guidelines — The National Herald
  20. ↑ Cyprus | National minimum wage increased for 2023 — B A L | Berry Appleman & Leiden LLP
  21. ↑ MinFin: Cyprus is 9th in the EU in terms of minimum wage | in-cyprus.com
  22. ↑ 'Historic' minimum wage set at €940 after six months of employment (update 4) | Cyprus Mail
  23. ↑ Cyprus Income Tax — Net Salary Calculator — TaxApp
  24. ↑ Cyprus Tax Calculator
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Кипр_иҡтисады&oldid=1263916» битенән алынған