Википедия

Изге апостол Андрей Первозванный ордены (Рәсәй Федерацияһы)

Изге апостол Андрей Первозванный ордены — Рәсәй Федерацияһының юғары ордены. Рәсәй Федерацияһы Президентының 1998 йылдың 1 июлендәге «Изге апостол Андрей Первозванный орденын тергеҙеү тураһында» исеме аҫтындағы 757-се указына ярашлы тергеҙелә[1].

Статуты үҙгәртергә

2010 йылдың 7 сентябрендә РФ Президентының «Рәсәй Федерацияһының дәүләт наградаларын системаһын камиллаштырыу саралары тураһында»ғы 1099-сы Указы баҫылып сыға[2]. Ордендың статуны үҙгәрештәр индерелә. Указдан өҙөмтә:

1. Изге апостол Андрей Первозванный ордены менән Рәсәй данына һәм ҡеүәтенә булышлыҡ иткән күренекле дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәрҙәре, фән, мәҙәниәт, сәнғәт һәм иҡтисад төрлө өлкәләре вәкилдәре ғәҙәттән тыш ҡаҙаныштары өсөн бүләкләнә.

2. Изге апостол Андрей Первозванный ордены менән Рәсәй Федерацияһы алдында ҙур ҡаҙаныштары өсөн сит ил дәүләттәренең башлыҡтары (етәкселәре) бүләкләнә ала.

3. Изге апостол Андрей Первозванный орденының билдәһе орден сылбырында йәки яуырын аҫмаһында йөрөтөлә. Изге апостол Андрей Первозванный орденының билдәһен яуырын таҫмаһында ул уң яуырын аша үткәрелә.

4. Изге апостол Андрей Первозванный орденының билдәһе орден сылбырында, ғәҙәттә, айырыуса тантаналы осраҡтарҙа йәки бүләкләнеүсенең I дәрәжә Изге Георгий ордены булған осраҡта йөрөтөлә. Изге апостол Андрей Первозванный орденының йондоҙо күкрәктең һул яғында йөрөтөлә һәм ҡалыптарҙа йөрөтөлгән ордендарҙан аҫҡараҡ урынлаштырыла.

5. Хәрби ғәмәлдәрҙә батырлыҡтары өсөн бүләкләнеүселәргә Изге апостол Андрей Первозванный орденының билдәһе һәм йондоҙо ҡылыстар менән тапшырыла.

6. Изге апостол Андрей Первозванный орденының таҫмаһын планкала йөрөткән саҡта ул башҡа орден таҫмаларынан өҫтәрәк урынлаштырыла.

7. Изге апостол Андрей Первозванный орденын розетка рәүешендә йөрөткәндә ул күкрәктең һул яғында башҡа розеткалағы орден таҫмаларынан өҫтәрәк урынлаштырыла.

8. Изге апостол Андрей Первозванный орденын тапшырғандан һуң Рәсәй Федерацияһы Президенты эштәре идаралығы орден менән бүләкләнеүсенең портретын эшләүҙе тәьмин итә. Изге апостол Андрей Первозванный ордены менән бүләкләнеүсенең портреты Рәсәй Дәүләт үҙәк хәҙерге замана тарихы музейында ҡуйыла.

Ордендың тышҡы артибутикаһы тергеҙелә (йыл һайын ҡаралған пенсияларҙан тыш).

Йыл һайын ҡаралған пенсияларҙан тыш ордендың тышҡы артибутикаһы тергеҙелә.

1998 йылда тергеҙелгән орден менән тәүгеләрҙән булып академик Дмитрий Сергеевич Лихачев, ҡорал яһаусы Михаил Тимофеевич Калашников һәм Ҡаҙағстан Республикаһы президенты Нурсолтан Назарбаев бүләкләнәләр. Александр Исаевич Солженицын юғары дәүләт наградаһынан баш тарта («…Рәсәйҙе хәҙерге үлемесле хәлгә еткергән юғары властан мин награданы ҡабул итә алмайым»[3])

Тасуирламаһы үҙгәртергә

Изге апостол Андрей Первозванный орденының билдәһе һәм йондоҙо бар.

Ордендың таҫмаһы ебәк, муар, зәңгәр төҫтә, киңлеге 100 мм.

Ордендың йондоҙо көмөштән яһалған, һигеҙ уҡлы. Йондоҙҙоң уртаһында,ҡыҙыл эмаль менән ҡапланған түңәрәк медальонда — өс таж кейҙерелгән ике башлы бөркөттөң рельефлы алтынға ялатылған һүрәте; бөркөттөң күкрәгендә якүк эмаль менән ҡапланған ҡыя Андрей тәреһе һүрәте. Медальондың ситтәре түңәрәк буйлап алтынға ялатылған күк эмаль ҡаймаһы. Ҡаймала алтынға ялатылған тура хәрефтәр ордендың девизы: «За веру и верность» яҙылған. Ҡайманың аҫҡы өлөшөндә арҡыс-торҡос лавр ботаҡтары һүрәте, улар йәшел эмаль менән ҡапланған һәм алтынға ялатылған таҫма менән бәйләнгән. Ҡапма-ҡаршы йондоҙ нурҙары арауығы — 82 мм. Йондоҙҙоң кире яғында, уның аҫҡы өлөшөндә —орден йондоҙоноң һаны. Йондоҙ төйрәүес ярҙамында кейемгә беркетелә.

Орден сылбыры өс төрҙәге 17 сиратлашҡан звенонан тора: ике башлы бөркөт рәүешендәге алтынға ялатылған Рәсәй Федерацияһының Дәүләт гербын һүрәтенән; таж кейҙерелгән һәм хәрби арматура менән ҡаймаланған күк эмалле картуштан, уның уртаһында Петр I-нең алтынға ялатылған вензеле; балҡыш рәүешендәге алтынға ялатылған розеткалағы ҡыҙыл эмалле медальондан. Розетка уртаһынан күк Андрей (ҡыя) тәре үтә, уның остары араһында «S», «А», «Р», «R» хәрефтәре урынлашҡан. Сылбыр быуындары дүңгәләк ярҙамында тоташтырылған. Сылбыр ҡайнар эмаль ярҙамында көмөш һәм алтынға ялатыу ысулы менән эшләнгән.

Айырмалы билдәләре өсөн ике йондоҙ ордены менән бүләкләнә һәм алтын ялатылған ҡылыс перекрещенный итеү өсөн хәрби хәрәкәттәр ҡушыла. Бөркөт ордены билдәһе аҫтында уларҙы урта фуражка тажы өҫтөндә урынлашҡан булған. Һәр ҡылысының оҙонлоғо — 47 мм, киңлеге — 3 мм. Орден йондоҙонда улар йондоҙҙоң диагональ нурҙарында, урталағы медальон аҫтында, яталар. Һәр ҡылысының оҙонлоғо — 54 мм, киңлеге — 3 мм.

Хәрби кейемдә орден таҫмаһы 12 мм бейеклектәге планкала йөрөтөлә. Хәрби ғәмәлдәрҙәге батырлыҡтары өсөн бүләкләнгәндәр өсөн таҫмала өҫтәмә рәүештә ике арҡыс-торҡос алтынға ялатылған бәләкәй ҡылыстар урынлашҡан.

Орден таҫмаһында розетка формаһында алтын төҫтәге тимерҙән яһалған орден билдәһенең бәләкәй һүрәте беркетелә. Розетка диаметры — 16 мм.

Хәрби ғәмәлдәрҙәге батырлыҡтары өсөн бүләкләнгәндәр өсөн таҫмала розетка формаһында ике ике арҡыс-торҡос алтынға ялатылған бәләкәй ҡылыстар урынлашҡан, улар размерҙары буйынса розетка эсендә һыйырлыҡ итеп эшләнгән[2].

       
Орден йондоҙо Билдә, йондоҙ, орден сылбыры һәм орден таҫмаһы Орден билдәһе Рәсәй Почта блогы, 2011 йыл

Хәҙерге Рәсәй кавалерҙары үҙгәртергә

Баҫылған указдар буйынса бүләкләнгән кавалерҙар үҙгәртергә

  1. Лихачев Дмитрий Сергеевич (30 сентябрь 1998 йыл, 1163-сө) — Рәсәй Фәндәр академияһы академигы, Рәсәй Фәндәр академияһының Рус әҙәбиәте институты бүлек мөдире (Пушкин Йорот), Санкт-Петербург ҡалаһы[4].
  2. Калашников Михаил Тимофеевич (7 октябрь 1998 йыл, 1202-се) — баш конструктор, ҡ"Ижмаш" акционерҙар йәмғиәтенең атыу ҡоралы буйынса конструкторҙар бюроһы начальнигы, Удмурт Республикаһы[5].
  3. Назарбаев Нурсолтан Абеш улы (11 октябрь 1998 йыл, 1212-се) — Ҡаҙағстан Республикаһы Президенты[6].
  4. Солженицын Александр Исаевич (11 декабрь 1998 йыл, 1562-се) — яҙыусы, Мәскәү ҡалаһы (награданан баш тартты)[7].
  5. Алексий II (Ридигер Алексей Михайлович) (19 февраль 1999 йыл, 203-сө) — Мәскәү һәм Бөтә Русь патриархы[8].
  6. Шумаков Валерий Иванович (3 ноябрь 2001 йыл, 1271-се) — Трансплантология һәм яһалма ағзалар ғилми-тикшеренеү институты директоры, Мәскәү ҡалаһы[9].
  7. Алиева Фаза Ғамзат ҡыҙы (11 декабрь 2002 йыл, 1400-се— «Дағстан ҡатын-ҡыҙы» журналының баш мөхәррире, Дағстан Ҡатын-ҡыҙҙар союзы рәйесе[10].
  8. Алиев Гейдар Алирза оглы (10 май 2003 йыл, 521-се) — Әзербайжан Республикаһы Президенты[11].
  9. Петровский Борис Васильевич (4 июнь 2003 йыл, 603-сө) —Рәсәй медицина фәндәр академияһы ғилми үҙәгенең почётлы директоры, Мәскәү ҡала[12].
  10. Ғамзатов Рәсүл Ғамзат улы (8 сентябрь 2003 йыл, 1040-сы — шағир, Дағстан яҙыусылар союзы идараһы рәйесе[13].
  11. Зыкина Людмила Георгиевна (12 июнь 2004 йыл, 765-се) — «Рәсәй» дәүләт академия рус халыҡ ансамбле" дәүләт мәҙәниәт учреждениеһының художество етәксеһе, Мәскәү ҡалаһы[14].
  12. Архипова Ирина Константиновна (2 ғинуар 2005 йыл, 1-се) — опера йырсыһы, Халыҡ-ара музыка эшмәкәрҙәре союзы президенты, Мәскәү ҡала[15].
  13. Михалков Сергей Владимирович (13 март 2008 йыл, 339-се) — яҙыусы, «Халыҡ-ара яҙыусылар союзы берләшмәһе» йәмәғәт ойошмаһының халыҡ-ара союзы башҡарма комитеты рәйесе. Мәскәү ҡалаһы[16].
  14. Герман (Гранин) Даниил Александрович (28 декабрь, 2008 йыл, 1864-се) — яҙыусы, Д. С. Лихачев исемендәге Халыҡ-ара хәйриә фонды идараһы рәйесе, Санкт-Петербур ҡалаһы[17].
  15. Горбачев Михаил Сергеевич (2 март, 2011 йыл, 257-се), СССР-ҙың беренсе Президенты, Мәскәү ҡалаһы[18].
  16. Григорович Юрий Николаевич (26 ғинуар 2017 йыл, 30-сы) — «Рәсәйҙең дәүләт академия Ҙур театры» федераль дәүләт бюджет мәҙәниәт учреждениеһының балет труппаһы балетмейстеры, Мәскәү ҡалаһы[19].
  17. Си Цзиньпин (3 июль 2017 йыл, 294-се) — Ҡытай Халыҡ Республикаһы Рәйесе[20].
  18. Матвиенко Валентина Ивановна (28 март 2019 йыл, 132-се) — Рәсәй Федерацияһы Федераль йыйылышы Советы рәйесе[21].
  19. Моди Нарендра Дамодардас (12 апрель 2019 йыл, 157-се — Һиндостан Республикаһы Премьер-министры[22].
  20. Пахмутова Александра Николаевна (28 октябрь 2019 йыл, 525-се) — композитор, «Мәскәү композиторҙар союзы» төбәк йәмәғәт ойошмаһы ағзаһы[23].
  21. Ефремов Герберт Александрович (19 сентябрь 2020 йыл, 568-се) — «Машиналар эшләү фәнни-производство берекмәһе» хәрби-сәнәғәт корпорацияһы акционерҙар йәмғиәтенең фән буйынса советнигы, Мәскәү өлкәһе[24].

Баҫылып сыҡмаған указдар буйынса кавалерҙар үҙгәртергә

  1. Шойгу Сергей Кужугетович (апрель 2014 йыл) — Рәсәй Федерацияһы оборона министры[25].

Шулай уҡ ҡарағыҙ үҙгәртергә

  • Рәсәй империяһы ордендары
  • Рәсәй ордендары

Иҫкәрмәләр үҙгәртергә

  1. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 1 июля 1998 года № 757 «О восстановлении ордена Святого апостола Андрея Первозванного»
  2. ↑ 2,0 2,1 Указ Президента Российской Федерации от 7 сентября 2010 года № 1099 «О мерах по совершенствованию государственной наградной системы Российской Федерации»
  3. ↑ Национальные символы. Александр Солженицын
  4. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 30 сентября 1998 года № 1163 «О награждении орденом Святого апостола Андрея Первозванного Лихачёва Д. С.»
  5. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 7 октября 1998 года № 1202 «О награждении орденом Святого апостола Андрея Первозванного Калашникова М. Т.»
  6. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 11 октября 1998 года № 1212 «О награждении орденом Святого апостола Андрея Первозванного Назарбаева Н. А.»
  7. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 11 декабря 1998 года № 1562 «О награждении орденом Святого апостола Андрея Первозванного Солженицына А. И.»
  8. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 19 февраля 1999 года № 203 «О награждении орденом Святого апостола Андрея Первозванного Алексия II (Ридигера А. М.)»
  9. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 3 ноября 2001 года № 1271 «О награждении орденом Святого апостола Андрея Первозванного Шумакова В. И.»
  10. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 11 декабря 2002 года № 1400 «О награждении орденом Святого апостола Андрея Первозванного Алиевой Ф. Г.»
  11. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 10 мая 2003 года № 521 «О награждении орденом Святого апостола Андрея Первозванного Алиева Г. А.»
  12. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 4 июня 2003 года № 603 «О награждении орденом Святого апостола Андрея Первозванного Петровского Б. В.»
  13. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 8 сентября 2003 года № 1040 «О награждении орденом Святого апостола Андрея Первозванного Гамзатова Р. Г.»
  14. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 12 июня 2004 года № 765 «О награждении орденом Святого апостола Андрея Первозванного Зыкиной Л. Г.»
  15. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 2 января 2005 года № 1 «О награждении орденом Святого апостола Андрея Первозванного Архиповой И. К.»
  16. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 13 марта 2008 года № 339 «О награждении орденом Святого апостола Андрея Первозванного Михалкова С. В.»
  17. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 28 декабря 2008 года № 1864 «О награждении орденом Святого апостола Андрея Первозванного Германа (Гранина) Д. А.»
  18. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 2 марта 2011 года № 257 «О награждении орденом Святого апостола Андрея Первозванного Горбачёва М. С.»
  19. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 26 января 2017 года № 30 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»
  20. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 3 июля 2017 года № 294 «О награждении орденом Святого апостола Андрея Первозванного Председателя Китайской Народной Республики Си Цзиньпина»
  21. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 28 марта 2019 года № 132 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»
  22. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 12 апреля 2019 года № 157 «О награждении орденом Святого апостола Андрея Первозванного Премьер-министра Республики Индии Моди Н. Д.»
  23. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 28 октября 2019 года № 525 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»
  24. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 19 сентября 2020 года № 568 «О награждении орденом Святого апостола Андрея Первозванного с мечами Ефремова Г. А.»
  25. ↑ Новые государственные награды украсили кители руководства Минобороны РФ в День Победы. ТАСС (9 май 2014). Дата обращения: 14 май 2014.

Әҙәбиәт үҙгәртергә

  • Щёголев К. А. Современные награды России. Традиции и преемственность. — М.: Вече, 2009. — 480 с. — (История наград). — ISBN 978-5-9533-3696-3.
  • Винокуров В. А. Система государственных наград Российской Федерации: история, современность и перспективы развития. — М.: Дело, 2012. — 243 с. — ISBN 978-5-7749-0725-0.
  • Гончаров А. И. Наградная система Российской Федерации. — М.: Посев, 2010. — 280 с. — ISBN 978-5-85824-198-0.
  • Гусев И.Е. Ордена, медали и наградные знаки от Петра I до современности. — М.: АСТ, 2014. — 164 с. — ISBN 978-5-17-085223-9.
  • Кушер Ю. Л. Государственные символы и награды Российской Федерации. — М.: Книжная палата, 1999. — 271 с. — ISBN 978-5-7000-0476-3.
  • Музалевский М. В. Ордена и медали Российской Федерации. — М.: Кавалеръ, 2005. — 298 с. — (Библиотека журнала «Кавалер»). — ISBN 5-00-000198-2.
  • Награды новой России / Сост. Григорьев В. С.. — М.: Докар, 1997. — 112 с. — (Всемирный коллекционер). — ISBN 5-85952-071-9.

Һылтанмалар үҙгәртергә

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Изге_апостол_Андрей_Первозванный_ордены_(Рәсәй_Федерацияһы)&oldid=1253630» битенән алынған