Гренобль

Гренобль
	коммуна
	Гренобль; франц. Grenoble
Герб[d]	Логотип
	Логотип
Ил	Франция
Регион	Овернь — Рона — Альпы
Департамент	Изер
Координаталар	45°11′16″ с. ш. 5°43′37″ в. д.HGЯO
Мэр	Эрик Пьолле
Майҙаны	18,44 км²
Бейеклеге	212 м
Халҡы	160 779 кеше (2014)
Тығыҙлығы	8 800 кеше/км²
Телефон коды	+33 476
Почта индексы	38000, 38100
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	38
Код INSEE	38185
Рәсми сайт	ville-grenoble.fr
Награды
	Гренобль Аудио, фото и видео Викимилектә

Грено́бль' (франц. Grenoble [gʁə.ˈnɔbl] (i); Grenoblo, окс. Grenòble) — Францияның көньяҡ-көнсығышындағы ҡала һәм коммуна. Изер департаментының һәм Дофине өлкәһенең тарихи үҙәге^[1]. Француз Альпының эре сәнәғәт, ғилми һәм университет үҙәге. Халҡы 160 779 кеше (2014).

Физико-географик характеристикаһы

Гренобль Изер йылғаһы буйында Альп тауҙары араһында өс үҙән буйында урынлашҡан: Шартрёз, Бельдон, Вектор тау массивтары.

Диңгеҙ өҫтөнән бейеклеге — 214 м. Климаты Урта диңгеҙ йоғонтоһо булған уртаса-континенталь.

Йәйгеһен максмаль температура — 35 °C булһа, ҡышын −10 °C тиклем төшә.

Гренобля климаты
Күрһәткес	Ғин.	Фев.	Март	Апр.	Май	Июнь	Июль	Авг.	Сен.	Окт.	Нояб.	Дек.	Йыл
Уртаса максимум, °C	6,2	9,0	13,7	16,9	21,8	24,8	27,9	27,4	23,2	17,4	10,5	6,8	17,1
Уртаса температура, °C	2,4	4,6	8,1	11,1	15,7	18,7	21,3	21,0	17,3	12,4	6,5	3,3	11,9
Уртаса минимум, °C	−1,3	0,1	2,5	5,3	9,6	12,6	14,8	14,5	11,4	7,5	2,5	−0,2	6,6
Яуым-төшөм нормаһы, мм	84	79	78	80	83	86	72	79	99	94	92	82	1008
Сығанаҡ: Météo France

Тарихы

III быуатта аллоброгтар хәҙерге ҡала урынында Куларо исемле нығытма төҙөй. 380 йылда, Грациан императоры ваҡытында Грацианополь атамалы ҡала булып китә.

Рим империяһы тарҡалғандан һуң, ҡала Арелат бургунд батшалығы биләмәһенә була. Ә 1032 йылдан ул Изге Рим империяһы составына инә.

1349 йылда был ерҙәр Францияға һатыла. Францияның иҫке тәртибе ваҡытында Гренобль Дофине провинцияһының үҙәге булып һаналған.

Үҙенең географик урыны арҡаһында Гренобль Савой герцогтар менән француз һуғыштары өсөн сик ҡәлғә һәм плацдармға әйләнә.

Итальян һуғыштары ваҡытында Гренобль тирәләй француз әрмеһе фатирҙарға урынлаштырыла. Был фатирҙарҙа урындағы дворяндар айырылып тора, мәҫәлән, Пьер Террайль де Баярдю

Һуғыш хәрәкәттәре барғанлыҡтан ҡалаға йыш ҡына королдәр: Франция короле Карл VIII, Людовик XII һәм Франциск I килә.

XVII быуат башында Гренболь менән маршал Ледигьер Франсуа де Бонн идара итә.

Бөйөк Ватан һуғышы йылдарындағы батырлығы өсөн ҡала Францияны азат итеү ордены һәм Францияның Хәрби тәреһе менән бүләкләнгән.

1956 йылда Гренболдә X Ҡышҡы Олимпия уйындары үтә.

Иҫтәлекле урындар

Бастилия — XIX быуат яртыһында эргәләге тауҙың битләүенән Гренболь күренгән урында төҙөлгән нығынған ҡәлғә. Был урынға туристар бик күпләп йөрөй. 1934 йылда өәлғә ҡоромаларында ҡарау майҙансыҡтарына һауа(эленгән) канат линияһы һалына.
Сен-Лоран археология музейы —бында төрлө археологик экспедиция табыштар коллекцияһы һаҡлана. Бина XII быуат Бенедиктиндар сиркәүендә урынлашҡан.
Гренобль парламенты бинаһы — бында Дофине юғары суд органы ултырышы үткәрелә, бина 1478 һәм 1539 йылдар арауығында төҙөлгән.
Гренобль музейы Боронғо Мысыр, Греция һәи Рим тарихы буйынса археологик экспонаттарын һаҡлай.

Ғилем һәм мәғариф

ILL-ESRF site — Ғилми полигон: ғилми ядерлы реакторға ILL һәми Европа синхротроны йөҙөгөнә ESRF күренеш

Греноблдә 3 университет һәм бер нисә икенсе юғары уҡыу йорттары бар:

1 Гренобль университеты.
2 Гренобль университеты
3 Гренобль университеты — билдәле гренбольсы Стендаль исемен йөрөтә.
Гренболь Политехник институты

Спорт

1968 йылда Гренобле X Ҡышҡы Олимпия уйындары үтә.

Ҡала менән бәйләнгән билдәле кешеләр

Пьер де Баярд — «ҡурҡыу һәм шелтә белмәҫ рыцарь» ҡушаматы алған полководец.
Антуан Барнав — сәйәси эшмәкәр һәм аҡыл эйәһе, революционер, 1789-91 йылдарҙа Франция Ойоштороусы йыйылышының депутаты.
Вика, Луи — инженер, Портландцемент уйлап табыусыһы.
Жан-Франсуа Шампольон — египтологияға нигеҙ һалыусы ориенталист-тарихсы һәм лингвист.
Стендаль — яҙыусы.
Рене Арну — автогонщик, Формула-1 пилоты.
Жан Батист Жозеф Фурье — физик һәм математик, шул уҡ ваҡытта 1802 йылда ҡуйылған Изер департаментының Префекты.
Пётр Юлиан Эймар (1811—1868) — католик илаһи.
Фабрис Беллар — программист, ирекле программа менән тәьмин итеү авторы.
Андре Гигант — профессиональный рестлер, Бөтә Донъя Рестлингында (WWF) сығыш яһай.
Каложеро Жозеф Сальватор Мориси — композитор һәм класик музыка башҡарыусы, йырсы.
Рауль Франсуа Мари — химик һәм физик, Париж ғилми академияһы ағза-корреспонденты(1890).
Сорин Кристоловеану — физик, микроэлектроника инженеры, изоляторҙа кремнийҙы етештереү алымдары технологияларының авторы.