Йәйге Олимпия уйындары 1980

1980 йылғы XXII Олимпия уйындары (рус. XXII Летние Олимпийские игры 1980 го́да), (рәсми атамаһы — XXII Олимпиада уйындары (рус. И́гры XXII Олимпиа́ды) булараҡ билдәле) Советтар Союзының баш ҡалаһы Мәскәүҙә 19 июлдән 1980 йылдың 3 авгусына тиклем үтә. Был Көнсығыш Европала, шулай уҡ социалистик илдә үткәрелгән тәүге Олимпия уйындары була.

Йәйге Олимпия уйындары 1980
Розыгрыш какого турнира	Йәйге Олимпия уйындары
Рәсми атамаһы	Spiller vun der XXII. Olympiad
Дәүләт	СССР
Урын	Мәскәү
Алдағы	Йәйге Олимпия уйындары 1976[d]
Тәртип буйынса һуңыраҡ килеүсе	Йәйге Олимпия уйындары 1984[d]
Номер издания	22
Ваҡиға ваҡыты	1980
Башланыу датаһы	19 июль 1980
Тамамланыу датаһы	3 август 1980
Кем официально открыт	Брежнев Леонид Ильич
Ант биреүселәр	Андрианов Николай Ефимович һәм Александр Васильевич Медведь[d]
Кем зажжён факел	Белов Сергей Александрович
Персонаж-талисман	Олимпийский Мишка[d]
Ҡатнашыусылар	Vladimir Milić[d]
Ҡатнашыусылар һаны	80 һәм 5179
Рәсми сайт	olympics.com/en/olympic-…
Тасуирлау биттәре	sports-reference.com/oly…
Йәйге Олимпия уйындары 1980 Викимилектә

1980 йылғы Олимпиада ярыштарының бер өлөшө Советтар Союзының башҡа ҡалаларында ла үткәрелә: елкәнле регата Таллинда башлана (Эстония ССР-ы); футбол турнирының алдан үткәрелгән уйындары һәм сирек финалы Киевта (Украина ССР-ы), Ленинградта (РСФСР) һәм Минскиҙа (БССР); пуля менән атыу буйынса ярыштар Мәскәү янындағы Мытищиҙа (РСФСР) «Динамо» атыу полигонында үтә.

Уйындар шулай уҡ 1979 йылда совет ғәскәрҙәренең Афғанстанға инеүе арҡаһында 60-тан ашыу илдең Олимпиадаға бойкот яһауы менән билдәле. Уйындарҙы инҡар иткән илдәрҙең ҡайһы бер спортсылары шулай ҙа Мәскәүгә килә һәм Олимпия флагы аҫтында көс һынаша. Бынан алда Африканың 29 иле 1976 йылда Монреалда үткән Олимпиадаға бойкот яһай, ә артабан 1984 йылда Советтар Союзы һәм тағы 13 ил Лос-Анджелестағы йәйге Олимпия уйындарына бойкот иғлан итә.

Олимпия уты эстафетаһы

Мәскәү Олимпиадаһы уты факелы

Һәр Олимпиаданың символы — Олимпия уты. Уйындар башланыуға бер ай ҡалғас, Европаның иң ҙур «Измайлово» ҡунаҡхана комплексы асыла. Унда 4 ҡунаҡхана һәм ауыр атлеттар аренаһы урынлаша. 1980 йылдың 19 июнендә, Уйындар асылыуға теүәл бер ай ҡалғас, Грецияның Олимпияһында олимпия уты тоҡандырыла. Эстафетаның дөйөм оҙонлоғо 5000 км тәшкил итә. Греция территорияһында эстафета этабының оҙонлоғо 1170 км тәшкил итә (Олимпия, Патрас, Коринтф, Афина, Фива, Лариса, Верия, Салоник, Сере аша үтә). Болгария территорияһында ут 935 км (Благоевград, София, Пловдив, Шипка, Велико Тарново, Плевен, Русе) үтә. Румын этабының оҙонлоғо — 593 км (Джурджу, Бухарест, Плоешти, Бузэу, Бакэу, Роман, Яссы).

Олимпия утының СССР территорияһы буйлап юлы — 2302 км. 1980 йылдың 5 июлендә янғын Советтар Союзы сиген үтә. Подольск факел йөрөтөүселәр юлында һуңғы ҡала була — 17 июлдә ҡала урамдары буйлап 500-гә яҡын кеше йүгерә, һәр 2,5 км һайын факел сылбыр буйлап тапшырыла.

Йома, 18 июль — факел эстафетаһының һуңғы этабы. Мәскәүҙә эстафета яҡынса 54 км тәшкил итә.

Олимпия (спорт комплексы, Мәскәү)

Рәсми рәүештә асыу тантанаһы 16:00 сәғәттә башлана. Асылған көндө ут Маркс проспекты, Волхонка урамы, Метростроевская урамы, Комсомол проспекты буйлап үтә, шунан һуң факел йөрөтөүселәр Лужники стадионына 18:45 сәғәттә юллана. Лужникиҙың ҙур аренаһында олимпия утын баскетбол буйынса СССР чемпионы Сергей Белов тоҡандыра. Уйындар теүәл 19:00 сәғәттә башлана.

Олимпия уты маршруты

Олимпия факелы эстафетаһы маршруты почта блогында, 1980 йыл

1. 21 июня — Афина (Греция)
2. 26 июня — София (Болгария)
3. 1 июля — Бухарест (Румыния)
4. 5 июля — Леушены (Молдавия ССР-ы), ут СССР сиген үтә
5. 6 июля — Кишинёв (Молдавия ССР-ы)
6. 11 июля — Киев (Украина ССР-ы)
7. 13 июля — Харьков (Украина Совет Социалистик Республикаһы)
8. 16 июля — Тула (РСФСР)
9. 17 июля — Подольск (Мәскәү өлкәһе) (РСФСР)
10. 18 июля — Мәскәү (РСФСР)

Уйындарҙа ҡатнашыусы илдәр

Ҡатнашыусы илдәр:
     дәүләт флагы аҫтында, беренсе тапҡыр түгел      дәүләт флагы аҫтында, беренсе тапҡыр түгел      Олимпия флагы аҫтында

Олимпия уйындарында үҙ тарихында тәүге тапҡыр Ангола, Ботсвана, Иордания, Лаос, Мозамбик һәм Сейшел Утрауҙары ҡатнаша. Кипр йәйге уйындарҙа тәүге тапҡыр сығыш яһай, ул быға тиклем 1980 йылда Лейк-Плэсидта ҡышҡы Олимпия уйындарында ҡатнашҡан була). Олимпия уйындарында яңы исемдәр аҫтында Шри-Ланка (элек Цейлон), Бенин (элек Дахомея) һәм Зимбабве (элек Родезия) тәүге тапҡыр сығыш яһай.

Мәскәү Олимпиадаһында бөтәһе 80 илдән спортсылар ҡатнаша, ҡатнашыусылар һаны буйынса Мәскәү-1980 алдағы биш Йәйге Олимпия уйындарынан ҡалыша. Уйындарҙа ҡатнашыусылар аҙ булған Олимпиада — Мельбурндағы олимпиада (1956 йыл).

Мәскәүҙә үткән уйындарҙа ҡатнашҡан командаларҙың флагтары күрһәтелә

• Австралия
• Австрия
• Алжир
• Ангола
• Андорра
• Афғанстан
• Бельгия
• Бенин
• Бирма
• Болгария
• Ботсвана
• Бразилия
• Бөйөк Британия
• Венгрия
• Венесуэла
• Вьетнам
• Гайана
• Гватемала
• Гвинея
• ГДР
• Греция
• Дания
• Доминикан Республикаһы
• Замбия
• Зимбабве
• Һиндостан
• Иордания
• Ираҡ
• Ирландия
• Исландия
• Испания
• Италия
• Камерун
• Кипр
• Колумбия
• Конго Республикаһы
• Корея Халыҡ Демократик Республикаһы
• Коста-Рика
• Куба
• Кувейт
• Лаос
• Лесото
• Либерия
• Ливан
• Ливия
• Люксембург
• Мадагаскар
• Мали
• Мальта
• Мексика
• Мозамбик
• Монголия
• Непал
• Нигерия
• Нидерланд
• Файл:Flag of Nicaragua.svg НикарагуаНикарагуа
• Яңы Зеландия
• Перу
• Польша
• Португалия
• Пуэрто-Рико
• Румыния
• Сан-Марино
• Сейшел Утрауҙары
• Сирия
• СССР
• Сенегал
• Сьерра-Леоне
• Танзания
• Тринидад һәм Тобаго
• Уганда
• Финляндия
• Франция
• Чехословакия
• Швейцария
• Швеция
• Шри-Ланка
• Эквадор
• Эфиопия
• Югославия
• Ямайка

Уйындар календары

●

Асыу церемонияһы

Квалификация

●

Финал

●

Ябыу церемонияһы

Дата	Июль													Август
	19 Шб	20 Йәк	21 Дш	22 Шиш	23 Шар	24 Кс	25 Й	26 Шб	27 Йәк	28 Дш	29 Шиш	30 Шар	31 Кс	1 Й	2 Шб	3 Йәк
Йәйәнән атыу															● ●
Еңел атлетика						● ● ●	● ● ●	● ● ● ● ●	● ● ● ●	● ● ● ● ●		● ● ● ● ●	● ● ●	● ● ● ● ● ● ● ● ● ●
Баскетбол												● ●
Бокс															● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●
Байдаркала һәм каноэла ишеү														● ● ● ● ● ●	● ● ● ● ●
Велоспорт		●		●		●		● ●		●
Һыуға һикереү			●		●			●		●
Ат спорты									● ●		●		●	●		●
Фехтование					●	●	●	●	●	●	●		●
Үләндә хоккей											●		●
Футбол															●
Спорт гимнастикаһы				●	●	● ●	● ● ● ● ● ● ● ● ● ●
Гандбол												● ●
Дзюдо								●	●	●	●	●	●	●	●
Хәҙерге бишалыш						● ●
Академик ишеү								● ● ● ● ● ●	● ● ● ● ● ● ● ●
Елкән спорты											● ● ● ● ● ●
Атыу		●	●	●	●	●	●	●
Йөҙөү		● ●	● ● ● ●	● ● ●	● ● ● ●	● ● ● ●		● ● ● ●	● ● ● ● ●
Волейбол											●			●
Һыуҙа туп уйыны											●
Ауыр атлетика		●	●	●	●	●		●	●	●	●	●
Көрәш				● ● ●	● ● ●	● ● ● ●					● ● ●	● ● ●	● ● ● ●
Награда комплекттары иҫәбе		5	7	10	12	19	15	22	22	10	16	14	11	19	20	1
Тантаналар	●															●
Дата	19 Шб	20 Йәк	21 Дүш	22 Шиш	23 Шар	24 Кс	25 Й	26 Шб	27 Йәк	28 Дүш	29 Шиш	30 Шар	31 Кс	1 Й	2 Шб	3 Йәк
	Июль													Август

Наградалар статистикаһы

Мәскәүҙә 25 Милли олимпия комитеты спортсылары алтын миҙалдар яулай, шулай уҡ 36 Милли олимпия комитеты вәкиле уйындар призеры була. Бөтә алтын миҙалдарҙың яртыһынан күберәген СССР (80) һәм ГДР (47) спортсылары яулай.

Польша спортсылары яулаған 32 миҙалдың 3-е генә алтын була. Үҙ тарихында тәүге тапҡыр бразилиялылар ике алтын миҙал яулай (елкәнле спортта). Зимбабве командаһы алтын миҙалды тәүгә яулай.

Йәйге Олимпия уйындары 1980
№	МОК	Алтын	Көмөш	Бронза	Бөтәһе
1	СССР	80	69	46	195
2	ГДР	47	37	42	126
3	Болгария	8	16	17	41
4	Куба	8	7	5	20
5	Италия	8	3	4	15
6	Венгрия	7	10	15	32
7	Румыния	6	6	13	25
8	Франция	6	5	3	14
9	Бөйөк Британия	5	7	9	21
10	Польша	3	14	15	32
11	Швеция	3	3	6	12
12	Финляндия	3	1	4	8
13	Чехословакия	2	3	9	14
14	Югославия	2	3	4	9
15	Австралия	2	2	5	9
16	Дания	2	1	2	5
17	Бразилия	2	0	2	4
18	Эфиопия	2	0	2	4
19	Швейцария	2	0	0	2
20	Испания	1	3	2	6
21	Австрия	1	2	1	4
22	Греция	1	0	2	3
23	Бельгия	1	0	0	1
24	Һиндостан	1	0	0	1
25	Зимбабве	1	0	0	1
26	Корея Халыҡ Демократик Республикаһы	0	3	2	5
27	Монголия	0	2	2	4
28	Танзания	0	2	0	2
29	Мексика	0	1	3	4
30	Нидерланд	0	1	2	3
31	Ирландия	0	1	1	2
32	Уганда	0	1	0	1
33	Венесуэла	0	1	0	1
34	Ямайка	0	0	3	3
35	Гайана	0	0	1	1
36	Ливан	0	0	1	1

Әҙәбиәт

• Антология российского олимпийского движения : посвящается 40-летию Игр XXII Олимпиады 1980 года в Москве и 15-летию Фонда поддержки олимпийцев России / под редакцией Смирнова В. Г. [и др.] ; Фонд поддержки олимпийцев России. — М.: НБО "Фонд поддержки олимпийцев России : Литературная газ., 2020. — Т. 1. — С. 241—294. — ISBN 978-5-00170-236-8.
• Бабайцев А. В. Московская олимпиада: торжественный марш архетипов // Человек. — 2005. — № 3. — С. 137—144.
• Вагина М. Ю. Олимпийские игры 1980 г. как урбанистический прорыв // Время, вперед! Культурная политика в СССР / под ред. И. В. Глущенко, В. А. Куренного. — М.: Издательский дом НИУ ВШЭ, 2013. — С. 243—259. — ISBN 978-5-7598-1082-7.
• Ищенко А. М. АСУ "Олимпиада-80" // Всеобщая история. — 2010. — № 2. — С. 49—58.
• Ищенко А. М. Опыт создания автоматизированных систем управления олимпийскими играми на примере АСУ "Олимпиада-80" // История науки и техники. — 2012. — № 10. — С. 36—43.
• Олимпийские игры 1980 в Москве, ХХII летние // Иванян Э. А. Энциклопедия российско-американских отношений. XVIII—XX века. — Москва: Международные отношения, 2001. — 696 с. — ISBN 5-7133-1045-0.
• Орлов И. Б., Попов А. Д. Олимпийский переполох : забытая советская модернизация. — М.: Издательский дом Высшей школы экономики, 2020. — [12] л., 453, [1] с. — ISBN 978-5-7598-2165-6.
• Пономарев И. Н., Иванов Л. А. О строительстве и реконструкции сооружений и объектов в ходе подготовки игр XXII Олимпиады в Москве // Строительные материалы, оборудование, технологии XXI века. — 2007. — № 10. — С. 56—60.
• Попов А. Д. «Марафон гостеприимства». Олимпиада-80 и попытка модернизации советского сервиса // Cahiers du monde russe (фр.)баш.. — 2013. — Vol. 54. — № 1—2. — P. 265—295.
• Попов А. Д. «Зачем нам этот скипидар напополам с лимонадом?»: Кулинарные секреты Олимпиады-80 // Родина. — 2014. — № 12. — С. 147—149. (копия)
• Садовский, В.Олимпиада у порога // Огонёк № 52, 1979. — С. 16, иллюстрации.
• Москва, 80. [Игры XXII Олимпиады. Альбом] / Сост. В. А. Жильцов. — М.: Физкультура и спорт, 1980. — 312 с.
• Художник и олимпийская Москва. — М.: Советский художник, 1984. — 159 с.
• Barysas M. Aidi kurantų olimpiniai dūžiai. — Vilnius: Mintis, 1982. — 173 с.

Документы

• Пять колец под кремлёвскими звёздами: Документальная хроника Олимпиады-80 в Москве / Сост.: Т. Ю. Конова, М. Ю. Прозуменщиков; Гл. ред. Н. Г. Томилина; Российский государственный архив новейшей истории; Международный фонд «Демократия». — М.: МФД, 2011. — 944 с. — (Россия. XX век. Документы). — 1000 экз. — ISBN 978-5-89511-029-4.
• Пять колец под кремлёвскими звёздами. «Олимпиада-80» в Москве : альбом / глав. ред. Н. Г. Томилина; вступ. ст. М. Ю. Прозуменщиков; сост.: И. В. Казарина, Н. В. Переудина ; Российский государственный архив новейшей истории. — М., 2012. — 112 с. — 500 экз.
• Игры XXII Олимпиады, Москва, 1980 : Официальный отчёт Организационного комитета игр XXII Олимпиады, Москва, 1980 года : [В 3 томах] / Гл. ред. И. Т. Новиков. — М.: Физкультура и спорт, 1981.

Һылтанмалар

• Виртуальная выставка документов из фондов РГАНИ, посвященная 40-летию проведения в Москве XXII летних Олимпийских игр  (билдәһеҙ). Российский государственный архив новейшей истории.
• Кинохроника и документальные фильмы о Летних Олимпийских играх // Киноархив Net-Film
• Страница Олимпиады (ингл.). Официальный сайт МОК.
• Ҡалып:Из БОЭ
• Страница Олимпиады (ингл.). Сайт олимпийской статистики. Дата обращения: 4 август 2020. Архивировано из оригинала 28 август 2020 года.