Заһитлыҡ

Заһитлыҡ (ғәр. زهد‎ — «аскетлыҡ», «тыйылыу», «баш тартыу») — исламдың донъяуи рәхәтлектәрҙән баш тартыуҙы аңлатҡан төп этик төшөнсәләренең береһе. Йыш ҡына аскетлыҡ тип тәржемә ителә. Суфыйлыҡта был термин мистик юлдың тейешле этабын аңлата. Был сифатҡа эйә кешене заһит тип атайҙар.

Ҡулланылышы

Урта быуаттарҙағы ислам дине фаҡиһтарының күпселеге үҙ исеменә заһит эпитеты өҫтәй торған булған. Суфыйҙар һәм күп кенә ислам дине белгестәре заһитлыҡта күңелдәрҙе һәм йөрәктәрҙе донъя «нәжесенән» таҙартыу ысулын күрә. Исламда «уртаса» заһитлыҡ концепцияһы хакимлыҡ итә, был осраҡта «донъя әүрәткестәре мосолманды Аллаһҡа „ихлас“ хеҙмәт итеүҙән ситләтмәй». Хәҙерге мосолман донъяһында заһитлыҡ һәм заһит төшөнсәләре йышыраҡ тәҡүә кешенең тәҡүә йәшәйеше мәғәнәһендә ҡулланыла.

Тарихы

Һижрәнең тәүге быуаттарында заһитлыҡ кәйефтәре исламдың бөтә йүнәлештәренә лә тиерлек ҡағыла, VIII быуатта заһитлыҡ термины алға сыға.

VIII—IX быуаттарҙа ғәрәп шиғриәтендә ҡыҫҡа лирик-фәлсәфәүи әҫәрҙәрҙән торған жанр тарала башлай. Был жанрға зуһдиәт тигән исем бирелгән.

Сиктән тыш заһитлыҡ

Ислам сиктән тыш заһитлыҡты тыя һәм уртасалыҡҡа саҡыра. Ҡөрьәндә һәм Мөхәммәт Пәйғәмбәр сөннәтендә «сиктән тыш аскетлыҡҡа» өндәү юҡ. Улай ғына ла түгел, хәҙистәрҙең береһендә «исламда монахлыҡ юҡ» тиелә.

Суфыйлыҡ

Заһиттар суфыйҙарҙың элгәре булған, улар өсөн был Аллаһҡа яҡынайтҡан баҫҡыстарҙың береһе булған.. «Заһитлыҡты аҡлап, суфыйҙар Ҡөрьәндә телгә алынған „Аллаһҡа таяныу“ принцибына һылтана (тәүәккүл)».

Заһиттар ҙур гонаһтарҙан һәм Аллаһҡа ихлас ғибәҙәт ҡылыуға ҡамасаулаған бөтә нәмәнән баш тартыуҙы мотлаҡ тип иҫәпләй.