Киләй

Киләй (рус. Килеево) — Башҡортостандың Баҡалы районындағы ауыл. Киләй ауыл Советының административ үҙәге. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 498 кеше. Почта индексы — 452672, ОКАТО коды — 80207828001.

Ауыл
Киләй Киләй
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Баҡалы районы
Координаталар	55°17′00″ с. ш. 53°50′05″ в. д.
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 207 828 001
ОКТМО коды	80 607 428 101
ГКГН номеры	0523484
Киләй

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Баҡалы): 12 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Туймазы): 87 км

Киләй ауылы Сөн ҡушылдығы Урза йылғаһы буйында, район үҙәгенән төньяҡҡараҡ 12 километрҙа, Туймазы тимер юл станцияһынан төньяҡҡа табан 87 километрҙа урынлашҡан.

Ауылдан көнсығышҡа табан 1,5 километр алыҫлыҡта Сөн йылғаһының уң яҡ яр буйында тәбиғәт ҡомартҡыһы — Маты йылғаһы тамағы эргәһендәге ҡарағайлыҡтар урынлашҡан.

Тарихы

Киләй ауылына 1735 йылда Ҡазан даруғаһы Бүләр улусы башҡорттары үҙҙәренең аҫаба ерҙәрендә нигеҙ һалған.

Һуңғараҡ Киләй ауылында типтәрҙәр, удел крәҫтиәндәре, Ырымбур казак ғәскәре казактары йәшәй башлаған.

1795 йылда 9 ир-ат иҫәпкә алынған, 1865 йылда 144 хужалыҡта 1040 кеше йәшәгән.

Игенселек, малсылыҡ, умартасылыҡ менән шөғөлләнгәндәр. 1861 йылдан сиркәү, 2 һыу тирмәне булған.

Киләй ауылы сиркәүе янында сиркәү-мәхәллә училищеһы эшләгән.

1788 йыл тирәһендә Яңы Киләйгә Демидов заводтарында эшләтеү маҡсатында дәүләт крәҫтиәндәре — Акаев, Ларионов, Коземаслов, Лобанов, Зайцев, Вяткин, Чурбанов, Верховцов, Новиков, Шумбутов, Шулындин, Зарубин, Смирнов, Смородиндарҙың ғаиләләренән 144 ир-ат, 153—ҡатын-ҡыҙ күсерелгән.

1906 йылда сиркәү, земство мәктәбе, һыу тирмәне, тимерлек, шарап һәм бакалея кибеттәре, запас икмәк һаҡлай торған мөгәзәй теркәлгән. Күп кеше ылау оҙатыу хеҙмәтен үтәп кәсеп иткән.

Баҡалы районынан һөрөлгән кулактар исемлегендә Коземаслова Мария телгә алына.

Халыҡ һаны

Киләй ауылында урыҫтар йәшәй (2002).

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1906 йыл	1729
1920 йыл 26 август	2037
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	1532
1959 йыл 15 ғинуар	850
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	495
2002 йыл 9 октябрь	550
2010 йыл 14 октябрь	498	241	257	48,4	51,6

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Бөгөнгө ауыл

Урыҫ милләтле халыҡ йәшәй. Киләй ауылында «Колос» ЯСЙ-тең үҙәк усадьбаһы урынлашҡан. Төп мәктәп, балалар баҡсаһы, фельдшер-акушер пункты, Мәҙәниәт йорто, китапхана, сиркәү бар.

Билдәле кешеләр

Лошкарёв Геннадий Константинович (01.07.1938, Баҡалы районы, Киләй ауылы-) — Советтар Союзы Геройы. Урыҫ. 1955 йылда 3-сө Баҡалы урта мәктәбен, артабан Төмән хәрби-инженер команда училищеһын (1961), В. В. Куйбышев исемендәге Хәрби-инженер академияһын тамамлаған (1974г.). 1957 йылдан Ҡораллы Көстәрҙә хеҙмәт иткән.

Хәтер

«Они вернулись с Победой» белешмә китабында (2 том) һуғышта ҡатнашҡан Коземасловтар билдәләнгән:

• Коземаслов Алексей Михайлович, урож. с. Килеево, рядовой, демобилизован в 1945 г.
• Коземаслов Алексей Федорович, 1914 йылғы.
• Коземаслов Василий Архипович, 1922 йылғы, рядовой, 1945 йылда демобилизацияланған
• Коземаслов Виктор Григорьевич, 1922 йылғы, сержант, 1944 йылда ҡайтҡан.
• Коземаслов Владимир Иванович, 1926 йылғы, рядовой, 1945 йылда демобилизацияланған
• Коземаслов Иван Павлович, 1913 йылғы, рядовой, 1945 йылда демобилизацияланған
• Коземаслов Иван Прокопьевич, 1924 йылғы, өлкән сержант, 1945 йылда демобилизацияланған
• Коземаслов Илья Михайлович, 1900 йылғы, рядовой, 1945 йылда демобилизацияланған
• Коземаслов Прокопий Николаевич, 1898 йылғы, рядовой, 1945 йылда демобилизацияланған
• Коземаслов Степан Алексеевич, 1909 йылғы, рядовой, 1945 йылда демобилизацияланған

Урамдары

• Ҙур урам (рус.  Большая (улица)
• Буғаҙы урамы (рус.  Бугады (улица)
• Ивановка урамы — (рус.  Ивановка (улица)
• Туғай урамы (рус.  Луговая (улица)
• Обухово урамы (рус.  Обухово (улица)
• Еңеү урамы — (рус.  Победы (улица)
• Шишмә урамы — (рус.  Родниковая (улица)
• Үҙәк урамы — (рус.  Центральная (улица)
• Сиркәү урамы (рус.  Церковная (улица)
• Чехловка урамы (рус.  Чехловка (улица)

.

Тирә-яҡ мөхит

Ер-һыу атамалары

Тауҙар: Йылғалар, күлдәр:

• Сөн

Шишмәләр:

Ялан-бесәнлектәр, юл:

Таусыҡтар, түбәләр:

Тарихи ҡомартҡылар:

1917 йылғы ауыл хужалығын иҫәпкә алыу карточкалары

• Материалы поземельной переписи 1917 года по: д. Бакалы, Белебеевский уезд, Бакалинская волость; фонд, опись, дело 2022 йыл 27 ғинуар архивланған.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Баҡалы районы
• Ҡырғыҙ

Һылтанмалар

• Киләй // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. Уфа: Китап, 2009. — 744 с. ISBN 978-5-295-04683-4 (рус.)
• Бакалинская земля: история и люди. — Уфа: ГУП РБ УПК, 2010. — 320 с.: ил.(урыҫ.)
• Село Килеево
• География Бакалинского района. Природа и население. Учебное пособие для 8 класса